فرامرز خوش اخلاق
استادیار جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران
[ 1 ] - پیش‌یابی اثر گرمایش جهانی در قلمروهای زیستی (مطالعۀ موردی: نیمۀ شرقی زاگرس میانی و غرب بیابان مرکزی ایران)
امروزه تغییر اقلیم از شایع‌ترین مباحث علمی و حتی سیاسی- اجتماعی است. گرمایش جهانی علاوه بر افزایش متوسط دمای جهانی به تغییر در میزان، نوع و الگوی توزیع مکانی و زمانی بارش منجر می‌شود و خواهد شد. تغییر در مؤلفه‌های رطوبتی و حرارتی به‌منزلۀ ورودی‌های دستگاه نظام‌مند طبیعت در محیط‌‌های جغرافیایی مختلف، به این معنی است که باید منتظر عواقب وخیم دستکاری‌‌های انسان در سامانۀ طبیعت بود. یکی از آثار تغی...
[ 2 ] - استخراج الگوهای همدید توأم با فاز مثبت نوسانات اطلس شمالی (NAO) و تأثیر آن بر بارش زمستانه‌ی ایران
نوسانات اطلس شمالی الگوی مؤثری از تغییرپذیری گردش عمومی جو در محدودهی برون حاره نیمکرهی شمالی و از عوامل اصلی کنترل عناصر اقلیمی مانند بارش و دما است. دارای اثرات اقتصادی و اجتماعی بزرگ بر بخش‌های انرژی، کشاورزی، صنعت و ... است. بنابراین با توجه به اهمیت این نوسان بر فعالیتهای بشری و رابطهی آن با عناصر اقلیمی و از جمله بارش، سبب گردید تا به شناسایی و تحلیل و گروهبندی فاز مثبت این نوسان و د...
[ 3 ] - Trend of the Caspian Sea surface temperature changes
The interaction between sea and atmosphere has profound effects on the regions climate. Meanwhile, the sea surface temperature is considered as one of the most effective components of water bodies, and the controller of many atmospheric behaviors. Because of the importance of sea surface temperatures effects on atmospheric elements and also given the role of global warming on land and sea surfa...
[ 4 ] - اثر گرمایش جهانی بر مرکز چرخندزایی شرق مدیترانه و ارتباط آن با ناهنجاری بارش نیمه‌ی غربی ایران
Introduction Variability is one of inherent properties of the climate system. In addition to the dynamic nature, the climate system is extremely intertwined nature also, so that its components interact with each other and eventually they are changing each other. In general, the climate of a geographic location is controlled by various factors, including Atmospheric Action Centers (AAC...
[ 5 ] - تغییرات زمانی- مکانی پوشش برف دامنه‌های جنوبی البرز مرکزی
با توجه به نقش کلیدی پوشش برف در تأمین منابع آب و اثرگذاری آن بر سیستمهای زیستمحیطی، هدف از مطالعة حاضر پایش پوشش برف و تغییرپذیری مکانی و زمانی آن در دامنه‌های جنوبی البرز است. بدین منظور، از دادههای ساعتی و ماهانة ایستگاههای منطقه و محصولات برفسنجندة مودیس استفاده شد. ارزیابی دقت دادههای سنجنده در مقابل دادههای ایستگاهی بیانگر ارتباط مناسب میان آنهاست؛ بهطوریکه در صورت حذف محدودیت ...
[ 6 ] - نقش گردش وردسپهر زیرین پُرفشار عربستان در بارش ایران
تغییرات الگوهای گردش جوی به تغییر رژیم بارش منجر می‌شود و رهآورد آن تنوع آب‌وهوایی، همچون ترسالیها و خشکسالیها، است. بنابراین، با توجه به اینکه یکی از پارامترهای مهم در شرایط پیش‌گفته نایکنواختی در انتقال و تزریق رطوبت به سامانههای بارانزای ایران است، در این پژوهش‌ـ با رویکرد انتقال رطوبت در ایجاد بارش، با بهرهگیری از دادههای ساعتی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 850 ه.پ در دورة زمانی (2000 ـ 20...
[ 7 ] - واکاوی همدید رخداد سیلاب آبان‌ماه 1390 در شهرستان‌های بهبهان و لیکک
در پژوهش حاضر به منظور واکاوی همدید سیلاب 29 آبان 1390 (20 نوامبر 2011) که در شرق خوزستان و غرب کهگیلویه و بویراحمد رخ داد، تغییرات الگوهای همدید در نقشههای سطح زمین و تراز 500 هکتوپاسکال از دو روز پیش از رخداد سیلاب تا یک روز پس از آن واکاوی شد. بررسی‌های انجام شده نشان داد که تشکیل و گسترش مراکز کم‌فشار مدیترانه- سودانی به‌دلیل قرارگیری بین مراکز پرفشار اروپا و پرفشار جنب حاره‌ای جنوبشرق عر...
[ 8 ] - واکاوی همدید رخداد گردوغبار بهاره در غرب ایران
غرب و جنوبغرب ایران، به‌دلیل همجواری با پهنههای وسیع بیابانی عراق و شمال عربستان، بهطور پیوسته در معرض پدیدهی گردوغبار قرار دارد. در این مطالعه بهمنظور تعیین دورههای مورد مطالعه، از دادههای پدیدهی گردوغبار و میزان دید افقی در دورهی زمانی 2000 تا 2011 و تصاویر ماهوارهای سنجندهی مادیس استفاده شد. سپس برای شناسایی الگوهای همدید حاکم در زمان رخداد گردوغبار در فصل بهار با انتخاب 15 دوره ر...
[ 9 ] - ارزیابی و اصلاح مدل مناسب تبخیر و تعرّق بالقوّه برای ایران
هدف اصلی این پژوهش، اصلاح و بومیسازی مدل تبخیر و تعرّق بالقوّهی مناسب برای ایران است. بنابراین، این پژوهش متشکّل از سه مرحلهی اصلی: 1- خوشهبندی کشور براساس مؤلّفههای آب‌وهوایی مؤثّر بر تبخیر و تعرّق؛ 2- آزمون نتایج استخراج شدهی تبخیر وتعرّق با استفاده از رابطههای پیشنهادی و مقادیر تجربی (تشت تبخیر و لایسیمتری) و 3- اصلاح و بومیسازی معادلهی تبخیر و تعرّق منتخب با استفاده از دادههای مشاهداتی اس...
[ 10 ] - الگوهای روزانه گردش جوی زمستانه تراز 500 هکتوپاسکال بر روی ایران و خاورمیانه
برای شناسایی الگوهای روزانه گردش جوی تراز 500 هکتوپاسکال بر روی خاورمیانه و ایران در فصل زم ستان 1965 از مرکز - (دسامبر تا مارس )، داده های میانگین روزانه ارتفاع ژئوپتانسیل این تراز برای دوره 2000 و (PCA) تحلیل مؤلفه های اصلی S دریافت گردید و مورد استفاده قرار گرفت . به کمک آرایه NCEP/NCAR خوشه بندی چندهسته ای تمامی روزهای مورد مطالعه به 12 گروه طبق ه بندی شد و میانگین هر گروه به عنوان یک ا...
[ 11 ] - پهنه بندی فرایندهای هوازدگی سنگ ها براساس مدل های پلتیر در شمال غرب ایران
هوازدگی زمانی رخ می دهد که سنگ های سطحی زمین بر اثر فرایندهای فیزیکی، شیم یایی و یا بیولوژیکی شکسته می شوند و یا تغییر شکل می دهند. این عمل می تواند به وسیله باد، آب، اقلیم، عوامل گیاهی و جانوری صورت گیرد . این مطالعه براساس مدل های لویس پلتیر قرار دارد که در این مدل ها از دو متغیر متوسط دما و بارش سالانه استفاده شده است . پلتیر با استفاده از این دو متغیر هفت مدل را مشخص کرد که می توانند انو...
[ 12 ] - تحلیل سامانه¬های همدید بارش¬های شدید دوره¬ سرد سال در استان¬های خراسان رضوی و شمالی
بررسی شرایط جوی همزمان با بارشهای شدید دوره سرد سال در استانهای خراسان رضوی و شمالی در مقیاس همدید و چگونگی توزیع زمانی - مکانی بارشها در ارتباط با این شرایط هدف اصلی این پژوهش است. در این مطالعه پراسنجهای فشار سطح دریا و دما سطحی به منظور بررسی شرایط سطح زمین در هنگام وقوع بارشهای شدید استفاده شده است، نم ویژه و جهت باد در تراز 700 هکتوپاسکال به منظور رهگیری منبع رطوبتی این بارشها مورد ب...
[ 13 ] - شناسایی اثر تغییرات دمایی فصل زمستان بر فراوانی و شدت مراکز چرخندها در مدیترانه
چکیده در این پژوهش اثر تغییر دما بر میزان روند و فراوانی مراکز چرخندی در مدیترانه مطالعه شد. برای این منظور از دادههای ERA-Enterim در بازه زمانی 1980 تا 2013 با تفکیک نیم درجه طول و عرض جغرافیای، بهصورت 6 ساعته استفاده شد. از الگوریتم عددی مراکز کمینه به همراه میانگین تاوایی نسبی برای آشکارسازی چرخندها استفاده، سپس روند ماهانه آنها به صورت دو دوره زمانی از 1980 تا 1996 و 1997 تا 2013 مطالع...
[ 14 ] - نگرشی بر تغییرات حداقل‌های مطلق دما در پهنه ایران زمین
دما متغیر جوی بسیار مهمی است که تغییر آن منشاء بسیاری از تحولات فیزیکی، شیمیایی و زیست محیطی است. اندازه گیری دما توسط انسان در مقایسه با سایر عناصر جوی از سابقه طولانی تری بر خوردار است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تغییرات زمانی و مکانی دمای حداقل، تعداد روزهای با دمای مساوی و کمتر از 4- درجه سلسیوس است. بدین منظور داده های آماری حداقل مطلق دما در 20 ایستگاه همدید کشور با روش تحلیل روند، تحلیل ...
[ 15 ] - بررسی نقش و تأثیر تغییر اقلیم بر روی اقلیم آسایش شهر یزد با استفاده از مدل اوانز (EVANZ)
شهرنشینی و توسعهی شهرها بههمراه افزایش شتابان جمعیّت و توسعهی فعالیتهای صنعتی با مصرف بیرویه سوختهای فسیلی، آلودگیها را بشدت افزایش داده است که عواقب آن در کوتاهمدت بروز بیماریهای مختلف و در بلندمدت موجب تشدید برخی نوسانات اقلیمی و تأثیرات زیستمحیطی آن، از جمله تغییر دورههای زمانی مطلوب از نظر اقلیم آسایش است. در این پژوهش با استفاده از دادههای آب و هوایی 50 ساله (2006-1957...
[ 16 ] - تأثیر شارشهای همدید بر روی نسیم دریا در سواحل جنوبی دریای خزر
نسیم دریا یکی از پدیدههای غالب جوی در مناطق ساحلی است که میتواند اثرهای مثبت یا منفی در شکلگیری بارش، شدت آلودگی و جابجایی هوا در شهرهای ساحلی داشته باشد. تمرکز این مقاله بر روی مشخصههای نسیم دریا طی ماههای می تا سپتامبر و اثر بادهای غالب همدید بر روی این پدیده در سواحل جنوبی دریای خزر میباشد. در برسی اوّلیه 861 مورد وقوع نسیم دریا در یک دوره آماری 87 ساله ) 8110 6006 ( مشخص گردید. برای نشان - د...
[ 17 ] - برآورد میزان تبخیر و تعرق تابستانه گیاه نیشکر در استان خوزستان با استفاده از داده های اقلیمی
برآورد دقیق و به موقع تبخیر و تعرق تأثیری بسزا و حیاتی در برنامه ریزی منابع آب و کشاورزی دارد. در این پژوهش، به برآورد میزان تبخیر و تعرق گیاه نیشکر در استان خوزستان پرداخته شده و داده های مورد استفاده شامل دمای هوا، رطوبت نسبی، سرعت باد و ساعات آفتابی از بدو تأسیس ایستگاه های سینوپتیک تا سال 2014 بوده است. بدین منظور در ابتدا مقادیر تبخیر و تعرق گیاه مرجع با استفاده از روش استاندارد فا...
[ 18 ] - شناسایی سامانه های همدیدی مؤثر در رخداد یخبندان های متوسط و شدید در تهران
به منظور شناخت سامانه های همدیدی مؤثر در ایجاد یخبند انهای متوسط و شدید شهر تهران و نیز چگونگی تبدیل یخبندان متوسط و شدید به یکدیگر، واکاوی همدیدی یخبندان با استفاده از نقشههای سطح متوسط دریا و تراز های850 و700 هکتوپاسکال در دورة آماری 45 ساله (2005-1961) انجام شد. نتایج همدیدی نشان داد که تبدیل یخبندان متوسط به شدید تا فرین به دلیل فرارفت هوای سرد از عرض های بالاتر، قرارگیری ناوه رو...
[ 19 ] - پهنه بندى اقلیم کشاورزى کشت توت فرنگى با استفاده از سامانه ى اطلاعات جغرافیایى (مطالعه موردى:استان مازندران)
یکى از ارکان اولیه در برنامه ریزى هاى کشاورزى، تعیین و شناسایى واحدهاى اقلیم زراعى است. یک واحد اقلیم زراعى عبارت از واحدهایى است که عوارض زمینى و عناصر اقلیمى در آن ها به صورت واحدى یکپارچه در نظر گرفته شده و هر واحد م ىتواند، خصوصیات متفاوتى را دارا باشد. در این راستا شرایط ایستگاه سارى به عنوان منطقه نمونه کشت توت فرنگى در استان مازندران مدّ نظر قرار گرفت. براى این منظور آمار و اطلاعات اق...
[ 20 ] - تحلیل و پیش بینى خشکسالى هاى هواشناسى ایستگاه سینوپتیک خوى
خشکسالى از جمله مهمترین مخاطرات طبیعى است که به صورت آرام و خزنده عمل مى کند. این پدیده ناشى از فرآیندهاى آب و هوایى است و شدت و فراوانى آن تا حدودى به موقعیت جغرافیایى محل بستگى دارد که هر چند سال یک بار در نتیجه کاهش میزان بارندگى اتفاق مى افتد. به منظور مطالعه و بررسى خشکسالى ها و ترسالى هاى ایستگاه خوى، داده هاى 32 ساله (2007-1976) بارش این ایستگاه با استفاده از شاخص توزیع استاندارد و ...
[ 21 ] - نظریه، مفاهیم و روش ها در پژوهش آب و هوا - گردشگرى
عموما قابل قبول است که آب و هوا یکى از منابع اصلى گردشگرى یک منطقه مى باشد. لیکن فرض بر این است که نقش آن در تعیین استعداد منطقه براى گردشگرى بدیهى بوده و بسیار شفاف است. در عبارت عمومى تر درباره اثرات آب و هوا بر گردشگرى یا نقشى که در آن بازى مى کند، دانش نسبتا کمترى وجود دارد. به علاوه در خصوص تأثیرگذارى اقتصادى و یا اهمیت آب و هوا برروى سیماى تجارى گردشگرى اطلاعات اندکى موجود است. در کّلِ ن...
[ 22 ] - مکان یابى نیروگاه خورشیدى با توجه به پارامترهاى اقلیمى
در این پژوهش با استفاده از آمار 33 ساله (2003 - 1970) فراسنج هاى تابش، ابرناکى و باد به امکان سنجى استقرار نیروگاه خورشیدى در مناطق خشک ایران اقدام گردیده است. در ادامه با در نظر گرفتن ایستگاه یزد به عنوان مناسب ترین مکان جغرافیایى جهت استقرار نیروگاه خورشیدى، ایستگاههاى مناطق مجاور آن همچون اصفهان، کرمان، زاهدان از نظر رژیم تابش و دیگر عناصر آب و هوایى مؤثر در استقرار نیروگاه خورشیدى مورد ...
[ 23 ] - مطالعه آمارى خشکسالى ها و ترسالى ها در غرب میانه ایران
از جمله ویژگی هاى اصلى سامانه کره زمین تغییرات آب و هوایى است که در اثر آن در مقیاس زمانى کوتاه و بلند مدت عناصر آب و هوایى مثل دما و بارش دچار نوساناتى مى شود. این نوسانات در برخى نواحى جهان شدید بوده و موجب اختلال در اکوسیستم هاى طبیعى مى گردد. خشکسالى از نوسانات آب و هوایى مى باشد که بسیارى از مناطق خشک و نیمه خشک دنیا را باشدت و ضعف تحت تأثیر قرار مى دهد. منطقه کوهستانى غرب ایران...
[ 24 ] - سنجش و ارزیابى چند نمونه نمایه خشکسالى در سه ایستگاه استان فارس
در این مقاله پدیده خشکسالى سه ایستگاه استان فارس براساس سه شاخص SIAP,PNPI,RAI مورد بررسى قرار گرفته است. بعد از محاسبه ضرایب شاخص هاى خشکسالى براى سه ایستگاه مذکور، با توجه به نرخ رشد شاخص ها، ضریب تغییرات، همبستگى و نرخ روند شاخص ها به مقایسه هر یک از شاخصها در ایستگاه هاى موردنظر پرداخته و هر یک از شاخص ها در ایستگاههاى موردنظر ارزیابى شده اند. نتایج نرخ رشد نشان دا...
[ 25 ] - ارزیابی آماری دادههای شبکه ای بارش و دما با دادههای مشاهده ای در ایران
پژوهش پیشرو با هدف معرفی دادههای واحد تحقیقات اقلیمی(CRU) و ارزیابی دقت دادههای آن بهمراه آخرین به روزرسانی دادههای GPCC در مقابل دادههای اندازه‌گیری شده ایستگاههای همدیدی کشور طی دوره 2014-1985 به انجام رسیده است. برای این منظور داداه‌های بارش ماهانه GPCC، بارش و مؤلفه‌های دمایی CRU با قدرت تفکیک مکانی 5/0×5/0 درجه جغرافیایی برای پهنه ایران، بهمراه دادههای بارش، متوسط، حداقل و حداکثر دما...
[ 26 ] - بررسی نقش واداشت‌های منطقه‌ای، در شکلگیری الگوی مکانی مخاطره‌ی برف سنگین بهمن 1392 در جلگه‌ی گیلان
بارش برف سنگین از جمله مخاطرات جوی است که پیشبینی شدت و مکان آن اهمیت زیادی دارد. در این مقاله، مکان ارتفاع بیشینه‌ی برف سنگین رخداد بهمن 1392 در استان گیلان شناسایی و علت آن واکاوی شد. برای بررسی این پدیده از دادههای دیدبانی ایستگاههای همدیدی استان گیلان و دادههای بازتحلیل مرکز ملی پیشبینی محیط زیست- مرکز ملی پژوهش‌های جوی (NCEP/NCAR) استفاده شد. برای شبیهسازی سامانه از مدل WRF و برای ...
[ 27 ] - واکاوی فراوانی رخدادهای گردوغبار و بارش همزمان در جنوب‌غربی ایران
تجزیه‌و‌تحلیل سری‌های زمانی پارامترهای اقلیمی، راهکارهای جدیدی را در تحلیل فراوانی منطقه‌ای و برآورد روابط متغیرهای اقلیمی فراهم کرده است. در این مقاله، پردازش ویژگی‌های رقومی برای تعیین طول دوره چرخه روزانه گردوغبار و بارش در 12 ماه سال به‌کار برده شد تا با استفاده از پریودوگرام های همبستگی و تحلیل سری زمانی روزانه دو متغیر یادشده استفاده شود. برای تحقق این هدف سری زمانی دو متغیر فراوانی گرد...
[ 28 ] - واکاوی همدید اثر گرمایش جهانی بر روند دمای ترازهای جوّی در ایران
تغییر اقلیم جزء ذاتی همه اقلیم موجود در کره زمین است که به شکل نوسان یک ساله، افت و خیز دهه‌ای تا دگرگونی چند دهه تا سده‌ای میباشد. هدف این پژوهش واکاوی اثر تغییر اقلیم و گرمایش جهانی بر روند دمای ترا...
[ 29 ] - تحلیل مکانی و زمانی توفان های تندری در دشت اردبیل
توفانهای تندری، به‌دلیل رفتار بسیار نامنظم در ابعاد مکانی و زمانی، در منطقة شمال غرب ایران از پدیدههای آب و هوایی حائز اهمیت بهشمار میروند، زیرا این نوع بارشها نقش بسیار مهمی در فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی مانند تولید محصولات کشاورزی، استفاده از زمین زراعی، و مدیریت منابع آب دارند. در این پژوهش، بهمنظور شناسایی الگوهای سینوپتیک توفانهای تندری طی بازة زمانی 1961-2016، از دادههای ایستگا...
[ 30 ] - Assessing the Effects of Global Warming on the Areas Susceptible to Wind Erosion in the West of Central Plains and the East of Central Zagros Mountains of Iran
Extended abstract 1- Introduction Climate change is one of the problems human is facing today, and most of the scientific societies know that it is rooted in the distribution of greenhouse gases. Distribution of greenhouse gases with large volumes and in large spans has been affecting the energy budget and consequently has caused earth rapid temperature increase during the last deca...
[ 31 ] - The Analysis and modeling of widespread anomalies of rainfall in entire West of Iran in relation with the behaviors of Mediterranean Pressure centers
Climate control centers in each area are diverse and understanding how they relate to the atmospheric components of the Earth's surface contribute to prediction of climate fluctuations. In this study, by using Pearson's correlation and multivariate regression in a thirty-year period (1961-2010), the relationship between widespread rainfall anomalies in entire of Iran west with temperature a...
[ 32 ] - واکاوی الگوهای همدید- پویشی بارشهای اَبَرسنگین فراگیر تابستانۀ جنوبشرق ایران
هدف این پژوهش شناسایی و واکاوی الگوهای همدید – پویشی رخداد بارشهای اَبَرسنگین فراگیر تابستانه در جنوبشرق ایران است. برای نیل به هدف ذکر شده، دادههای بارش 14 ایستگاه همدید و 126 ایستگاه باران‌سنجی در دورۀ آماری 26 ساله (2014-1989) مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش، معیار بارش اَبَرسنگین فراگیر تابستانه، بارشی است که طی 24 ساعت میزان آن صدک 99 و بالاتر و از نظر مکانی 50 درصد و بیشتر از پهنۀ مور...
[ 33 ] - نقش تغییرات رطوبت انتقال یافته در رخداد خشک سالی و ترسالی ایران
در این پژوهش بهمنظور بررسی نقش میزان شار رطوبت در نوسانات بارش ایران از دادههای دوباره واکاویشدةERA Interim مرکز پیشبینیهای میانمدت اروپا با قدرت تفکیک مکانی 1 در 1 درجه در دورة آماری ۱۹۸۱-2011 بهره گرفته شده است. نخست، بهمنظور استخراج الگوهای مرطوب و خشک ایران، از شاخص استانداردشدة z استفاده شد و سالی که درصد مساحت رخداد دورههای فوق در آنها بیشینه بود انتخاب گردید و محاسبات مجموع قائم...
[ 34 ] - تحلیل فضایی و مدلسازی ارتباط مراکز کنش جوی با ناهنجاری های فراگیر بارش ایران
تغییرات فشار در مراکز کنش‌جوی اثرات مهمی بر سایر مولفه‌ها و الگوهای جوی موثر در تغییر پذیری بارش دارد. این پژوهش به منظور واکاوی و مدلسازی اثر و ارتباط مراکز کنش جوی بر ناهنجاری فراگیر و شدید بارش در ایران با استفاده از داده های 30 ایستگاه همدید در طول دوره 2010-1961 و دادههای سایت NCEP/NCAR امریکا در بازه ماههای نوامبر تا مه انجام گرفته است. در این پژوهش از روش همبستگی پیرسون و مدل سازی رگرسی...
[ 35 ] - Estimation of base temperature in different growth stages of wheat Case study: Sararood Station of Kermanshah
In this study, in order to study the base temperature (minimum temperature for plant growth) at the degree of growth day (GDD), which is one of the important parameters in calculating the degree of growth day, first, the data required for the 2009-2017 statistical period of wheat production at the station Sararood was taken from the station. Then, after sorting and separating growth different s...
[ 36 ] - Statistical analysis of heat waves in the southern slopes of Alborz
Heat waves are important phenomena in Iran, And its upsurge in recent years seems to have a high upside trend.This climate has a negative impact on agriculture, forest fire and forestry, water resources, energy use and human health.The purpose of the research is to explain the frequency, time distribution, continuity of thermal waves, and the identification of its occurrence in the southern foo...