امیرحسین رنجبریان
استادیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
[ 1 ] - پدیدۀ دولت‌هایِ در‌حال‌غرق: چاره‌اندیشی‌هایی از نظرگاه حقوق بین الملل
آثار زیان‌بار تغییر اقلیم می‌تواند تهدید منحصر‌به‌فردی را متوجه تمامیت سرزمینی دولتها کرده و مفهوم کنونی دولت‌بودن را با مشکلات جدید و جدّی رو‌به‌رو سازد. امروزه خطر به‌زیر‌آب‌رفتن سرزمین دولت‌های جزیره‌ایِ کوچک و کم‌ارتفاع در نتیجۀ افزایش سطح آب دریاها به‌عنوان یکی از پیامدهای مستقیم و مخرّب تغییر اقلیم مطرح است. البته طبق برخی پیش‌بینی‌ها تغییر اقلیم می‌تواند حتی پیش از به‌زیر‌آب‌رفتن سرزمین‌ها...
[ 2 ] - دادگاه ویژه سیرالئون: فرایند تشکیل، صلاحیت و مقابله با بی کیفرمانی
دادگاه ویژه سیرالئون به‌عنوان سومین نسل از دادگاه‌های کیفری در سال 2002 تأسیس شد و در مقایسه با دادگاه‌های کیفری یوگسلاوی سابق و روآندا دارای ویژگی‌های منحصر به فرد است. این دادگاه برخلاف دادگاه‌های بین‌المللی سابق که به موجب تصمیم یک‌جانبه شورای امنیت برپا شده بودند، به درخواست دولت سیرالئون طبق موافقتنامه‌ای میان این دولت و سازمان ملل متحد دایر و در محل وقوع جنایات مستقر شده است. این دادگاه و...
[ 3 ] - آموزه‌های حقوق‌دانان بین‌المللی برجسته
اگرچه منزلت سنتی آموزه‌های (دکترین) مؤلفان رساله‌های حقوقی بین‌المللی آن‌چنان‌که در سده‌های نخستین پس از زایش حقوق بین‌الملل از آن برخوردار بودند، در اثر تغییر نگرش‌ها، از منبع اصلی به منبع فرعی احراز قواعد، تنزل یافت و به‌ظاهر رویۀ قضایی محاکم بین‌المللی در نیمۀ اول قرن بیستم اعتنای چندانی به آن‌ها نمی‌کرد، ولی با پیدایش محاکم بین‌المللی جدید در دهه‌های اخیر، رویکرد رویۀ قضاییِ بیشتر محاکم تغیی...
[ 4 ] - «نگرانیهای مشترک بشری»: از پدیداری تا تکامل در حقوق بین‌الملل محیط زیست
مفهوم «نگرانیهای مشترک بشری» از دهۀ 1990 میلادی در حوزۀ حقوق بین‌الملل محیط زیست پدیدار شد و هدف از طرح آن یافتن راهی برای رویارویی با مشکلات زیست‌محیطی جهانی و همچنین پاسخگویی به اختلافات برخاسته از مفهوم «میراث مشترک بشریت» میان دولتها بود. سپس این مفهوم از زمینههای اصلی خود همچون تنوع زیستی و تغییر اقلیم، فراتر رفت و مصداق‌های دیگری از این‌گونه نگرانیهای مشترک مطرح شدند. در این نوشتار، ض...
[ 5 ] - نقض حریم هوایی کشورها از طریق پهپادهای امریکایی (مطالعۀ موردی: پاکستان)
از چند دهۀ اخیر، امریکا با دستیابی به فن‌آوری تولید سلاح‌های هدایت‌شونده مانند هواپیماهای بدون‌سرنشین پیشرفته، همچنین تجهیز آن‌ها به انواع امکانات پیشرفتۀ جاسوسی، موشک‌های هوشمند و انجام قتل‌های هدفمند، مباحث جدیدی را در جامعۀ بین‌المللی ایجاد کرده است. به‌کارگیری پهپادها در برخی کشورهای اسلامی چون یمن، سومالی، افغانستان، عراق و به‌ویژه پاکستان شیوع نگران‌کننده‌ای داشته که مورد نارضایتی دولت ...
[ 6 ] - چیستی و چگونگی اعمال حق تجمع مسالمت‌آمیز: تحلیلی بر دستاورد گزارشگر ویژۀ ملل متحد
اعلامیۀ جهانی حقوق بشر و میثاق حقوق مدنی و سیاسی، بر وجود حق بر تجمع مسالمت‌آمیز برای شهروندان فارغ از مکان تجمع و محتوای آن صحه گذاشته است. با این همه، تجمع به هنگامی‌که در عرصۀ عمومی برپا می‌شود و شکل تظاهرات به خود می‌گیرد، ممکن است چندان مطلوب دولتها نباشد. چراکه با احتمال بروز اختلال در روند عادی امور، ممکن است برای دیگر شهروندان ایجاد مشکل کند؛ ضمن آنکه تجمع مسالمت‌آمیز ابزاری است برای ا...
[ 7 ] - تحولات عناصر تشکیل دولت: از مؤثر بودن به مشروعیت؟
دولتها تابعان اصلی حقوق بین‌الملل هستند. با وجود این، تعریف حقوقی دقیق و مورد اجماعی از "دولت" وجود ندارد. ظاهراً تنها سندی که عناصر تشکیل‌دهندۀ دولت را تعریف می‌کند، «کنوانسیون حقوق و تکالیف دولتها» موسوم به کنوانسیون مونته ویدئو (1933) است که این عناصر را شامل سرزمین معین، جمعیت، حکومت و توانایی برقراری ارتباط با سایر دولتها می‌‌داند. دربارۀ حدود و کیفیات این عناصر سنتی اتفاق‌نظر وجود ندار...
[ 8 ] - جستاری در باب اعمال صلاحیت کیفری بر جرایم نیروهای پاسدار صلح
در پی افزایش ارتکاب جرایم مختلف به ویژه نسبت به افراد غیرنظامی توسط برخی از نیروهای پاسدار صلح و ضرورت اجرای عدالت کیفری، موضوع اعمال صلاحیت بر این جرایم مطرح شده است. به طور کلّی، موافقت نامه ای دول ت ها با سازمان ملل در خصوص اعزام نیرو، صلاح یت انحصا ری رسیدگی را به دولت فرستنده نیرو میدهند؛ هم چنانکه در صورت وقوع مخاص مه ی مسل حّانه و نقض حقوق بشردوستانه توسط نیروهای پاسدار صلح، صلاحیت ت...
[ 9 ] - بررسی تطبیقی کمیسیون ترویج و حمایت از حقوق بشر و کمیتۀ مشورتی شورای حقوق بشر
«کمیسیون فرعی جلوگیری از تبعیض و حمایت از اقلیت ها» اصلی ترین نهاد فرعی کمیسیون حقوق بشر بود که آن را در انجام وظایفش در ترویج و حمایت از حقوق بشر یاری می نمود. این کمیسیون فرعی پس از مدتی به« کمیسیون فرعی ترویج و حمایت از حقوق بشر» تغییر نام داد. کارکرد اصلی کمیسیون فرعی انجام مطالعات و ارائۀ توصیه در خصوص مسائل مختلف حقوق بشر به کمیسیون حقوق بشر بود. پس از انحلال کمیسیون حقوق بشر و جایگزینی آ...
[ 10 ] - تحلیل نقش جزر و مد در قلمروسازی دریایی و تأثیرات تغییر اقلیم بر آن
بنیان و پایۀ فضاسازی، قلمروگستری، تحدید حدود و مرزبندی در دریاها بر اساس عوامل جغرافیایی (بویژه جغرافیای طبیعی) صورت می‌گیرد. در میان عوامل متعدد جغرافیای طبیعی، جزر و مد در تحدید حدود و قلمروسازی دریایی نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای دارد. با این وجود، کشورهای جهان هرکدام از سطح مبنای مشخصی ...
Co-Authors