مهدی طالب
استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
[ 1 ] - رویکردهای توسعه در شعارهای تبلیغاتی هشتمین انتخابات مجلس شورای اسلامی در شهر تهران
پژوهش حاضر با هدف شناخت بازتاب رویکردها و مفاهیم توسعه به تحلیل محتوای شعارهای تبلیغاتی رقبای سیاسی در هشتمین انتخابات مجلس شورای اسلامی شهر تهران میپردازد. جمعیت آماری، اقلام تبلیغی تمامی کاندیداها و تشکل های شرکت کننده در انتخابات شهر تهران بود. تعداد کاندیداها و تشکل‌های نمونه‌برداری شده در این پژوهش شامل 329 نفر کاندیدا و 44 تشکل است. اهداف و برنامههای انتخاباتی با استفاده از روش تحلیل مح...
[ 2 ] - بررسی الگوی مرد محور کار دهیاری در میان دهیاران زن در استان اصفهان
سابقة اندک حضور زنان در مدیریت عمومی روستاها در قیاس با مردان به شکل‌گیری کار اجرایی در فضایی مردانه منجر می‌شود. درنتیجه، اقلیتی از زنان در مقام دهیار ملزم به همکاری با تعداد زیادی از مردان هستند که علاوه‌بر تسلط بر کار، هنجارهای فضا را نیز تعیین می‌کنند. در این پژوهش، با هدف بررسی تجربة زنان در مواجهه با فضای مردانة دهیاریها، پدیدة الگوی مردمحور کار دهیاری به‌دست آمد. بدین‌منظور، تجربة زنان ...
[ 3 ] - بررسی انتقادی سیاست‌ها و برنامههای توسعة شهری در ایران
شهرها نیازمند سیاستگذاری و برنامه‌ریزی برای توسعه هستند. طرحهای توسعۀ شهری مانند طرح جامع، مهم‌ترین ابزارهای اجرای سیاست‌ها و برنامه‌‌ها به‌‌شمار می‌‌روند. اجرای مؤثر این طرح، نیازمند اسناد بالادستی مانند طرح آمایش سرزمین، سیاستگذاری بهتر در برنامههای توسعة کلان، مدیریت شهری کارآمد و مشارکت مردم است. در این مقاله، برای تحلیل تحولات شهری در ایران، از نظریة شهرنشینی وابسته استفاده شده است و با ...
[ 4 ] - مطالعۀ سیاست‌های اقتصادی ایران با رویکرد آمایش سرزمین (مطالعۀ موردی: برنامههای چهارم و پنجم توسعۀ کشور)
سیاست‌های کلان اقتصادی باید در تناسب با نیازهای محلی، قابلیت‌ها و ویژگی‌های منطقه‌ای اتخاذ شوند. در‌غیر این‌صورت، زمینۀ توزیع نامناسب جمعیت، امکانات، تسهیلات و فعالیت‌ها، نبود تعادل فضایی، تراکم فعالیت‌ها در یک منطقه، قطب‌بندی فضایی و گسترش نابرابری اجتماعی و اقتصادی را فراهم میآورند و به‌عنوان مانعی در مسیر توسعة کشور عمل می‌کنند. در مقالۀ حاضر، با تمرکز بر دو عنصر «فضا» و «فعالیت‌های اقتصادی...
[ 5 ] - تحلیلی از تجربة زیسته و مسائل دهیاران زن(مطالعة موردی: استان اصفهان)
نقش‌آفرینی زنان در حکومت‌های محلی روندی جهانی است که در بیشتر کشورها آغاز شده است. در ایران نیز دهیاریها عرصة مشارکتی نوینی را برای زنان فراهم آورده‌‌‌اند. پژوهش حاضر در چهار بخش استان اصفهان با مشارکت 8 دهیار زن و 11 عضو شورای اسلامی روستا با هدف بررسی تجربة زیستة دهیاران زن به‌‌‌منظور کشف مسائل و مشکلات آنها با روش تحلیلی نظریة بنیانی در سنت پژوهش کیفی انجام شده است. بنابر یافته‌های ...
[ 6 ] - مطالعه بیکاری از نگاه بیکاران روستایی و پیامدهای آن (مطالعه موردی: روستای حسن‌آباد در شهرستان دلفان)
بیکاری معضلی است که تمام ابعاد زندگی فرد و خانوادهی وی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پژوهش حاضر با هدف کشف ابعاد گوناگون بیکاری از منظر خود بیکاران و شناسایی پیامدهای آن، با استفاده از نظریهی زمینه‌ای و فن مصاحبهی عمیق انجام شد. روستای حسن‌آباد از توابع شهرستان دلفان در استان لرستان، که دارای میزان بیکاری بالاتر از میانگین کشوری است، برای انجام پژوهش برگزیده شد. در مجموع، 17 مصاحبه با مردان بیکا...
[ 7 ] - مطالعۀ تحول تمشیت امور روستا از مهارگری تا تمرکز در دوران قبل از اصلاحات ارضی
تمشیت امور روستا در طول تاریخ و تا انجام برنامه تحول ساختاری اصلاحات ارضی، متأثر از نظام زمین‌داری و مالکیت زمین بود. هدف این مقاله مطالعۀ نحوۀ سامان‌بخشی امور روستا در دورۀ نظام زمین‌داری و نظام مالکیت زمین قبل از اصلاحات ارضی (قبل از دهۀ 1340 ه.ش.) است. روش این پژوهش کیفی است که با شیوۀ تحلیل تاریخی انجام گرفته است. از یافته‌های مهم این تحقیق، شناخت دو مضمون عمده برای تمشیت امور روستا، مهارگر...
[ 8 ] - تحلیلی بر وضعیت تبلیغات در سومین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر تهران
این تحقیق با مطالعه انواع اقلام و مواد تبلیغی کاندیداها در سومین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر تهران، سعی دارد برخی از محورها و نکات تبلیغی و انتخاباتی این دوره را تحلیل کند. موضوعاتی که در این مقاله مورد توجه قرار گرفته اند عبارتند از: چگونگی تبلیغ در بین کاندیداها از نظر انفرادی و یا جمعی بودن، ذکر گروه یا گروه‌های حامی در تبلیغات، وضعیت پوشش، آرایش و چهره در عکسهای انتخاباتی افراد و یا گ...
[ 9 ] - تعاونی‌های زنان روستایی، پتانسیلی برای کارآفرینی اجتماعی (مطالعۀ موردی: تعاونی زنان روستایی مهر آفرین ارم- شهرستان پاکدشت)
امروزه کارآفرینی اجتماعی در بخش‌های عمومی، خصوصی و اجتماعی و در قالب اشکال متفاوت سازمانی (انتفاعی، غیرانتفاعی یا ترکیبی، خیریه‌ها، تعاونی‌ها، شرکت‌های سهامی، بنگاه‌های تجاری، اتحادیه‌ها) به تولید و خلق ارزش اجتماعی میپردازد. گسترش فعالیت تعاونی‌ها و عضوگیری آنها از میان زنان این سؤال را ایجاد می‌کند که آیا تعاونی‌های زنان روستایی می‌توانند پتانسیلی برای شکل‌گیری کارآفرینی اجتماعی باشند؟ برای...
[ 10 ] - تحلیل و بررسی موانع آمایش سرزمین در ایران
سابقۀ برنامه ریزی عمرانی در کشور بیش از شش دهه است. در این مدت، برنامه ریزی در مفهوم عام و آمایش سرزمین در مفهوم خاص، تحت تأثیر شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، همواره با دگرگونی هایی همراه بوده است. این برنامه ها با موانع و چالش هایی رو به رو بوده اند. هدف مقالۀ حاضر تحلیل و ارزیابی این چالش ها و موانع پیش روی اجرای برنامه های توسعه در مفهوم عام و آمایش سرزمین در مفهوم خاص است. روش تحقیق در این...
[ 11 ] - واکاوی مبانی مشروعیت اقتدار نخبگان سنتی روستایی در راهبری توسعۀ اجتماع محلی (مورد مطالعه: اجتماعات روستایی شهرستان سردشت)
نخبگان سنتی روستایی در مناطق کردنشین از جمله ظرفیت‌های اجتماع محلی‌اند که با توجه به دارا بودن دانش بومی و اقتدار در ادارۀ امور، در راهبری اقدامات توسعه‌ای نظیر بسترسازی، برنامه‌ریزی، توجیه و متقاعدسازی، کسب موافقت و جلب مشارکت، نقش دارند. در این پژوهش با تأکید بر این تجارب در روستاهای شهرستان سردشت، منشأ مشروعیت اقتدار آنها در راهبری اقدامات توسعه‌ای در پرتو رویکرد نظری اقتدار وبر و توسعۀ محلی...
[ 12 ] - طرح های پیوند اجتماعات محلی روستایی با نظام رسمی آموزش و پرورش در دوره پهلوی
آموزش و پرورش نوین ایران همواره پیوند ناچیزی با اجتماع محلی داشته است و بخشی از ناکامیابی این نظام آموزشی تمرکزگرا را باید پیامد همین ویژگی دانست. هرچند تلاشهایی برای ایجاد پیوند میان اجتماعات محلی و نظام آموزشی صورت گرفته، به نظر میرسد این تلاشها کافی و موفق نبوده است. این تحقیق میکوشد به این سوال پاسخ دهد که؛ در دوره پهلوی چه طرحهای برای ایجاد پیوند میان نظام آموزشی و اجتماعات محلی روستا...
[ 13 ] - هرمنوتیک حدس و گمانی به‌مثابۀ روش پژوهش در علوم اجتماعی
واژة «هرمنوتیک» این فکر را به ذهن القا می‌کند که در علوم انسانی و اجتماعی تنها یک رویکرد روش‌شناسانة هرمنوتیکی وجود دارد. در‌حالی‌که این رویکردهای بسیار متنوع هستند. در هرمنوتیک برای مطالعة زندگی اجتماعی از دو مدل هرمنوتیک بازیابی یا سنتی و هرمنوتیک حدس و گمانی یا معاصر استفاده می‌شود. رویکرد هرمنوتیک سنتی یکی از روش‌های کیفی پژوهش در علوم اجتماعی برای دستیابی به معرفت دست‌اول از کنشگران اجتماع...
[ 14 ] - مطالعه جامعه‌شناختی کنشهای واگرا در روستاهای همجوار الیگودرز و تأثیر آن بر توسعه اجتماع محلی
مقاله حاضر مطالعه انواع کنشهای واگرا میان مهاجرین و ساکنین بومی روستاهای همجوار الیگودرز است. کنشهای واگرا آن دسته از کنش‌‌‌هایی اجتماعی هستند که معطوف به درونِ گروه‌اند، از تعامل با بیرونِ گروه یا گروه‌های دیگر تا حد ممکن اجتناب دارند و مانع اعتماد اجتماعی، همیاری، هم‌کنشی و همکاری با آنها می‌شوند. مسأله اصلی تحقیق این بود که چرا با وجود گذشت نزدیک به سه دهه از مهاجرت روستاییان دوردست و ا...
[ 15 ] - سکونتگاه‌های جدید و بازتولید نابرابری اجتماعی (تجربة زیستة ساکنان مسکن مهر صدرای شیراز)
طرح مسکن مهر در ایران بزرگ‌ترین اقدام مداخله‌ای دولت در حوزة مسکن پس از انقلاب اسلامی شناخته می‌شود که با هدف کمک به تأمین مسکن اقشار کم‌درآمد اجرا شده است. از آنجا که مطالعة ارتباط میان نتایج سیاست‌گذاری‌های ساخت و تولید مسکن انبوه و مناسبات اجتماعی حاصل از آن در ایران چندان مدنظر قرار نگرفته است، پژوهش حاضر مطالعه‌ای جدید محسوب می‌شود. هدف این مقاله، پاسخ‌های احتمالی به این پرسش است که زیستن ...
[ 16 ] - تدوین چارچوب نظری معرفت‌شناسی مکان در مطالعات میان‌رشته‌ای
تخصص‌گرایی شکل‌گرفته میان رشته‌های مختلف موجب شده است پدیدة مکان به‌دلیل ماهیت گسترده و پیچیده، با تعارضات معنایی بسیاری در بستر فلسفی ماهیت خود مواجه شود. این آشفتگی معنایی به‌دلیل نبود معنای مشترک میان رشته‌های درگیر در مفهوم‌سازی این پدیده است. در این مقاله دیدگاه‌های مختلفی درمورد مکان بررسی شد. هدف این پژوهش، یافتن روایتی منفرد و منحصر به یک رشته نیست، بلکه به‌دنبال نگاهی منسجم‌تر برای گو...
[ 17 ] - مطالعۀ موانع شناساندن مسائل اجتماعی به جامعه توسط سازمان‌های مردم‌نهاد با روش نظریۀ مبنایی
تحقیق حاضر با هدف شناخت موانع پیش‌روی سازمان‌های مردم‌نهاد حمایتی برای شناساندن مسائل اجتماعی به جامعه و به‌اصطلاح آشناسازی انجام شده است. این مطالعه با کمک رویکرد برساخت‌گرایی اجتماعی انجام گرفته که طبق آن، مسئلۀ اجتماعی مشکلی نامطلوب و شایع است که در اعتقاد عمومی قابل‌حل است. روش مورد استفاده در این پژوهش نظریۀ مبنایی و تکنیک جمع‌آوری داده‌ها، مصاحبۀ عمیق نیمه‌ساخت‌یافته و مشاهده است. جامعۀ م...
[ 18 ] - Unsustainable Development and Prevalence of Addiction in Villages (Case Study: Imamzadeh Village in Urmia County)
Objective: The current research mainly aimed to discover the hidden angles and dimensions of what, why, how, and consequences of the prevalence of addiction in the unsustainable rural and unbalanced urban development process, to measure the intensity and prevalence range coefficient of addiction in the village, and to provide a grounded theory for conducting surveys in future research on the on...
Co-Authors
عظیم لک 1