سید حسن خمینی
تولیت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) و رئیس هیأت امنای پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی
[ 1 ] - تحقیقی در ماده امر با رویکردی بر نظریات امام خمینی(س)
: در این نوشتار بحث از «ماده امر» به عنوان اولین بحث در «مبحث اوامر»، از چهار جهت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در ابتدا به مفهوم شناسی و معنای ماده امر«ا م ر» پرداخته شده و بیان می‌گردد که امر دارای دو مستعمل فیه می‌باشد؛ یکی جامد و یکی قابل اشتقاق؛ ولی نمی‌توانیم قاطعانه حکم به اشتراک لفظی بین برخی از معانی یا اشتراک معنوی و یا حقیقت بودن در یک معنی و مجاز بودن در معانی دیگر د...
[ 2 ] - بحثی درباره مطهریّت دباغی با رویکردی بر نظرات امام خمینی(س)
از جمله مباحث مطرح شده در بحث میته به عنوان یکی از اعیان نجسه، بحث از جواز یا عدم جواز انتفاع از آن است. علمای فریقین در مواجهه با این مسأله به دو گروه مجوزین و مانعین تقسیم شده‌اند. و هر کدام برای اثبات مدعای خویش ادله‌ای از آیات و روایات و ... مطرح نموده است. در این میان استناد به روایات به عنوان دلیل عمده، بیش از سایر ادله مورد اهتمام قرار گرفته است. و در بین مباحث مطرح شده بحث جواز انتفاع ا...
[ 3 ] - حقیقت استعمال با رویکردی بر آرا و اندیشه‌های شهید صدر و امام خمینی(س)
: مباحث الفاظ، بخش مهمی از مباحث مطرح در علم اصول فقه است که موجب طرح بحث‌ها و مناقشات بسیاری در میان عالمان این علم گردیده است. مسأله وضع الفاظ را می‌توان کلیدی‌ترین مسأله در این مبحث نام نهاد؛ لیکن مباحث مطرح پس از وضع که همان استعمال لفظ است، در میان اصولیون کمتر فرصت طرح یافته است. مسأله استعمال الفاظ و حقیقت آن اگرچه در میان علوم اسلامی خواستگاه...
[ 4 ] - واکاوی بحث صحیح و أعم با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)(2)
: پس از آنکه در بخش نخست[1] از مقاله «واکاوی بحث صحیح و اعم با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)» نه مقدمه از مقدمات دوازده‌گانة بحث صحیح و اعم (شامل تبیین مسأله و ذکر کلیات بحث صحیح و اعم، ترسیم محل نزاع در صحیح و اعم، تبیین چیستی معنایی صحیح و فساد و بیان مراد از صحت و شرایط آن، وجه تسمیه و نامگذاری الفاظ، لزوم تصویر قدر جامع و ...) بیان شد، در مقدمه دهم آن اشاره شد...
[ 5 ] - واکاوی بحث صحیح و أعم با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)(1)
در این نوشتار بحث از صحیح و اعم در دوازده مقدمه تنظیم شده است؛ که در چهار مقدمه نخست، مباحث مقدماتی بحث می‌شود و سپس در مقدمه پنجم و ششم به ترتیب به تبیین دقیق محل نزاع در صحیح و اعم و سپس مفهوم‌شناسی صحت و فساد پرداخته و پس از آن در مقدمه هفتم بیان می‌شود که مراد از صحت در عنوان بحث «صحت من حیث الاجزاء و الشرائط است» یا «من حیث الاجزاء فقط»؟ و اگر شامل شرایط می‌شود، همه شرایط مراد است یا ...
[ 6 ] - بررسی حقیقت شرعیه با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)
الفاظی مانند صلات و زکات و... در عصر امیرمؤمنان(ع) ــ در صورت اثبات وضع ــ در معانی شرعیه حقیقت شده بودند و حتی در عصر خلفا هم می‌توان همین ادعا را داشت؛ یعنی در صورت اثبات وضع در زمان ایشان، حقیقت متشرعیه ثابت می‌شود. اما محل نزاع در این است که این الفاظ در عصر پیامبر اکرم (ص) و لسان ایشان آیا حقیقت بود یا مجاز با قرینه یا به نحوی دیگر؟</em...
[ 7 ] - حقیقتِ مجاز
در این مقاله به چهار نظریه در تحلیل «حقیقت مجاز» اشاره شده است. سکاکی ــ بنابر تقریر صحیح از آن ــ با مشهور همراه شده و استعمال لفظ را در معنای موضوع له می‌داند؛ با این تفاوت که برای بالا بردن معنای بلاغی مجاز، از نظریه «ادعا» نیز بهره جسته است. از سویی دیگر مرحوم شیخ محمدرضا اصفهانی و مرحوم میرزای قمی با تأکید بر استعمال لفظ در موضوع له در حقیقت و مجاز، تفاوت این دو را در وجود «ادعا» در مع...
[ 8 ] - بررسی تفاوت مسائل اصولی و قواعد فقهی
هر یک از بزرگان علم اصول، با تمرکز بر نکته‌ای سعی کرده‌اند که تمایزی را بین قواعد فقهی و مسائل اصولی پیدا کنند. مرحوم آخوند با تکیه بر میزان شیوع این مسائل در «ابواب فقهی»، مرحوم خویی با توجه به «حکمیه» یا «موضوعیه» بودن شبهه در یکی از نظریات خود و عنایت به تفاوت «استنباط» و «تطبیق» در نظریه دیگر، مرحوم حکیم با پیش کشیدن «توقف هر یک از مسائل بر دیگری و عدم آن»، مرحوم نائینی با موضوعیت دادن...
[ 9 ] - اعتبارات عقلایی از دیدگاه اصولیون شیعه
در علوم عقلی، اعتبارات عقلایی از آن درجه از اهمیت برخوردارند که می توان گفت از نگاه این علوم انسانیت انسان به توانایی او در ساختن عالم اعتبار است. اما اعتبارات عقلایی چیست و چه تعریفی دارد؟ از کدامین نوع هستی برخوردار است و دارای کدامین ویژگی است؟ علم اصول فقه نیز وامدار بحث اعتبار است. چراکه اصول، به حوزه «فقه» می پردازد که مهم‌ترین ماده پدیدآورنده‌اش، «اعتبار» است. به همین جهت ا...
[ 10 ] - تطبیق تاریخ قمری بر تاریخ شمسی و تأثیر آن در فهم مطالبی جدید از روایات با رویکردی بر آرای امام خمینی(س)
: در این مقاله تلاش شده است که با تطبیق تاریخ قمری بر تاریخ شمسی و با استفاده از نرم افزارهای موجود، نشان دهیم که برخی روایات نسبت به برخی دیگر از احتمال صحت بیش‌تری برخوردارند. همچنین سعی شده است اثبات گردد که این نوع نگاه می‌تواند اشتباه بودن برخی از روایات را آشکار سازد. نکته مهم آن است که این مقاله در مسیر تبیین اندیشه امام خمینی درخصوص تأثیر زمان بر اجتهاد نگاشته شده است. قصد ما بر ای...
[ 11 ] - منجزیت علم اجمالی در منظر امام خمینی(س)
در این مقاله به بیان تنجّز تکلیفی در مورد علم اجمالی پرداخته شده است. در این مقاله بعد از ذکر و بحث از مراحل اربعه تکلیف در کلام مرحوم آخوند و مرتبه های دوگانه تکلیف در کلام حضرت امام، به تقسیم علم به علم تفصیلی و اجمالی اشاره شده است. همچنین قطعی بودن و تنجیز تکلیفی که مورد علم تفصیلی است، مورد بحث قرار گرفته شده است. در ادامه از تقسیم متعلَّق علم اجمالی، در اقوال مرحوم شیخ انصاری ــ <...
[ 12 ] - حدیث رفع
حدیث رفع جنبه امتنانی داشته و بنابر آن نُه چیز از امت اسلام در دایره تشریع برداشته شده است و انجام آن مستوجب عقوبت نمی‌باشد. مسائل مختلف اصولی از جمله معنی اصلی «رفع» در حدیث، و شمول آن نسبت به «شبهات حکمیه و شبهات موضوعیه» و نحوه دلالت آن بر اصل برائت، چگونگی اسناد رفع به فقرات نُه گانه حدیث و توابع آن، و همچنین متفرعاتی که در ادامه طرح این مباحث همچون استدلال به حدیث در امور عدمیه و نحوه حک...
[ 13 ] - تفاوت مطلق و عام از دیدگاه آخوند خراسانی و امام خمینی(س)
یکی از مباحث علم اصول در باب الفاظ مبحث مطلق و عام است که ثمرات فقهیة زیادی بر آن مترتب است. درخصوص هر یک از «عام و خاص» و «مطلق و مقید» مباحث گسترده‌ای در فقه مطرح شده است. این مقاله در مقایسة این دو مبحث صرفاً به بیان تفاوتهای عمدة بین آنها می‌پردازد و دلایلی را از منظر حضرت امام خمینی مبنی بر استقلال و مجزا بودن هر یک از آنها مطرح می‌کند. این در حالی است که بسیاری از بزرگان علم ...
Co-Authors