سیدمحمد موسوی بجنوردی
استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی و مدیر گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی و اندیشه‌های امام خمینی(س) پژوهشکدة امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی
[ 1 ] - بررسی مفهوم ارث و مبانی تاریخی آن در نظام حقوقی اسلام با ذکر آرای امام خمینی(س)
: ارث یکی از مهم ترین نهادهای حقوقی در هر جامعه‌ای است که قواعد و مقرّرات آن در قوامیس حقوقی بشر همواره متأثّر از اصول و مبانی‌ای بوده است. این اصول و مبانی عمدتاً تحت تأثیر اوضاع و احوال و زمان و مکانی شکل می‌گرفته که بشر در آن می‌زیسته است. طبیعی است که با تغییر این اوضاع و احوال، اصول و مبانی نشأت گرفته از آن نیز باید تغییر کند تا جامعه شاهد قوانین مناسب با عصر خ...
[ 2 ] - خسارت تأخیر تأدیه اسکناس در فقه و حقوق با رویکردی به مبانی امام خمینی(س)
با توجه به شرایط اقتصادی امروز جامعه و تغییرات قیمت‌ها و کاهش ارزش پول، معاملات بدون در نظر گرفتن جریمة تأخیر که در معاملات مدت‌دار مطرح است بسیار دشوار است از طرفی هم شبهة خلاف شرع بودن نهاد حقوقی مزبور، باعث شده در سالیان پس از انقلاب اسلامی در کشور ما، به لحاظ تحولات فراوان، اهمیتی دو چندان یافته و موضعگیری گوناگونی از سوی مراجع قانونی دربارة آن صورت گیرد حتی بعضی پرداخت خسار...
[ 3 ] - بررسی وضعیت حقوقی کودک متولد شده از رحم جایگزین با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)
یکی از کارکردهای نهاد خانوادهتولید مثل است و از آنجا که بقای نوع بشر در گرو آن بوده و این مسأله موجب قوامخانواده نیز می‌گ...
[ 4 ] - بررسی اصل اولیه بازداشت موقت در فقه و اسناد بین المللی با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)
متهمی که وارد فرآیند کیفری می‌شود تا زمانی‌که مسئولیت کیفری و مجرمیت وی طی یک دادرسی عادلانه اثبات نشود بی‌گناه فرض می‌شود، این مفهوم اصل برائت است که در همة نظام‌های حقوقی به خصوص در دین مبین اسلام پذیرفته شده است. حال از طرف دیگر یکی از مهم‌ترین آثار اصل برائت اصل آزادی متهم در دوران اتهام است. ولی با وجود این اصول در مواردی به دلیل ضرورت تحقیقات مقدماتی و اقدامات تأمینی...
[ 5 ] - نشوز زوجه در فقه و حقوق با رویکردی بر آرای امام خمینی(س)
قرآن فلسفة اصلی ازدواج را ایجاد آرامش و سکون قرار داده است ولی گاهی به دلایل مختلف زن و مرد که هسنة اصلی این پیوند الهی را تشکیل می‌دهند دچاراختلاف می‌شوند هریک از زوجین در عین دارا بودن حقوقی نسبت به همدیگر مسؤل انجام تکالیفی نیز هستند که امتناع از انجام دادن آن موجب تحقق نشوز می‌شود گاهی این امتناع از طرف زن است که به آن نشوز زوجه می‌گویند در این مقاله برآنیم تأملی بر ابعاد این مسأله داش...
[ 6 ] - نفقه زوجه در فقه و حقوق با رویکردی بر نظریات امام خمینی(س)
عقد ازدواج موجب ظهور آثار گوناگون اقتصادی، حقوقی، فردی و اجتماعی برای زن و شوهر می‌شود و در این وضعیت طرفین عقد صاحب حقوق و تکالیفی نسبت به یکدیگر می‌شوند؛ یعنی هر کدام در مقابل برخورداری از حقوق این قرارداد، مکلف به انجام تکالیفی می‌شوند. در حقوق ایران و فقه اسلامی، یعنی قرآن و سنّت، مرد مسئول پرداخت نفقه است و در این باره اختلافی میان فقها مشاهده نمی‌شود، لیکن فقها در مباحث فرعی در این مور...
[ 7 ] - بررسی وضعیت فرزندخواندگی بعد از انقلاب اسلامی
فرزندخواندگی، نهادی قانونی است که به موجب آن رابطة خاصی بین فرزندخوانده و پدرخوانده و مادرخوانده به‌وجود می‌آید. این امر در طول تاریخ حقوق، به عنوان یکی از روشهای حمایت ازکودکان بی‌سرپرست وجود داشته است. در نظام حقوقی اسلام نسب منحصراً از طریق ولادت مشروع ایجاد می‌شود، بنابراین فرزندخواندگی باعث ایجاد نسب قراردادی نمی‌شود. به موجب قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست، خانواد...
[ 8 ] - مسئولیت کیفری کودک با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)
در قانون مجازات اسلامی، خصوصاً ماده 49 آن، بین مراحل رشد اطفال و میزان مسئولیت کیفری آنان هیچ تفکیک و تمایزی قائل نشده‌اند. در حالی که اشخاص قبل از رسیدن به سنّ بلوغ شرعی از مسئولیت کیفری مبرا می‌باشند، و به محض رسیدن به سنّ بلوغ مسئولیت کامل پیدا کرده و مانند بزرگسالان مورد مجازات قرار می‌گیرند. سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که در فاصله یک روز چه اتفاق مهمی رخ می‌دهد که دیدگاه قانونگذ...
[ 9 ] - تعریف محاربه و ترور از دیدگاه حضرت امام خمینی(س)
نوشتار حاضر، عهده‌دار بررسی تعریف محاربه و ترور از دیدگاه حضرت امام خمینی(س) به عنوان یکی از بزرگ‌ترین اسلام‌شناسان، فقها و اندیشمندان است و مباحث مطروحه در آن، در راستای مدلّل نمودن این برداشت است که جرم محاربه از دیدگاه حضرت امام خمینی بر وجه افساد، بنا شده است که جز صاحب جواهر و تا اندازه‌ای مرحوم فاضل هندی، کسی از فقها متعرض این شرط نشده است....
[ 10 ] - تأثیر توبه برسقوط مسئولیت کیفری «حدود» با رویکردی بر دیدگاه حضرت امام خمینی
در منابع نظام کیفری اسلام ، با استناد به آیات قرآن و روایات ائمه اطهار(ع) تحقق توبة مجرم در شرایط خاص، به عنوان رادع مجازات برخی جرایم ذکر گردیده است. این خود بیانگر آن است که سیاستهای کیفری اسلام نه مبنی بر انتقام‌جویی، که حاکی از بزرگداشت کرامت انسانی است. در پژوهش حاضر تلاش شده با محور قراردادن دیدگاههای حضرت امام خمینی، ضمن بیان آرای دیگر فقها و مواد قانونی مرتبط با موضوع، می...
[ 11 ] - کاربست قاعده فقهی و حقوقی لاضرر و لاضرار در راستای امنیت ملی، حقوق شهروندی و توسعه گردشگری
امنیت ملی، حقوق شهروندی و توسعه گردشگری از جمله بنیانهای اساسی حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جوامع بشری در قرن بیست و یکم به شما میروند که البته دارای دو دسته ملزومات نرمافزاری و سختافزاری هستند. حقوق عموماً و فقه به ویژه در کشورمان از ملزومات نرمافزاری امنیت ملی، حقوق شهروندی و گردشگری به شمار میروند. یکی از قواعدی که دارای پتانسیل مناسبی برای ارتقای امنیت ملی، حقوق شهروندی و گردشگری در ک...
[ 12 ] - نگرشی اجمالی به حقوق و محرومیت های زنان در ایرانو انگلستان با رویکردی بر نظر امام خمینی(ره)
هدف از پژوهش حاضر بیان نقاط اشتراک، قوت و ضعف دو کشورِ ایران و انگلستاندرحقوق و محرومیتهای زنان میباشد. جامعه مورد مطالعه زنان است که به صورت مقایسه ای مورد بررسی قرارگرفت. روش پژوهش تحلیلی، توصیفی و تطبیقیاست، بر این اساس ازطریق منابع فارسی و لاتینِ کتابخانه ای با مراجعه به کتاب ها، و مقالات، اطلاعات لازم گردآوری گردید و سپس به بررسی و تحلیل پرداخته شد.مجموع مباحث مطرح شده ونتایج تحقیق گویای ا...
Co-Authors