غلامحسین الهام
دانشیار دانشکده حقوق، دانشگاه تهران
[ 1 ] - آزادی عمل قضایی در صدور قرارهای تأمین کیفری
آزادی عمل از جمله مفاهیمی است که تحت تأثیر ورود مطالعات تجربی به حوزه عدالت کیفری مورد توجه قرار گرفته است. منظور از آزادی عمل مجموعه اختیاراتی است که عملاً متولیان عدالت در اجرای وظایف روزمره خود به کار می‌گیرند. این موضوع در بسیاری موارد به جهت خلأها یا ابهامات قانونی و در مواردی به‌رغم صراحت قانون به‌دلیل فراتر رفتن از چارچوب‌های قانونی اتفاق می‌افتد. آزادی عمل در همه مراحل رسیدگی‌ها...
[ 2 ] - بررسی تطبیقی چالشهای ناشی از سکوت قانون در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه
سکوت قوانین و راه‌حل رویارویی با آن در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل 167 با ارجاع به منابع و فتاوی معتبر تبیین گردیده است و نظر شورای محترم نگهبان بارها و در موارد متعددی مبنی بر جریان اصل 167 در امور کیفری منتشر شده است و تحلیل‌ها و نقدهای مختلف برخی حقوق‌دانان را در پی داشته و چالشهای گوناگون فقهی- حقوقی را مطرح ساخته است. بر این پایه، مطالعه و بررسی ابعاد و چالشهای عقلی و نقلی مر...
[ 3 ] - تاثیر عوامل فراقانونی و قانونی خاص بر تفاوت آرا در تعیین مجازات قضایی در جرایم مشابه
در این مقاله عوامل مؤثر بر تفاوت آرای قضات در جرایم مشابه با تأکید بر جرایم سرقت تعزیری و ضرب و جرح عمدی بررسی شده است. عوامل به دو دستۀ قانونی خاص و قضایی (فراقانونی) منجر به صدور آرای حداکثر مجازات تقسیم شده، عوامل قانونی خاص ناظر بر جرایم سرقت تعزیری و ضرب و جرح عمدی است. برای این مهم پرسشنامه‌ای شامل30 سؤال با طیف پنج‌گزینه‌ای لیکرت طراحی و نظر جامعۀ قضات دادگاه‌های عمومی کیفری و تجدید نظ...
[ 4 ] - تخصصی شدن رسیدگی در دادگاه های اطفال در ایران و ایتالیا
تخصصی شدن رسیدگی به جرایم اطفال، از حیث خصوصیات و ترکیب اعضای دادرسان دادگاه‌های اطفال اقتضائات ویژۀ خود را دارد. گزینش قضات حرفه‌ای کاردان، ضرورت آموزش مستمر آنان و مشارکت الزامی و تعهدآور کارشناسانی متخصص در مرحلۀ تصمیم‌گیری و صدور رأی وجوه تضمین‌کنندۀ دادرسی تخصصی اطفال را تشکیل می‌دهند. این مقاله با عنایت به وجوه مذکور، تخصصی شدن رسیدگی را در دادگاه‌های اطفال ایران و ایتالیا مورد مطالعۀ ت...
[ 5 ] - مسئولیت کیفری بین المللی مقامات دولتی فروشنده جنگ افزارهای ممنوع
جنگافزارهایی وجود دارند که بهرهگیری از آنها به موجب حقوق عرفی یا معاهدات بینالمللی ممنوع است. با وجود این، این نوع جنگافزارها تولید شده و توسط برخی کشورها به فروش میرسد. در چنین شرایطی، آیا مقامات کشور فروشنده این جنگافزارها دارای مسئولیت بوده و قابل تعقیب و محاکمه در دیوان کیفری بینالمللی هستند و اگر پاسخ مثبت است، تحت چه عنوانی مسئولیت دارند. نویسندگان این مقاله به این نتیجه رسیدهاند...
[ 6 ] - چالشهای تعریف جرم قاچاق در نظام حقوقی ایران
In Iranian legislation history, term of "smuggling" uses in different means. First, smuggling was equivalent with act or omission that lead to disregarding any taxes, duties or exclusive limited areas. In over time, this word focused on customs smuggling and illegal exporting and importing commodity. Lack of clear definition of smuggling causes dispersion of votes and viewpoints. On the one han...
[ 7 ] - شکل گیری حق داشتن سلاح و تاثیر آن بر حقوق کیفری
حق بر داشتن سلاح یکی از قدیمی ترین حقوقی است که چالش فکری متفکرانی چونافلاطون و ارسطو بوده است. به باور برخی، این حقِ اساسی و بنیادین شهروندان یک جامعه استکه برای دفاع از خود و نگهبانی از یک جامعه دمکراتیک مسلح باشند، اما برخی دیگر حق برداشتن سلاح را مغایر یک نظام الیگارشی می دانند. بر اساس دیدگاه نخست، حقوق کیفری نه تنهادر برابر این حق نیست، بلکه پشتیبان دارندگان چنین حقی است و به مجازات کسانی ...
[ 8 ] - بررسی تطبیقی حمایت از حیات انسانی قبل از انعقاد نطفه در فقه امامیه و حقوق کیفری ایران
در وضعیت کنونی که جامعه برای پیشگیری از آثار، نتایج و خطرات مربوط به کاهش نسل و جمعیت هزینه های گزافی را بر دوش می کشدد، ممکن است بتوان توافق و اجماع نسبی صاحب نظران را برای اجرای برنامه ههای افزایش جمعیت محقق دانست؛ بر همین اساس قانون گذار با اقدامی نه چندان مؤثر و چاره ساز تلاش کرده برخی قوانین مربوط به تحدید جمعیت را تا حدودی اصلاح کند، اما ضروری است گام های تازه و جدی تری را پیمود؛ بر این ا...
[ 9 ] - قبض و بسط اصل (167) قانون اساسی در قلمرو کیفری
پس از تصویب اصل (167) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نظرات مختلفی در باب اصل قانونی بودن جرائم، مجازات‌ها و جایگاه آن در نظام حقوقی مطرح شده و همواره تحلیل‌ها و نقدهای متعددی به همراه چالشهای گوناگون فقهی ـ حقوقی خصوصاً در حوزه کیفری در پی داشته است. ازاین‌رو شورای نگهبان در نظرهای مختلف خود همواره نظریه واحدی را مبنای عمل قرار داده است. در قانون مجازات اسلامی 1392، وضع جدیدی در نظم حقوق ...
[ 10 ] - تأملی بر حاکمیت قوانین کیفری در زمان با تاکید بر احکام اجتهادی
یکی از اصول حقوق کیفری، عطف بماسبق نشدن قوانین ماهوی می‌باشد. این اصل نیز یکی از اصول پذیرفته‌شده‌ی قانون‌گذار مجازات اسلامی ایران نیز می‌باشد. ولی مواردی از آن استثناء شده است؛ یکی از این موارد، قوانین شرعی می‌باشد که همواره عطف بماسبق می‌شوند. اما غیر از قوانین مسلم شرعی، بسیاری از احکام کیفری ماهوی مبتنی بر فتاوی فقیهان وجود دارند که مبتنی بر دلایل اجتهادی بوده و مورد اتفاق هم نبوده و ...
[ 11 ] - مسئولیت کیفری کاربر خودروی خودران در قبال صدمات وارده توسط آن
پیشرفت فناوری باعث تولید خودرویی شده است که نیاز به راننده انسانی ندارد. در سال 1396 اولین خودرو خودران در ایران با موفقیت آزمایش شد و در همان ماه رئیس پلیس راهور ناجا تردد خودروهای خودران را به دلیل فقدان قوانین مربوطه و مشخص نبودن مسئول در تصادفات احتمالی این خودروها، ممنوع اعلام کرد. از این‌رو، نوشتار حاضر در صدد بررسی این امر است که چگونه با قوانین کیفری فعلی، میتوان مسائل ناشی از صدمات ایج...
[ 12 ] - امکان سنجی استفاده از دفاع اضطرار توسط برنامه‌نویس خودروی خودران بر اساس مبانی حقوق کیفری ایران و رویه‌های مربوط به قتل ناشی از اضطرار در کامن‌لا
پیشرفت در صنعت حمل و نقل و علوم رایانه موجب تولید خودرویی شده است که نیاز به راننده انسانی ندارد و در عوض هوش مصنوعی رانندگی را انجام می‌دهد. در این حالت برنامه‌نویس باید شرایطی که امکان تصادف در آن وجود دارد را از قبل پیش‌بینی کند و هوش مصنوعی را در راستای نشان دادن واکنش منطبق بر قانون آموزش دهد. در برخی از فروض احتمالی که ممکن است در هنگام رانندگی پیش آید، تشخیص واکنش منطبق بر قانون یک چالش ...
Co-Authors