زهرا پیشگاهی فرد
دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران
[ 1 ] - بررسی کارکردهای توانمندسازی جنسیتی در توسعة مشارکت سیاسی زنان مورد: کشورهای حوزة آسیای مرکزی و قفقاز
بستر و شرایطی که جایگاه نسبی زنان با توجه به آن‌ها سنجیده میشود، در بیثباتی مداوم است و در تأثیر پیشرفتهای تکنولوژیکی، روابط موجود میان دولت و بازار، آموزش و پرورش و متغیری بی‌اندازه بی‌ثبات به‌نام «نگرش» قرار می‌گیرد. در این نوشتار که به‌صورت توصیفی ـ تحلیلی و با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانهای ترکیبی و بررسیهای اکتشافی گزارههای کمی و کیفی گزارش توسعة انسانی سازمان ملل متحد، در چارچوب نظ...
[ 2 ] - منطقه‌گرایی در عصر جهانی شدن: مطالعه موردی سازمان منطقهای گوام
اتحاد و پیوند منطقهای میان کشورها، امروزه به یکی از نگرانی‌های اصلی میان دولت‌ها تبدیل شده است. در عصر جهانی شدن در مناطق گوناگون جهان، گروه‌بندی‌های منطقهای شکل گرفته است. مناطق گوناگون جهان با درک اهمیت موقعیت ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک خود، دارای سازه‌های منطقهای با درجه‌های متفاوت منطقه‌گرایی هستند. یکی از مناطق ژئوپلیتیکی که عرصه رقابت میان ابرقدرت‌ها (آمریکا و روسیه) است م...
[ 3 ] - تأثیر هیدروپلیتیک بر مناسبات عراق و ترکیه با تأکید بر دجله و فرات
منازعات آبی زمانی اتفاق می‌افتد که یک منبع آبی، گستره‌ای بیش از یک کشور داشته باشد و کشورها در نحوه استفاده از آن اختلاف نظر داشته باشند. خاورمیانه از مناطقی است که با بحران آب دست و پنجه نرم می‌کند. از مهمترین مناطق بالقوه بحران، حوضه دجله و فرات است که برخلاف دیگر حوضه‌ها با مازاد آب و عدم توافق در تقسیم عادلانه روبرو است. امروزه ترکیه با اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها و احداث سدهای متعدد میزان آب ف...
[ 4 ] - تحلیل ژئوپلیتیکی لزوم تغییرات جمعیتی و سیاست‌گذاری آمایشی در عرصة توزیع جغرافیایی آن در ایران
ایران از نظر ژئوپلیتیکی، برای دست‌یابی به وزن ژئوپلیتیکی بالا در سطح منطقه و جهان، و رفع تهدیدات پیرامونی، باید جمعیت خود را افزایش دهد. وسعت سرزمینی ایران به اندازه‌ای است که می‌تواند پذیرای جمعیتی بیشتر از جمعیت کنونی باشد. ایران هم اکنون با تراکم جمعیتی 46 نفر در هر کیلومتر مربع در رتبة 162 جهان قرار دارد. اما علاوه بر تعداد جمعیت، کیفیت و کارایی جمعیت نیز برای پیشرفت و افزایش وزن ژئوپلیتیکی...
[ 5 ] - تهدیدات زیست محیطی در کشورهای منطقه ی ژئوپلیتیکی خلیج فارس با تأکید بر بحران منابع آب
با گسترش پدیده خطرناک کم آبی، اکنون بیش از 26 کشور با بیش از 300 میلیون نفر جمعیت با بحران کمبود آب مواجهاند.در صورت ادامه روند موجود تا سال 2050 میلادی این رقم به 66 کشور با جمعیتی حدود دو سوم کل جمعیت دنیا، خواهد رسید.طبق گزارشهای سازمان ملل در نیم قرن اخیر، بیش از 1830 مورد، مناقشه در زمینه آب در جهان رخ داده که 37 مورد آن سبب بروز جنگ و یا انفجار سدها شده است. برخی ژئوپلیتیسینها، ...
[ 6 ] - ارزیابی تأثیر فضایی _ زمانی سیاست‌ها و قوانین زمین شهری بر گسترش بهینۀ شهری مهاباد با استفاده از CA-Markov
در دهه‌های اخیر و بعد از انقلاب اسلامی همزمان با دگراندیشی و بازاندیشی در فضای شهری، نوع رشد شهری تحت تأثیر جریانات فکری و تصمیم‌سازی، زمینۀ شکل‌گیری توسعۀ شهری متفاوت با آنچه قبل از انقلاب بوده است را به وجود آورده است. در این زمینه، حسب رشد و توسعۀ شهری، نیاز به زمین شهری، راه را برای تصمیم‌گیری و تصمیم‌گذاری در نوع بهره‌مندی از اراضی با استفاده از قوانین و مقررات باز کرده است. در این راستا، ...
[ 7 ] - تحلیل جغرافیایی نمایندگی زنان در انتخابات مجلس شورای اسلامی ( دور اول تا نهم مجلس، 1358-1391)
به‌رغم جدیت ارزنده و تلاش و همبستگی زنان برای حضور قدرتمند درصحنه‌های مدیریتی، اقتصادی و اداری، حضور زنان در عالی‌ترین جایگاه قانون‌گذاری کشور یعنی مجلس شورای اسلامی در طی سال‌های گذشته در فراز و نشیبی مبهم روند نزولی داشته است. مقاله حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به پویش جغرافیای نمایندگی زنان در انتخابات مجلس شورای اسلامی پرداخته است. نتایج و یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که سهم زنان از کرسی...
[ 8 ] - بررسی اثر نومادیسم بر ساختار نظامی ایران از دوره صفوی تا اواخر دوره قاجار
کوچ‌نشینان در طول سه هزار سال گذشته همواره نقش فعالی در امور سیاسی و پاسداری از مرزهای ایران به عهده داشته‌اند. جامعه عشایری ایران در طی همجواری خود با جوامع روستایی و شهری دارای انواع تعاملات مسالمت‌آمیز و گاه خشونت‌آمیز بوده است. سران ایل‌های جامعه عشایری در برانداختن و تشکیل حکومت-های پیشامدرن در ایران نقش مؤثری داشته‌اند، تا آنجا که برخی محققان جامعه عشایری و نظام ایلی را یکی از موانع شکل‌گ...
[ 9 ] - جهانی شدن ارتباطات و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر مرزهای غربی
از آنجا که فرایند جهانی شدن در قرن بیست و یکم آینده‌ی جامعه‌ی بشری را به میزان زیادی تحت تأثیر قرار خواهد داد؛ پدیده‌ای حساس و با بار امنیتی بالا ارزیابی می‌گردد. بر این اساس تأمّل در خصوص ماهیّت و پیامدهای ناشی از این فرایند، برای حیات سیاسی ـ اجتماعی کشورها دارای اهمیت زیادی است. فرایند جهانی شدن، بدون توسعه‌ی فناوری ارتباطات ممکن نیست و توسعه‌ی فناوری ارتباطات علاوه بر تسهیلاتی که در زمینه‌ها...
[ 10 ] - شناسایی و بازنمایی حوزه های ایستا و پویا در جغرافیای انتخابات استان گیلان
پس از تأسیس انقلاب اسلامی ایران ،در فاصله سال های 1390-1357 شاهد برگزاری 8 دوره انتخابات پارلمانیدر ایران بودیم. در این دوران احزاب و جناح های سیاسی در انتخابات و تعیین نمایندگان پارلمانی نقش مهم و حساسی را بر عهده داشتند. هدف اصلی این مقاله شناسایی و کشف حوزه های پویا و ایستا بر اساس جناح و نماینده در 8 دوره انتخابات پارلمانی پس از انقلاب اسلامی ایران است. حوزه مورد مطالعه در این تحقیق،استان ...
[ 11 ] - انتخابات و مسیر مشارکت سیاسی مردم در استان خوزستان
حضور مردم در انتخابات سراسری برای انتخاب یک یا چند نفر به منظور در اختیار قرار دادن سرنوشت خویش به آنان برای مدتی معینی، بیانگر حساسیت مردم نسبت به آینده میباشد. هر اندازه میزان این حساسیت بیشتر و نتیجهی مشارکتهای قبلی ملموستر باشد، حضور آنان در انتخابات بعدی افزایش مییابد. مشارکت سیاسی مردم ایران در انتخابات پارلمانی از فراز ونشیبهایی برخوردار است که دلایل آن از شهرستانی به شهرستان دیگر ...
[ 12 ] - ماهیت حفره های دولت در ایران
امنیت یکی از از اساسی ترین عناصر استمرار حاکمیت است. در طول زمان حیات هر حکومت، پدیده هایی به صورت سازمان یافته، گاه در سطحی محدود و گاه در سطحی گسترده حاکمیت دولت ها را در فضای جغرافیایی به چالش می کشند؛ این پدیده ها متفاوت از چالشگران سنتی که از آن ها با عنوان های ناحیه گرایی و یا واگرایی یاد می شد و عمدتاً حواشی کشور را شامل میشدند، در هر جای قلمرو دولت به اشکال عمودی یا افقی قابل تشخیص هستن...
[ 13 ] - اثرات متقابل قدرت، سیاست و جغرافیا در تنگه های مهم جهان
در دورة زمانی پس از جنگ سرد، شاهد پیشرفت های عمده ای در تجارت دریایی بوده ایم. افزایش توسعة تجارت دریایی باعث شد تا منافع کشورها شدیداً وابسته به آزادی کشتی رانی شود، بنابراین پیامدهای دریایی، بعنوان زیر مجموعهای از امنیت ملی لحاظ شدند. زیرا دسترسی به سرمایه و بازار، که از عوامل نظم نوین به شمار می آیند، در گروی دسترسی به مسیرهای ارتباط دریایی مهم می باشند. بنابراین نگرانی عمدة امنیتی، بویژه در...
[ 14 ] - پهنه بندی میزان مشارکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی از دوره اول تا هفتم با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (G.I.S)
اهمیت روزافزون انتخابات در سطح جهانی ، ملی و حتی ناحیه ای سبب آن شده است که اندیشمندان علوم مرتبط با این موضوع سعی در شناخت دقیق تر ابعاد آن جهت نقش آفرینی در امر تصمیم سازیها باشند. درمیان رشته های علوم انسانی، علم جغرافیا بویژه جغرافیای سیاسی توانائیهای زیادی درشناخت نابرابریهای ناحیه دارد. تولد گرایشهایی نو در جغرافیای سیاسی همچون جغرافیای انتخابات گواهی جهت مطالعه دقیقتر فضای سیاسی و پدیده...
[ 15 ] - تاُثیر فرایند جهانی شدن فرهنگ بر هویت های مکانی
فرایند جهانی شدن با شتاب روز افزون در حال عبور از مرزهای سیاسی و محدوده های فرهنگی کشورها بوده و با تغییرات غیر قابل پیش بینی مناسبات بین المللی و طبقه بندی های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان را تحت تاُثیر قرار داده است. از سوی دیگر همواره نوعی میل عمیق و احساسی پر شور بین انسان ها در مورد سرزمینشان وجود داشته است. این امر موجب گردیده تا انسان ها همواره به جداسازی افراد و گروه ها از یکدیگر و تفکی...
[ 16 ] - اهمیت ژئوپولتیک زیس تمحیطی در جهان امروز
شروع انقلاب صنعتی در اروپا و ظهور تکنولوژی مدرن در زندگی انسان ها، تغییرات گسترده ای در سطح زمینایجاد نمود . این رویداد که با برداشت و تخریب منابع طبیعی در سراسر مناطق جغرافیایی کره زمین همراه بود،چهره زمین را دچار تغییرات عمیقی کرد . این تغییرات که در نیمه ی دوم قرن بیستم با تخریب لایه ازن، انقراضگسترده گونه های حیاتی، تخریب شدید پوشش گیاهی، کاهش شدید منابع طبیعی و ... همراه بود، به صورتبحران ...
[ 17 ] - امنیت سازی پایدار درخلیج فارس
منطقه خلیج فارس نقش محوری در ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی دارد و به عنوان یکی از زیرسیستم های منطقة آسیای جنوب غربی، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند، کبیر و اطلس را به هم پیوند می دهد و در این راستا از دیرباز مورد توجه قدرت های جهانی به ویژه ایالات متحده آمریکا بوده است. با توجه به اینکه این منطقه در موازنة قدرت و ساختار امنیتی بین المللی نقش محوری و تعیین کننده ای ...
[ 18 ] - تحلیل تناسب چیدمان عناصر کالبدی فضا در منطقۀ رشد شهر با رویکرد توسعۀ پایدار شهری (مطالعۀ موردی: منطقۀ 22 تهران)
شهر تهران، پایتخت ایران، از گذشته تا کنون چالش‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و طبیعی متعددی همچون جنگ‌های جهانی، گذار از سنت به مدرنیسم و پست‌مدرنیسم و آثار تحولات جهانی را پشت‌سر گذاشته است. روند شهرنشینی و شهرسازی تهران، از شکل‌گیری تا کنون، در کنار تغییر و تحولات متأثر از عوامل و شرایط گوناگون زمانی-مکانی داخلی و خارجی، سبب ایجاد دگرگونی‌هایی در شکل و محدودة شهر و بروز شرایط جدیدی، با ...
[ 19 ] - تحلیل نقش جزر و مد در قلمروسازی دریایی و تأثیرات تغییر اقلیم بر آن
بنیان و پایۀ فضاسازی، قلمروگستری، تحدید حدود و مرزبندی در دریاها بر اساس عوامل جغرافیایی (بویژه جغرافیای طبیعی) صورت می‌گیرد. در میان عوامل متعدد جغرافیای طبیعی، جزر و مد در تحدید حدود و قلمروسازی دریایی نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای دارد. با این وجود، کشورهای جهان هرکدام از سطح مبنای مشخصی ...
[ 20 ] - تبیین تفکر ژئوپلیتیکی در سیاست خارجی روسیه
با پایان جنگ سرد، ملاحظات جغرافیایی و ژئوپلیتیکی که در طول تاریخ در ایجاد امپراتوری روسیه و سپس بر سیاست‌های شوروی سایه افکنده بود، بر سیاست‌های فدراسیون روسیه نیز تأثیرگذار است؛ سیاست‌هایی که با از دست دادن پهنة قابل‌توجهی از سرزمین‌های خود و موقعیت ابرقدرتی در ساختار نظام دوقطبی همچنان به‌عنوان یک قدرت منطقهای بازیگری می‌کند. به‌دنبال فروپاشی شوروی که پوتین رئیس‌جمهور روسیه آن را «فاجعة ژئوپ...
[ 21 ] - تحلیل مواضع ترکیه در قبال تحولات منطقه مورد مطالعه: داعش
هدف: تحولات اخیر منطقهجنوب غرب آسیا و شمال آفریقا از پردامنه‌ترین تحولات در نظام سیاسی این کشورها به شمار می‌آید که با اعتراضهای مردمی از تونس آغاز شد و در نهایت به سوریه رسید. ترکیه به عنوان یکی از قدرتهای منطقهای و همسایه سوریه، با این تصور که حکومت بشار اسد سقوط خو...
[ 22 ] - سنجش تاب آوری زیست محیطی در سطح محلات منطقه چھارده شھر تھران
امروزه مسائل زیست محیطی به یکی از مهمترین چالش‌های برنامه‌ریزان شهری تبدیل شده است و توسعه لجام گسیخته شهری بر پیچیدگی آن افزوده است. برنامه‌ریزی با رویکرد تاب‌آوری می‌تواند در تمامی ابعاد، ظرفیت‌های لازم برای مقابله با آینده آشفته را ایجاد نماید. هدف این مطالعه، ارزیابی تاب‌آوری زیست محیطی محلات منطقه چهارده شهر تهران میباشد. در اصل 23 محله با انتخاب 5 شاخص زیست محیطی مورد بررسی قرار ...
Co-Authors