محمد فرجیها

دانشیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشکدة حقوق دانشگاه تربیت مدرس

[ 1 ] - مطالعۀ تطبیقی معیارهای جرم‌انگاری در فضای سایبر در نظام کیفری ایران و آلمان

معیارهای جرم‌انگاری در فضای سایبر، درواقع نحوۀ گزینش قواعد اخلاقی و چگونگی تدوین آن در اغلب قوانین را تبیین می‌کنند. این رویکرد مبتنی بر معیارهایی مانند اصل فرعی بودن حقوق کیفری و اصل تفکیک در حمایت از داده و سایر اصول یادشده در کنوانسیون جرائم سایبر است. این پژوهش درصدد پاسخگویی به این پرسش است که جرم‌انگاری در فضای سایبر در دو نظام کیفری ایران و آلمان تا چه اندازه تحت تأثیر معیارهای بین‌المل...

[ 2 ] - مشخصه‌های گفتمانی فرایند جرم‌انگاری ارتشاء در دهه 1360 خورشیدی

هر پدیده انسانی حاصل تعامل و تعارض است و فرایند جرمانگاری نیز بهعنوان سازوکار تنظیم‌گر رفتارهای اجتماعی ـ انسانی، برآیند گفتمانهایی است که حول آن شکل میگیرند. شناسایی این گفتمانها، ترسیمگر فضای حاکم بر این فرایند است. این پژوهش با تشخیص ویژگیهای هر گفتمان در طی فرایند جرمانگاری پدیده ارتشاء، درصدد کشف روابطی است که این فرایند را شکل میدهند. برای ترسیم این جریان از روش سیاستگذاری مرحله...

[ 3 ] - ارزیابی برساخت گرایانه فرایند تصویب قانون آزادی اطلاعات با استفاده از نظریه گفتمان

مطابق نظریه برساختگرایی اجتماعی، واقعیتهای زندگی روزمره چیزی جز تظاهرات عینی فرایندهای ذهنی افراد نیستند که تنها از راه دلالتهای لفظی و زبانی محفوظ و در قالب گفتمانها بازنمایی میشوند؛ بنابراین، واقعیتهای جهانِ اجتماعی، محصول زبان و به عبارت دقیقتر محصول و برساخته گفتمانها هستند. جرم نیز همچون دیگر واقعیتهای اجتماعی درنتیجه همین فرایند معنابخشی به پدیدهها برساخته میشود. بر همین اساس، ت...

[ 4 ] - تأثیر رابطة مرتکب و بزه دیده بر گذشت و سازش در پرونده های ضرب و جرح

نوع رابطه و پیوند عرفی میان مرتکب و بزهدیده میتواند بر اقدامات و تصمیم‌های کنشگران در فرایند کیفری تأثیرگذار باشد که «نظریة ساختار اجتماعی پروندة قضایی» آن را به‌طور علمی بیان کرده است. پژوهش حاضر پیرو این نظریه و تحقیقات سابق، تأثیر رابطة اصحاب دعوا را بر گذشت و سازش در جرائم ضرب و جرح بررسی کرده است. روش تحقیق حاضر ترکیبی از روش کمی و کیفی است که شامل روش‌های پیمایشی، با ابزار پرسشنامه، و ...

[ 5 ] - ساز و کارهای رسیدگی به ادعای بی گناهیِ محکومان: مطالعه تطبیقی نظام های حقوقی ایران، آمریکا و انگلستان

هدف نظام عدالت کیفری، مقابله با مجرمان از طریق مجازات است. با این وجود، در مواردی به جای مجرمان واقعی، افراد بی گناه محاکمه و محکوم می شوند. مساله پژوهش حاضر، بررسی سازوکارهای نظام عدالت کیفری در اصلاح این برآیند ناعادلانه و نادرست است. واقعیت این است که همواره محکومان بی گناهی وجود خواهند داشت که هیچگاه فرصت و امکان اثبات بی گناهی شان را بدست نخواهند آورد. به نظر می رسد تاکید نظام عدالت کیفری...

[ 6 ] - محکومیت بی گناهان: از خطای قضایی تا بی گناهی واقعی

محکومیت بی گناهان یکی از مصادیق خطاهای قضایی است. بنابراین، این برداشت که این دو مفهوم را معادل هم می داند نادرست است. البته، مهم ترین مصداق خطای قضایی، محکومیت افراد بی گناه است. بی گناهی می تواند واقعی و یا حقوقی باشد. منظور از بی گناهِ واقعی یعنی محکومی که اساسا جرم انتسابی را مرتکب نشده و به اصطلاح ناکرده بزه است. بی گناه حقوقی، محکومی است که رفتار مجرمانه انتسابی را مرتکب شده است ولی محکوم...

[ 7 ] - رویکرد کثرت‌گرایی فرهنگی به عدالت کیفری؛ مطالعه موردی سیاست‌ها و رویه‌های پلیسی

اجتماع محوری پلیس با انعطافپذیری نسبت به همه گروههای مختلف اجتماع ملازمه دارد. بنابراین برای اینکه پلیس بتواند اصول اجتماع محوری را رعایت نماید، لازم است تکثر فرهنگی جامعه را به رسمیت بشناسد. عدم توجه به ملاحظات و دغدغههای اقلیتها از سوی پلیس، باعث منزوی شدن آنها از جامعه و عدم مشارکت آنها در فعالیتهای اجتماعی میشود، چنان که پلیس اجتماع محور که با هدف تسهیل در کنترل جرم و برقراری نظم در ص...

[ 8 ] - رویکرد عقلایی به نظام ضمانت اجراهای کیفری در ایران

چکیده از گذشته تاکنون، مناسبات اجتماعی انسان‌ها مبتنی بر طرح و تدبیر بوده است؛ چراکه افراد بر طبق عقل خود عمل می کنند و عقلانی شدن زندگی بشر، در گذار از شیوه‌های غیرعقلانی گذشته‌ی او به ثمر رسیده است. سامانه‌ی ضمانت اجراهای کیفری نیز از این عقلانیت محوری بی‌بهره نبوده است و تحولات پُرشمارِ پیشینیان، به‌سانِ چراغی برای آیندگان در این تاریک راه اجرای مجازات به شمار می رود. رویکرد عقلایی به نظام ضما...

[ 9 ] - واکنش بازارهای خرید و فروش مواد مخدر در برابر تدابیر کنترلی پلیسی: کاهش یا جابجایی

در برنامه‌‌های پلیسی ناظر بر کنترل بازار مواد مخدر برای افزایش خطرهای ارتکاب جرم، بر بازداشت فروشندگان و توقیف مواد تاکید شده تا از طریق آن فروشندگان از ورود به بازار بی‌‌میل شده و یا این‌‌که بازداشت شوند. از این منظر، واکنش بازار مواد مخدر در برابر این برنامه‌‌ها می‌‌تواند میزان دست‌‌یابی به اهداف مذکور را مشخص سازد. پرسش اصلی این است که بازارهای مواد مخدر در برابر سیاست‌‌های کنترل پلیسی چه وا...

[ 10 ] - دگرگونیهای مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در ایران

دلایلی از قبیل عدم امکان تحمیل برخی از مجازات‌ها، نقض اصل شخصی بودن مجازات‌ها، عدم نیل به اهداف مجازات‌ها، اصل اختصاصیت، موانع راجع به آیین دادرسی و از همه مهم‌تر، عدم امکان اسناد تقصیر، در نفی، و براهینی چون واقعیت قضایی و جرم‌شناسی، دشواری کشف مقصرحقیقی‌، مداقه هر چه بیش‌تر اعضا و سهام‌داران در انتخاب مدیران، کاستن از مجازات‌های سالب آزادی و یا صدمۀ بدنی بر مدیران و کارکنان و دست آخر، جبران ز...

[ 11 ] - چالش های ارزیابی کیفرهای اجتماع محور

[ 12 ] - بسترهایِ مداخله کیفری در حوزه فقر؛ از سیاستِ جنگ با فقر تا سیاستِ جنگ با فقرا

تحققِ عدالتِ اجتماعی از جمله آرمان ها و مسئولیت هایی است که دولت ها وعده تحققِ آن را به شهروندانِ خود می دهند. کاهشِ نابرابری و فاصله طبقاتی، ایجادِ امکانات و فرصت هایِ برابر و تمهید خدماتِ رفاهیِ جامع در زمره رهیافت هایی است که دولت ها می توانند از رهگذرِ آن ضمنِ حمایت از اقشارِ آسیب پذیرِ جامعه، از طرد شدگیِ اجتماعیِ آنان و بروز رفتارهایِ بزهکارانه پیشگیری کنند. در عصرِ حاضر بسیاری از دولتمردان نه تنها در مسی...

[ 13 ] - واکنش‌های کیفری عوام‌گرا در مقابله با جرایم خشونت‌بار در ایران

واکنش‌های کیفری پلیسی و قضایی مقابله با جرم‌های خشونت‌بار از ظرفیت‌های بالایی برای تأثیرپذیری از افکار عمومی و نفوذ اندیشه‌های عوام‌گرایانه برخوردار است. براین‌اساس بسیاری از مقام‌های انتظامی و قضایی مسئول کنترل جرم در کشورهای مختلف معمولاً با طرح وعده‌ها و شعارهای عامه‌پسند، ولی فاقد مبنای علمی، به دنبال جلب اعتماد عمومی نسبت به کارایی و اثربخشی این سیاست‌ها برمی‌آیند. این مقاله درصدد است با اس...

[ 14 ] - از تحریم تا تجریم تجاوز جنسی در روابط میان زوجین در پرتو نظریه تنظیم‌گری پاسخگو

از بایسته‌های حفظ کرامت انسانی، اعطای خودمختاری کامل به افراد نسبت به تن و روح خود است. این خودمختاری، به دلیل صبغه مردسالارانه قوانین کیفری و مدنی در کشورهای مختلف نیازمند ارائه تضمینات مکفی و تجدیدنظر در برخی از قوانین است. با بررسی قوانین موضوعه ایران در خصوص خودمختاری جسمی زوجه در روابط زناشویی خود، شاهد سکوت قانون‌گذار نسبت به اجبار زوجه توسط زوج به برقراری رابطه جنسی و عدم وجود پاسخی اختص...

[ 15 ] - ارزیابی فرآیند طرح آزمایشی دادگاه‌ درمان‌مدار موادمخدرِ ایران

چکیده: پس از رویکردهای مختلف در رسیدگی و مقابله با جرایم، برخی کشورهایِ تابع نظام حقوقی کامن‌لا به رویکردی درمانی-قضایی روی آورده و دادگاه‌هایی تحت عنوان دادگاه‌های حلّ‌مسأله تشکیل دادند. اولین الگو از این دادگاه‌ها، دادگاه درمان‌مدار موادمخدرِ دِیْد کانتی میامی آمریکا در سال 1989 بود که با رویکردی درمانی-قضایی سعی در برطرف نمودن مشکل زیربناییِ متهم یعنی سوءمصرف مواد داشت. ایده اقتباسِ الگوی مزب...

[ 16 ] - ظرفیت‌های تقنینی کاربرد برنامه‌های عدالت ترمیمی در بزه‌دیدگی اطفال در فضای سایبر

فضای سایبر و ویژگی‌های خاص جرائم ارتکابی در آن موجب شده است شیوه اجرای عدالت کیفری متعارف در مواجهه با بزه‌‌دیدگی اطفال در جرائم سایبر پاسخگو نباشد؛ بنابراین نظام عدالت کیفری ناگزیر است با این دگرگونی‌ها، شیوه‌ها و هدف‌های خود را تطبیق دهد. الگوی عدالت ترمیمی به‌عنوان یکی از دستاوردهای حقوق کیفری نوین با داشتن ظرفیت‌هایی همچون افزایش رضایت بزه‌دیدگان، کاهش بزه‌دیدگی دومین، توسعه عدالت قضایی به‌...

[ 17 ] - Examining the consequences of sexual harassment by blood relative

Introduction: Sexual harassment with family member is a crime within the family that exposes not only the abuser but also other family members to deep harm. The domination of the abuser over the victim and the preservation of the family atmosphere and the occurrence of this crime in the blind spot of the society leads to the repression of the persecution and the continuation of the consequences...