مجتبی رفیعیان
عضو هیات علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس تهران
[ 1 ] - آثار زیستمحیطی تغییرات هندسه بافت شهری بر دمای محیط و آسایش حرارتی بیرونی در اقلیم خشک شهر مشهد (نمونه موردی بافت قدیمی پاچنار و بافت جدید شاهد)
کاهش مشکلات زیستمحیطی از طریق تقلیل دمای هوا و درنتیجه ارتقا سلامت انسانها از مهمترین دغدغهها در عصر حاضر است که میتوان بهوسیله آسایش حرارتی بیرونی بهعنوان یکی از مهمترین شاخصهای محیطی فضاهای باز شهری مطرح نمود. فاکتورهایی چون ارتفاع و عرض معابر، پوشش سطوح فضاهای باز و مصالح بهکاررفته در نمای ساختمانها ازجمله عناصر محیط شهری هستند که تغییرات در آن ها بر محیطزیست تأثیرگذار است. هدف ا...
[ 2 ] - استفاده از مدل ارزیابی اقتصادی بازا رمحور جهت حفاظت از باغات سنتی شهر قزوین با استفاده از رویکرد انتقال حق توسعه (TDR)
افزایش جمعیت و تراکم در شهرها باعث تمایل توسعه گران برای استفاده بیش از پیش از اراضی شهری و در نتیجه فشار فزاینده به فضاهای باز و اراضی کشاورزی شده است. به دنبال راهکارهای عملیاتی و اجرایی برای حفاظت، دیدگاه های نوین در شهرسازی ارائه شده که رو کیردهای بازار محور از جمله این دیدگاه ها در دهه 90 است که منجر به تولید و ارائه ابزارهای کارامدی برای استفاده از ظرفیت های بازار در سیاست گذاری های شهری ...
[ 3 ] - بررسی امکان سنجی تاثیر فرم و تراکم بلوکهای مسکونی بر مصرف انرژی شهر، نمونه موردی: شهر جدید هشتگرد
رشد شتابان و فزایندۀ شهرنشینی و در پی آن، افزایش جمعیت شهرها، پیامدهای مختلفی را در زمینه های گوناگون به دنبال داشته است. از جمله مهمترین این پیامدها می توان به افزایش مصرف و تقاضا برای منابع انرژی اشاره نمود، که خود از دو جنبۀ محدود بودن منابع انرژی مورد مصرف و آلودگی های زیست محیطی ناشی از مصرف سوخت های فسیلی قابل تأمل است. در همین راستا، فراگیر شدن آگاهی های عمومی نسبت به جنبه های یاد شده و ...
[ 4 ] - گردشگری شهری به مثابه راهبرد توسعه خلاق در بافتهای فرسوده
ظهور نظریات توسعه درونزا از اوایل قرن بیستم تاکنون، نیاز به مرمت بافتهای فرسوده درونی شهرها را الزامی میکند. بافت های فرسوده به دو دسته کلی واجد ارزش و فاقد ارزش تقسیم میشوند. جدیدترین رویکردهای مرمتی، با توجه به بیانیهها و منشورهای جهانی، با جامعنگری، سعی در تکیه بر میراث موجود در بافتهای فرسوده واجد ارزش و تلفیق اقتصاد و فرهنگ و احیای پایدار بافتهای تاریخی از طریق تعیین نقش آنها در سا...
[ 5 ] - کاربرد سیستمهای پشتیبان تصمیمگیری فضایی در برنامهریزی شهری
پیچیدگی مسائل مرتبط با شهر، برنامهریزان و مدیران شهری را ناگزیر به تصمیمگیری در شرایط عدم قطعیت مینماید. سیستمهای پشتیبان تصمیمگیری [i]از جمله ابزارها و فنون پیشرفتهای هستند که به عنوان ابزاری کارآمد جهت تسهیل و هدایت فرایند اتخاذ تصمیمات بهینه در خدمت برنامهریزان و مدیران شهری قرارگرفتهاند و عمدتاً درتصمیمگیریهای پیچیده و چندمعیاری[ii] و یا تصمیمگیری در شرایط عدم قطعیت بهکار گرف...
[ 6 ] - سنجش اثرات سبزینگی گیاهی در تحولات فضایی شدت جزیره حرارتی سطح کلانشهر تهران با استفاده از تصاویر ماهوارهای LANDSAT8 و ASTER
The simplest definition of urbanization is that urbanization is the process of becoming urban. Urban climate is defined by specific climate conditions which differ from surrounding rural areas. Urban areas, for example, have higher temperatures than surrounding rural areas and weaker winds. Land Surface Temperature is an important phenomenon in global climate change. As the green house gases in...
[ 7 ] - نقش رویکرد داراییمبنا در توسعة پایدار محلی (مطالعه موردی : محله امامزاده حسن تهران)
رشد فزاینده شهرنشینی و تغییر در ماهیت و پیچیدگی مسایل شهری موجب ناکارآمدی برنامهریزی و مدیریت در مقیاس کلان شده است. این امر ضرورت توجه به سطوح پایینتر و داشتن نگاه از «پایین به بالا» را به منظور حل پایدار مسایل شهری، بیش از پیش آشکار ساخته است؛ زیرا در خردترین واحد شهری یعنی محله، ابعاد زندگی ملموستر بوده و توجه همه جانبه و جامعنگر، گریزناپذیر به نظر میرسد. در این راستا توجه به سرمایهها...
[ 8 ] - برآورد تغییرات فضایی- زمانی شدت جزیره حرارتی کلانشهر تهران با استفاده از تصاویر ماهوارهای LANDSAT8 و ASTER ASTER
جزیره حرارتی شهر یکی از بارزترین مضاهر آب و هوایی شهرنشینی در شهرهای امروزی است. افزایش دمای شهری به شدت باعث افزایش تقاضای برق برای تهویه هوای داخل ساختمانها، میزان غلظت هوا و افزایش انتشار آلودگیهای نیروگاه برق از جمله دی اکسید گوگرد، مونواکسید کربن، اکسید نیتروژن و ذرات معلق میشود. بدین ترتیب تحلیل و درک پویایی حرارت شهری و شناسایی ارتباط آن با تغییرات منشاء انسانی برای مدلسازی، پیشبینی ...
[ 9 ] - شناسایی عوامل مؤثر بر ایجاد نهادهای اجتماعی در مدیریت هر چه بهتر محلات؛ نمونه موردی: محلات واقع در شهر فردوسیه - شهرستان شهریار
محلات به عنوان یک واحد تصمیمگیری خرد امروزه حرف کمتری را در تصمیمات گرفته شده از طرف مسئولان میزند و این در صورتی است که اصلیترین هسته اولیه شهرها را محلههای آنان تشکیل میدهد و شهروندان برای مشارکت در تصمیمهای گرفته شده در سطح شهر نیاز به نهادهایی اجتماعی در سطح خردتر آن یعنی محلات دارند و اعتماد به نهادهای محلی در شهروندان نیز بیشتر است و به همبن دلیل ایجاد نهادهای اجتماعی در سطح محلات ن...
[ 10 ] - تحلیل افتراق فضایی در محلههای شهر یزد با استفاده از تحلیل شبکه و چیدمان فضا
یکی از مباحث مهم در حیطة تخصصی مسائل شهری، سازمان فضایی شهر و افتراقها و جداییگزینیهای فضایی در آن است. بهطورکلی، ساختار فضایی شهر تا حد زیادی تعیینکنندة عملکرد آن است و تأثیر زیادی بر دسترسی، پایداری زیستمحیطی، اقتصاد، رفاه، عدالت اجتماعی، سرمایة اجتماعی و نوآوری فرهنگی دارد.یکی از عوامل تأثیرگذار بر چگونگی شکلگیری این ساختار، نحوة توزیع و سطح سرویس خدمات شهری و رابطة متقابل آن با شبک...
[ 11 ] - سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی اجتماع های شهری در برابر زلزله (مطالعۀ موردی: محله های شهر تهران)
امروزه خسارتهای فراوان مخاطرههای طبیعی و انسانی به محیط و کالبد شهرها موجب شده است که مفهوم تابآوری برای کاهش آثار سوانح، به حوزهای مهم در عرصة مدیریت بحران تبدیل شود. این پژوهش کاربردی است و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، با هدف شناسایی شاخصها و عوامل مؤثر بر تابآوری کالبدی محلههای شهری، سنجش و ارزیابی میزان تابآوری کالبدی در محلههای منتخب شهر تهران و ارائة چارچوبی برای سنجش میزان ...
[ 12 ] - سنجش پایداری مسکن در سیاستهای مسکن اجتماعی ایران (مطالعۀ موردی: مسکن استیجاری هزار دستگاه شهر خرمآباد)
هدف این تحقیق، ارزیابی سیاست ساخت مسکن اجاره به شرط تملیک (نمونه: هزار دستگاه شهر خرمآباد) با توجه به شاخصهای پایداری مسکن است. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است و برای جمعآوری دادهها از دو روش پیمایشی و کتابخانهای استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرمافزار SPSS و متعاقباً از مدلهایی همچون آزمون T، رگرسیون خطی و چندگانه و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج تحقیق حا...
[ 13 ] - روندیابی تغییرات حرارتی سطوح نواحی شهر تهران
حرارت سطوح شهری (LST) متغیر کلیدی برای کنترل ارتباط بین شار حرارت تابشی، نهفته و محسوس است. تحلیل و درک پویایی این حرارت و همچنین شناسایی ارتباط آن با تغییرات با منشاء فعالیتهای انسانی برای پیشبینی تغییرات محیطی و نهایتا سیاستگذاری شهری الزامی است. در همین راستا جهت تحلیل روندیابی تغییرات حرارتی سطوح در اثر تحولات شهرنشینی و شهرسازی شهر تهران بین سالهای 94-1382 مورد پژوهش واقع شده است. تصاوی...
[ 14 ] - ارزیابی سیاست مسکن مهر با توجه به شاخصهای پایداری نمونه: شهر خرمآباد
مسکن به منزلة ساختاری چندبعدی، علاوه بر جنبههای فیزیکی، ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی دارد که این ابعاد، کارایی و پذیرش مسکن را شکل میدهند. برنامهریزی برای مسکن گروههای کمدرآمد، یکی از چالشهای کشورهای در حال توسعه است؛ اما در بیشتر مواقع به علت محدودیتهای مالی و فنی، مسکن فقط سقفی بالای سر قلمداد میشود. یکی از پرهزینهترین سیاستهای مسکن گروههای کمدرآمد در ایران، طرح مسکن مهر ب...
[ 15 ] - شناسایی و تحلیل اثرات متقابل عوامل کلیدی و سنجش میزان پایداری منطقهای با رویکرد آینده-نگاری راهبردی مطالعه موردی؛ استان خراسان شمالی
در عصر حاضر که با خصیصههای عدم قطعیّت، نوآوری و پیچیدگی مسائل شناخته میشود، نظام برنامهریزی سنّتی با چالشهای متنوّعی مواجه است. یکی از ضعفهای نظام برنامهریزی منطقهای رایج، عدم شناسایی، تحلیل و بهکارگیری عوامل کلیدی توسعة منطقه است؛ از این رو، پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل کلیدی توسعة استان خراسان شمالی با رویکرد آیندهنگاری راهبردی انجام گرفته است. این پژوهش، با رویکردی آیندهنگرانه از ت...
[ 16 ] - تحلیل تابآوری کالبدی در برابر زلزله مطالعه موردی؛ بافت فرسودهی شهر مرزی زاهدان
شهر مرزی زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرق ایران و نزدیک مرز ایران و کشورهای افغانستان و پاکستان قرار دارد. با توجه به اینکه گسلی بنیادی به طول 120 کیلومتر با امتداد شمالی- جنوبی از نزدیکی شهر زاهدان عبور مینماید، این مهم، شهر را در معرض خطر زلزله قرار داده است. اینک در این مقاله، چگونگی و میزان تابآوری محدودهی بافت فرسودهی شهر مرزی زاهدان در برابر زلزله با هشت معیار شامل؛ مص...
[ 17 ] - بررسی الگوی مدیریت تعارض ذینفعان و ذینفوذان در ابرپروژههای شهر مشهد
ابرپروژههای شهری، کنشگران و ذینفعان متعددی شامل مسؤولین امور شهری، سرمایهگذاران، طراحان، پیمانکاران، مالکین و شهروندان را بطور مستقیم و غیر مستقیم درگیر خود میسازند. لذا شناخت درست ذینفعان و پذیرش اجتماعی از عوامل مهم موفقیت ابرپروژههای شهری است. شهر مشهد، پروژههای بزرگ مقیاس متعددی را طیّ دو دههی اخیر تجربه کرده است و با وجود طرح انتقادات نسبت به تفکر حاکم بر فرایند تعریف و تصویب الگوی ...
[ 18 ] - ارزیابی الگوی مکانگزینی شهرهای جدید منطقه شهری تهران با استفاده از روش ارزیابی چند متغیّره
مکانیابی شهرهای جدید یکی از مؤلفههای اساسی در تعیین موفقیت یا عدم موفقیت شهرهای جدید در دستیابی به اهداف پیش طراحی شدهی خود و همچنین یکی از عمدهترین چالشهای فراروی برنامهریزان شهرهای جدید میباشد. این امر با عنایت به تثبیت شهرهای جدید در دههی گذشته در کشور و امکان رصد نتایج حاصل از الگوی احداث آنها، میتواند چارچوب مؤثری را در برنامهریزیهای آتی در اختیار برنامهریزان قرار دهد.مقالهی ح...
[ 21 ] - ارزیابی و سنجش شاخصهای کیفیت زندگی شهریدر مناطق دهگانه کلانشهر شیراز
شهر به عنوان بستر زیست انسان شهرنشین، نیازمند تأمین استانداردهایی است که در یک نگاه می توان آن را استانداردهای کیفیت زندگی نامید. از آنجائیکه مهمترین و اساسی ترین هدف از برنامهریزی شهری پاسخگویی به نیازهای افراد ساکن در شهرها و بهبود کیفیت زندگی آنها ست، امروزه توزیع نهادهای خدماتی کیفیت زندگی شامل کیفیت مسکن ، کیفیت محیط زیست، اشتغال، آموزش، بهداشت و... در سطح شهر مورد توجه مدیران و برنامه ر...
[ 22 ] - سنجش الگوی فضایی ادراک خطر به تفکیک محله ها در شهر یزد
طى ربع قرن گذشته، میلیونها نفر از مردم جهان به شدت تحت تأثیر انواع مخاطرات قرار گرفته اند. امروزه مباحث مربوط به مشارکت شهروندان در کاهش آسیب پذیری در برابر مخاطرات و تشکیل جوامعی تاب آور توجه ویژهای را به خود جلب کرده اند. مدل مدیریت خطر بحران اجتماع محور (CBDRM) یک رویکرد مدیریتی پایین به بالاست که بر نقش کلیدی جوامع محلی و مشارکت آنان در فرآیند مدیریت خطرها تأکید دارد. در این میان، آن...
[ 23 ] - تحلیل فضایی فرسودگی محلههای شهر قم با استفاده از رگرسیون وزنی جغرافیایی
تحلیل الگوهای فضایی فرسودگی و بررسی روابط فضایی میان فرسودگی و عوامل مؤثر آن، بسیار تأثیرگذار و قابلتوجه است؛ زیرا به درک بهتر عوامل مؤثر و بهبود عملکرد مدیریت نوسازی شهری میانجامد. بدینمنظور، پژوهش حاضر با روشهای آمار فضایی به تحلیل الگوی فرسودگی و عوامل مؤثر بر آن پرداخته است. نتایج حاصل از کاربرد شاخص موران دربارة توزیع فضایی فرسودگی این ضریب مثبت، و 314/0 است و خوشهایبودن توزیع فضایی ...
[ 24 ] - Explaining a Conceptual Model for Sustainable Regeneration of the River Valleys of the City of Tehran (Case study: Darakeh River Valley in Tehran)
The issues of loss of quality of life and functional disruption of the river valleys are very important. In the present settlement system, the river valleys should not be places for reproducing poverty. To link the environmental values with urban development, the research is to answer the following question: How can the results of the integrated development of urban valleys be achieved via urba...
[ 25 ] - تبیین و تحلیل فضایی علل و پیامدهای تخلفات ساختمانی مورد پژوهشی: شهر زاهدان
مقدمه: تخلفات ساختمانی یکی از ناهنجاریها و مسائل موجود در شهرها و بهویژه کلانشهرهای در حال توسعه است که برخورد و حل آن در سیستم مدیریتی ناکارآمد به آسانی امکانپذیر نیست. اهداف: تحقیق حاضر با هدف آسیبشناسی تخلفات ساختمانی و ساختوسازهای غیرمجاز در شهر زاهدان، به ارزیابی وضعیت موجود و پراکندگی این پدیده در سطح شهر زاهدان پرداخته است. مواد و روشها: با توجه به مؤلفههای مورد بررسی و ماهیت کار...
[ 26 ] - ارزیابی و سنجش شاخصهای کیفیت زندگی شهریدر مناطق دهگانه کلانشهر شیراز
شهر به عنوان بستر زیست انسان شهرنشین، نیازمند تأمین استانداردهایی است که در یک نگاه می توان آن را استانداردهای کیفیت زندگی نامید. از آنجائیکه مهمترین و اساسی ترین هدف از برنامهریزی شهری پاسخگویی به نیازهای افراد ساکن در شهرها و بهبود کیفیت زندگی آنها ست، امروزه توزیع نهادهای خدماتی کیفیت زندگی شامل کیفیت مسکن ، کیفیت محیط زیست، اشتغال، آموزش، بهداشت و... در سطح شهر مورد توجه مدیران و برنامه ر...
[ 27 ] - بازتوسعه مراکز شهری در چارچوب رویکرد توسعه میانافزای مسکونی نمونه موردی: محله بازار تجریش
ضرورت طرح یک راهحل مناسب، جهت مقابله با پدیده گسترش بیرویه شهرها از یک طرف، و تغییر نگرش نحوه مداخله در بافتهای درونی قدیمی و ناکارآمد ازطرف دیگر، سبب تکامل یافتن چارچوبهای نظری این نحوه مداخله در بافتهای شهری، با هدف استفاده هر چه بهتر از زمینهای زیر توسعه شهری و حفظ هرچه بیشتر زمینهای واجد ارزش غیر شهری گردیده است. شهرسازی نوین، توسعه پایدار، مدیریت رشد، رشد هوشمند و توسعه میانافزا، هم...
[ 28 ] - بررسی شاخص های اجتماعی طرح مسکن مهر در شهر بجنورد
مسکن از نیازهای اولیه انسان بشمار می آید و دولتها اقدامات و برنامه ریزی جامعی برای تامین مسکن طبقات کم درآمد انجام داده اند. در کشور ما، دولت سیاست احداث مسکن مهر را در پیش گرفته است. شاخص های اجتماعی مسکن از مهم ترین ابزارهای شناخت ابعاد مختلف مسکن است. هدف این پژوهش بررسی شاخص های اجتماعی طرح مسکن مهر در شهر بجنورد می باشد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و نوع تحقیق کاربردی است. جامعه آماری ...
[ 29 ] - مدلسازی سنجش اثرگذاری قابلیت پیاده مداری بر سیاست گذاری حمل و نقل پایدار شهری (مورد مطالعاتی:کلان شهر مشهد)
رشد شهرنشینی و توسعه ناموزون فرم شهری، تشدید معضلات متعددی از جمله کاهش زیستپذیری ناشی از توسعه خودرومحور و بهتبع آن کاهش قابلیت پیادهمداری را بههمراه داشته است. در سالیان اخیر، توجه به حملونقل پایدار و قابلیت پیادهمداری بهعنوان یکی از سیاستهای آن، از سوی گردانندگان بهجهت برونرفت از شرایط نامطلوب موجود موردتوجه قرار گرفته است. با توجه به مواجه بودن اثرات بلندمدت سیاستها بر کاربری زمی...
[ 30 ] - تحلیلی بر ادراک «کیفیت معنای مکان» با تأکید بر مکانهای عمومی شهر یزد
کیفیت معنای مکانهای عمومی شهری متأثر از شاخصهایی است؛ تعدادی از شاخصها سهم بیشتر و تعدادی سهم کمتری در شکلگیری کیفیت معنای مکان دارند. پرسش اصلی مقاله این است که شاخصهای اصلی دخیل در کیفیت معنای مکانهای عمومی شهر یزد و اولویتبندی آنها از منظر شهروندان کدام است؟ این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی بهره گرفته است. با مطالعات اسنادی در تدوین مبانی نظری، شاخصهای کیفیت معنای مکان توصیف شده و سپ...
[ 31 ] - تحلیل فضایی تأثیر ظرفیتهای اقتصادی و کالبدی مناطق سهگانه شهر قزوین بر بروز تخلفات ساختمانی
کنترل ساختوسازهای شهری بهمنظور ادارة بهینة شهر بهکمک ضوابط ساختوساز شهری صورت میگیرد، اما با وجود اقدامات گوناگون مدیریت شهری، سالانه موارد چشمگیری از تخلفات ساختمانی در شهرها گزارش میشود. درواقع میتوان تخلفات ساختمانی را رعایتنکردن ضوابط و مقررات ساختوساز شهری تعریف کرد که کیفیت زندگی در شهرها را تهدید میکند. هدف از پژوهش حاضر بررسی ارتباط عوامل اقتصادی و کالبدی و تعداد و میزان تخلفا...
[ 32 ] - تدوین چارچوب نظری معرفتشناسی مکان در مطالعات میانرشتهای
تخصصگرایی شکلگرفته میان رشتههای مختلف موجب شده است پدیدة مکان بهدلیل ماهیت گسترده و پیچیده، با تعارضات معنایی بسیاری در بستر فلسفی ماهیت خود مواجه شود. این آشفتگی معنایی بهدلیل نبود معنای مشترک میان رشتههای درگیر در مفهومسازی این پدیده است. در این مقاله دیدگاههای مختلفی درمورد مکان بررسی شد. هدف این پژوهش، یافتن روایتی منفرد و منحصر به یک رشته نیست، بلکه بهدنبال نگاهی منسجمتر برای گو...
[ 33 ] - سنجش جداییگزینی فضایی شهر قم و ارتباط آن با ساختار فضایی شهر
جداییگزینی شهری مانعی قابل توجه برای دستیابی به شهری فراگیر، همه شمول، منسجم و یکپارچه است. آثار و پیامدهای مرتبط به جداییگزینی شهری نه تنها متوجه خانوادههای فقیر میشود بلکه همه ساکنان و همچنین شکل و ساختار شهرها را متاثر خواهند کرد. درک رابطه بین ساختار فضایی شهر و الگوهای جداییگزینی از عواملی هستند که باعث تحققپذیری بیشتر در اجرای طرحها و موفقیت بیشتر مدیریت شهری میگردد. بنابراین هدف...
[ 34 ] - Pattern of Decision-Making Evaluation in Urban Regeneration
Evaluation is one of the most important necessities in the process of urban regeneration, which leads to the optimal decision to solve the problem of urban inefficiency. Evaluating decisions in the urban regeneration process, given its complexity, ambiguity and uncertainty, is a critical issue that requires identifying the criteria that affect its realization and using fuzzy decision-making met...
Co-Authors