رامین محرمی
استادیار دانشگاه محقق اردبیلی
[ 1 ] - تقابل نمادهای خیر و شر در دوره‌ی اساطیری شاهنامه
تقابل خیر و شر از مضامین اصلی شاهنامه است. اعتقاد به وجود دو قطب اهورایی و اهریمنی, ریشه در باورهای اساطیری ایرانیان دارد و این عقیده در سرتاسر شاهنامه نیز انعکاس یافته است. در شاهنامه هر جا که نیروهای خیر، مانند فریدون و ایرج که نماد خرد و خیر هستند، حضور دارند، نیروهای تاریکی، مانند ضحاک و تور نیز، که نماد شر و نابخردی هستند، به ستیزه‌ها با آنان مشغولند دیوها نماد ضد ارزش‌ها و قهرمانان نماد ا...
[ 2 ] - هویّت انسان در پنج‌گنج نظامی گنجوی
این پژوهش از نوع تحلیل محتواست که به تحلیل دیدگاه نظامی دربارة هویت فردی، اجتماعی و آرمانی انسان در پنج گنج میپردازد. نظامی متفکّری آرمان‌گراست که شعر را در خدمت رهایی انسان از مدینة جاهله و دست یافتن به مدینة فاضله قرار داده است. پنج گنج، آیینة تمام‌نمای شخصیّت نظامی است که شاعر در آن غیر از جذبة عشق و زهد، متوجّه جلوه‌های گوناگون حیثیت و عظمت گوهر انسانی بوده است. او در سیمای قهرمانان قصّه‌هایش ...
[ 3 ] - بررسی نماد روانشناختی در شعر کودک
نماد، از شگردهای تصویرپردازی است که نشانگر استعداد واژگان در انعکاس تصاویر ذهنی است. نماد ادبی، به دلیل همراه بودن با تداعی های پیچیده ی ذهن و تصاویر دیریاب، در شعر کودک و نوجوان کاربرد کمتری دارد؛ با وجود این، نماد روان شناختی که حاصل برخورد عاطفی کودک با دنیای درونی و بیرونی است، به جهت ملموس بودن و سهولت درک آن، در شعر کودک و نوجوان بازتاب دارد. این نوع نماد، نه تنها در کوشش طبیعی کودک برای ...
[ 4 ] - بررسی تطبیقی شعر کودک در هوپ هوپ نامه ی علی اکبر صابر و دیوان نسیم شمال
نسیم شمال و علی اکبر صابر از نخستین کسانی هستند که برای کودکان به زبان کودکانه شعر سروده اند. در کلّیات نسیم شمال سی و سه شعر، و در هوپ هوپ نامه بیست و سه شعر به شعر کودک اختصاص یافته است. زبان شعر هر دو شاعر ساده، عاری از آرایه ها و متناسب با فهم کودکان است. هر دو شاعر از قالب مثنوی استفاده کرده اند. شعر هر دو شاعر حالت روایی دارد که غالباً حیوانات، قهرمان و ضدّ قهرمان قصّه ها هستند. این امر سبب ع...
[ 5 ] - بررسی و تحلیل عیوب فصاحت در شعر کودک
شعر علاوه بر اینکه سبب رشد جنبه‌های فردی و اجتماعی، تقویت ذوق زیبایی‌شناسی و غنای دایره واژگانی کودک می‌شود، ممکن است تأثیر منفی بر کارکرد زبان او داشته باشد. عدول از هنجارهای معیار، استفاده نادرست از کلمات، و جمله‌بندی غیراصولی موجب جایگزینی نامناسب ساخت‌های دستوری در ذهن کودک می‌شود؛ ازاین‌رو لزوم مطابقت کلام با مقتضای حال مخاطب و القای مناسب پیام، ضروری می‌نماید که شاعران شعر کودک، ابتدا به ...
[ 6 ] - بررسی مضامین دو مجموعه‌شعر کودکانه محمود کیانوش با رویکرد مخاطب‌شناسی
محمود کیانوش از پیشگامان شعر کودک در ایران به شمار می‌رود. اشعار وی، علاوه بر سادگی ساختار و روانی جملات، دارای محتوایی متناسب با جهان‌بینی مخاطب است. وی با گذر از «منِ» واقعی(انسان بزرگسال) و انتخاب زبان کودک، بر اساس مقتضای حال مخاطب سخن گفته است. در این جستار، با بررسی محتوای دو مجموعه‌شعر طوطی سبز هندوستان(گروه‌های سنّی الف و ب) و بچه‌های جهان(گروه‌های سنّی ج و د)، در پی پاسخگویی به دو سوال مح...
[ 7 ] - شوق و اشتیاق در عین وصل در احوال عرفانی
شوق یکی از احوال عرفانی است که در غیبت معشوق پدید می‌آید و در حضور او باید از بین برود. در متون منظوم و منثور عرفانی، تداوم شوق در عین وصل نیز دیده می‌شود. برخی از عرفا عقیده دارند در وقت وصال و حضور معشوق، شوق افزون و به اشتیاق تبدیل می‌شود. تداوم شوق یا تبدیل آن به اشتیاق در حضور معشوق، ناشی از بی‌پایان بودن سیر فی‌الله، بی‌کرانه بودن جمال معشوق، محدودیت ظرفیّت عاشق و خوف از زوال وصال می‌تواند...
[ 8 ] - دیدگاه عرفانی امام محمّد غزّالی و جلال‌الدّین مولوی در باب رؤیت خداوند
روش پژوهشی مقاله از نوع تحلیل محتواست. هدف مقاله مقایسه و بیان تمایز و تشابه دیدگاه غزالی و مولوی دربارهی امکان رؤیت خداوند است. هر دو در مسلک کلامی، اشعری، و معتقد به رؤیت خداوند هستند، امّا آنان دربارهی کیفیت، محل و ابزار رؤیت خداوند نگرش و تفسیر عرفانی هم دارند. دیدگاه کلامی غزّالی غالب بر دیدگاه عرفانی او، امّا دیدگاه عرفانی مولوی غالب بر دیدگاه کلامی اوست. غزّالی بعد از بحثهای فراوان کلامی ...
[ 9 ] - بررسی تنوع کاربرد نماد در اشعار کودکانه جعفر ابراهیمی
هدف از پژوهش حاضر بررسی و رمزگشایی نمادهای به‌کار رفته در اشعار کودکانه جعفر ابراهیمی است؛ برای دست‌یابی به هدف تحقیق، پس از مراجعه به منابع و مآخذ مرتبط با موضوع تحقیق، اطلاعات مورد نیاز، سندکاوی و فیش‌برداری شده و با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. «نماد» از هنری‌ترین صور خیال است که تصاویر ذهنی را بازتاب میدهد و به لایه‌ای فراتر از معنای ظاهری کلمه یا عبارت اشاره م...
[ 10 ] - بررسی تأثیر مضامین قرآنی در اشعار کودکانه ی جعفر ابراهیمی (شاهد)
این جستار به بررسی تأثیرپذیری جعفر ابراهیمی از مضامین قرآنی در اشعار کودکانه میپردازد. به همین منظور، با تبیین مضامین قرآنیِ متجلّی در اشعار ابراهیمی و بررسی کارکرد آن‌ها، در پیِ پاسخ دادن به این دو پرسش است که هدف از کاربردِ مضامین قرآنی در شعر کودک چیست و کدام مضامین بیشترین کاربرد را دارد. با توجه به بررسی انجام شده، می‌توان گفت که مضامین قرآنی، بخشی از محتوای اشعار کودکانه‌ی ابراهیمی ...
[ 11 ] - بررسی خوف و رجا از دیدگاه عرفانی امام محمدّ غزّالی و جلال‌الدّین مولوی
«خوف و رجا» از احوال عرفانی است که مثل دو بال سالک را هم از خواهشهای نفسانی دور میکند و هم باعث امید او به وصال میگردد. غزّالی خوف را نتیجۀ معرفت بنده به عظمت پروردگار و خطرات نفس اماره میداند. او فقط درجۀ معتدل خوف را قبول دارد و با توجه به نفس و احوال درونی انسان، خوف را بر رجا ترجیح میدهد امّا با توجّه به منشأ خوف و رجا و توجّه به صفات لطف و قهر خداوند، رجا را بهتر از خوف میداند. مولو...
[ 12 ] - مقایسۀ «شرور» در شاهنامه و مثنوی
نسبت دادن خلق شرور به خدای سبحان، به توحید ذاتی و صفاتی که خدا را مبرّا از صدور هر آلودگی میداند، لطمه می‌زند و جدا کردن خالق خیر و شر، به معنی اعتقاد به دو آفریننده و فاصله گرفتن از توحید افعالی است. چنان‌که از قرائن برمی‌آید؛ فردوسی و مولانا برای حلّ این معمّا از دو زاویه به شرور نگاه می‌کنند: زاویة نخست کلّی‌نگر است و نسبت شر را با خدا بر اساس رابطة خالق و مخلوق بررسی میکند. از این زاویه به اع...
[ 13 ] - پیش‌بینی هوش معنوی کودک بر اساس شعر مبتنی بر آموزه‌های قرآنی
هوش معنوی، کاربرد معنویّت برای پاسخگویی به نیازهای ذهنی و پرسش‌های بنیادین هستی‌شناسانه است که بر پایة عقاید دینی به‌کار گرفته می‌شود و نقش اساسی در تأمین سلامت روانی و هدفمند کردن زندگی دارد. اگرچه در پژوهش‌های انجام گرفته در حوزة هوش معنوی به گروه سنّی بزرگسالان توجه فراوانی شده‌است، می‌توان این نوع از هوش را با توجه به آموزه‌های قرآنی در کودکان نهادینه کرد. یکی از روش‌های این امر، بهره‌گیری از...
[ 14 ] - مقایسۀ «شرور» در شاهنامه و مثنوی
نسبت دادن خلق شرور به خدای سبحان، به توحید ذاتی و صفاتی که خدا را مبرّا از صدور هر آلودگی میداند، لطمه می‌زند و جدا کردن خالق خیر و شر، به معنی اعتقاد به دو آفریننده و فاصله گرفتن از توحید افعالی است. چنان‌که از قرائن برمی‌آید؛ فردوسی و مولانا برای حلّ این معمّا از دو زاویه به شرور نگاه می‌کنند: زاویة نخست کلّی‌نگر است و نسبت شر را با خدا بر اساس رابطة خالق و مخلوق بررسی میکند. از این زاویه به اع...
[ 15 ] - A Hegelian Reading of the Philosophy of Iranian Mythological History in Firdowsi\'s Shahnameh, Focusing on the concepts of "Gods and Servants"
Firdowsi's Shahnameh, the poetic mythological epic of Iran, is created on the base of opposite forces of the world, namely Iran and Aniran and the battles of their people, because the design of the mythological history of Iran is also basically created on the intercourse of opposites .One of the most comprehensive philosophical views on history is Friedrich Hegel's attitude. In this view, the ...
[ 16 ] - تحلیل کارکرد دیدگاه اسطوره‌ای الیاده در صفوة‌الصفای ابن‌بزاز اردبیلی
این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و براساس دیدگاه اسطوره‌ای میرچا الیاده، به نقد و تحلیل صفوۀ‌الصفای ابن‌بزاز اردبیلی میپردازد. از دیدگاه الیاده، اسطوره مهم‌ترین شکل تفکر جمعی، واقعی و مقدس است و به همین دلیل سرمشق و تکرارپذیر می‌شود. در اسطوره، قهرمان با تغییر و تبدیل تجربۀ حسی به تجربۀ دینی، به شرایط فراانسانی دست می‌یابد. دینی‌بودن این تجربه بدین‌معناست که وجود فرد در دنیای روزمره متو...
[ 17 ] - فضایل و مناقب علی (ع) در حدیقة الحقیقه سنایی
بی‌تردید علی (ع) از شخصیت‌های بزرگ اسلامی است که همواره شیعه و سنی به جایگاه والای وی اعتراف کرده‌اند. سنایی از شاعران مسلمانی است که در ارائه فضایل و مناقبِ دینی، اخلاقی و عرفانی آن حضرت سنگ تمام گذاشته است که از اعتقاد راسخ وی به علی (ع) حکایت دارد. می‌توان گفت سنایی جزو اولین شاعرانی است که از شعر خود برای ترویج مباحث اعتقادی استفاده میکند. ویژگی‌ها و فضیلت‌های علی (ع) که در آیات، احادیث و ا...
[ 18 ] - بررسی بینامتنی سیمای دنیا در اشعار خاقانی و نهج‌البلاغه
ژرار ژنت از محققان برجسته‌ی عرصه‌ی بینامتنیت، ارتباط و تعامل یک متن با متون یکدیگر را مطرح کرده است. یکی از گسترده‌ترین مفاهیم بینامتنی، تأثیرپذیری صریح و غیر صریح و ضمنی متون ادبی از منابع دینی از جمله نهج‌البلاغه است. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی- توصیفی، روابط بینامتنی اشعار خاقانی با نهج‌البلاغه بر اساس نظریه‌ی بینامتنیت ژنت بررسی شده است. بین اشعار خاقانی و نهج‌البلاغه در سه سطح واژگان، ...
[ 19 ] - وحدت هنری در شاهنامۀ فردوسی براساس فلسفۀ هنر بندتو کروچه
مسئلۀ انسجام در شاهنامۀ فردوسی، مسئلۀ اصلی این پژوهش است. در حقیقت، بهره‌یابی فردوسی از شیوه‌های بیان اصیل متناسب با ژانر و درونمایۀ حماسه تا حدی است که گویی تقابل دوگانۀ شعرـ اسطورۀ ساختارگرایان را برهم زده‌است. این شیوه در یکی از نظریه‌های وحدت‌نگر فلسفۀ هنر مدرن، یعنی فلسفۀ هنر بندتو کروچه، در مؤلفه‌های بنیادینی همچون «این‌همانیِ شهود‌ـ بیان»، «جدایی‌ناپذیری بیان عاری و آراسته» یا اص...
Co-Authors