حسینعلی قبادی
استاد دانشگاه تربیت مدرّس، تهران
[ 1 ] - تحلیل اسطوره‌ای «یکلیا وتنهایی او» و «ملکوت» با نگاه به تأثیر کودتای 28 مرداد در بازتاب اسطوره‌ها
چکیده کودتای 28 مرداد 1332به عنوان نقطة عطفی از لحاظ اسطوره‌گرایی در ادبیّات داستانی معاصر ایران به شمار می‌رود. نویسندگان این دوره از بیان صریح و رئالیستی دورة قبل فاصله می‌گیرند و به بیان نمادین و مبهم روی می‌آورند. از آنجا که اسطوره را به دلیل گستردگی و سیّال بودن آن میتوان در موقعیّت‌های مختلف بازآفرینی کرد و نیز به دلیل وجوه زیبایی‌شناسانه‌اش، نویسندگان با مراجعه به آن می‌خواستند داستان را ...
[ 2 ] - تحلیل نسبت میان درون‌مایه‌های آثار داستانی سیمین دانشور با پیشینة فرهنگی ایران
آفرینش متن بدون ارتباط با میراث ادبی و متون قبل از آن صورت نمی‌گیرد. رُمان و داستان کوتاه معاصر فارسی ژانری (نوع ادبی) نسبتاً نوپاست. ارتباط این ژانر نوپدید با میراث فرهنگی پُردیرینة ایران موضوعی درخور تأمّل است. در نقد ادبی به منظور بررسی ارتباط بین متون، رویکردی نو به نام بینامتنیّت مطرح است. این پژوهش بر پایة دیدگاه یکی از مؤثّرترین نظریّه‌پردازان حوزة بینامتنیّت یعنی ژِرار ژنِت، منتقد فرانسوی، شکل گر...
[ 3 ] - تحلیل گفتمان سیاسی رمان «تنگسیر» صادق چوبک
پژوهش حاضر با استفاده از نظریات متفکرانی هم‌چون وسنو، کالینز، باختین، معدل و با کمک روش سه‌سطحی فرکلاف، به تحلیل گفتمان سیاسی تنگسیر صادق چوبک پرداخته است. پرسش تحقیق حاضر، آن است که چگونه میتوان این اثر را در نظم گفتمان سیاسی، به‌مثابه گفتمان، تلقی نمود و محتوای این گفتمان، چه‌گونه، شکل‌گرفته است؟ در این راستا، پس از تحلیل سطوح توصیفی و تفسیری گفتمان سیاسی آن، با تاکید بر فرضیه‌های پنج‌گانه، ...
[ 4 ] - تبیین جامعه‌شناختی تولید گفتمان ادبیات داستانی سیاسی در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی
این مقاله قصد دارد به مطالعة عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر تولید گفتمان ادبیات داستانی سیاسی در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی بپردازد. بدین منظور، از نظریه‌های روبرت وسنو، و رندال کالینز استفاده کرده‌ایم که مجموعاً چهار متغیر سیاست‌های اصلاحی دولت نوساز، ایجاد بحران در نظم اخلاقی جامعه، شکل‌گیری زنجیره‌های تعامل میان نویسندگان، و بسیج منابع را بر تولید گفتمان مورد مطالعه مؤثر می‌دانند. در این پژوهش، با...
[ 5 ] - پیام‌های جهانی فردوسی و جهان عاری از خشونت
در روایت‌های شاهنامه، از نظر سبک‌شناسی (stylistic)، تصویرگری ادبی، و خیال‌پردازی (imagination) غلبه بر توصیف صحنه‌های جنگ است. اما از دیدگاه مضمون‌شناسی پیام مسلط (theme) و اصلی بر پرهیز از خشونت و هشدار در برابر افراطی‌گری و کشتار استوار است. فردوسی بر مبنای حکمت ژرف اشراقی، اسطوره‌ای، و اسلامی از همان آغاز در طراحی داستان «ایرج» ترجیح گفت‌وگوی مداوم، مفاهمه، صلح، و پرهیز از خشونت را ...
[ 6 ] - تحلیل اسطوره‌ای رمان درد سیاوش با نگاه به تأثیر کودتای 28 مرداد1332 در بازتاب اسطوره‌ها
اسطوره‌ها در طول تاریخ، هم از حوادث سیاسی - اجتماعی تأثیر می‌پذیرند و هم بر آنها تأثیر می‌نهند. در تاریخ معاصر ایران، کودتای 28 مرداد 1332 یکی از اصلی‌ترین حوادث تأثیرگذار بر ساختارهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بود که موجب شد نویسندگان حوزه ادبیات و داستان‌نویسی به اسطوره‌ها گرایش یابند؛ اسطوره‌هایی که بازتابدهنده ناخودآگاه جمعی مردم ایران در سالهای بعد از کودتاهستند. رمان درد سیاوش اثر اسماعیل...
[ 7 ] - تحلیل ظرفیت بوطیقایی اسناد مجازی در فهم و نقد متون ادبی
«اسناد مجازی» یکی از صنایع ادبی است که در سطح «جمله» شکل می‌گیرد؛ به‌این‌ترتیب که «گزاره» به «نهادی» که براساس «طرح واژگانی» زبان با آن متناسب نیست، اسناد داده می‌شود. قاطبۀ بلاغیون کهن و معاصر به ظرفیت بوطیقایی اسناد مجازی عنایت وافی نداشته‌اند؛ درحالی‌که این صنعت در فهم ادبیت متن از لحاظ ساحت آفرینش و خیال و تأثیر آن در ساختمان زبان و همچنین بیان بلاغی نقشی بسزا دارد؛ در این پژوهش با روش توصی...
[ 8 ] - نمادپردازی در رمان های سیمین دانشور
نماد ابزاری است که برخی از نویسندگان افزون بر انعکاس امور درونی و ذهنی و حالات روانی و عاطفی خود،آن را برای زیبا و مؤثرتر کردن وعمق بخشیدن به آثارشان و نیزگریز از فشار سانسور حکومتهای استبدادی، به کار می‌گیرند. سیمین دانشور به عنوان یکی از نویسندگان برجسته معاصر، آثار ارزنده‌ای آفریده است که با اقبال خوانندگان رو به‌رو شده و جایگاه ویژه‌ای را برای او رقم زده‌اند؛ بویژه سه رمان او، سووشون، جزیره...
[ 9 ] - پیام‌های جهانی عطار برای مشکلات فکری انسان معاصر
چگونگی رویارویی گفتمانهای ادبی با مشربهای فکری و فلسفی معاصر، از جمله مسائلی است که طرح آن ضروری مینماید؛ علّت آن نیز وجود بحرانهایی است که بشر معاصر را در بر گرفته است. بحرانهایی که علّت آنها را میتوان در پوچگرایی، عصبیتهای نژادی مدرن، اصالت سود و سرمایه و فردیتگرایی افراطی جستوجو کرد. مفاهیم به کار رفته در آثار عطّار، خاصّه «منطقالطیر» وی، از آن رو که خود التیامی است بر جراجت حاصل از ...
[ 10 ] - نقد و تحلیل کتاب پیکرگردانی در اساطیر
چکیده «نقد و تحلیل» آثاری که به نحوی با مباحث و سرفصل‌های دروس دانشگاهی تناظر و تناسب دارند، از مؤثرترین کوشش‌های علمی دانشگاهی می‌تواند به‌شمار آید و از مصادیق بارز اثربخشی نقد ادبی است که برای جامعۀ فعال علمی یک ضرورت محسوب می‌شود. این «نقد و بررسی‌ها»، افزون بر آشکارکردن ظرفیت‌ها، نقاط قوت و کاستی‌های یک اثر و نشاط فضای علمی را به‌همراه خواهد داشت. موضوع این نوشتار نقد و تحلیل کتاب پیکرگردان...
[ 11 ] - پیام‌های جهانی عطار برای مشکلات فکری انسان معاصر
چگونگی رویارویی گفتمانهای ادبی با مشربهای فکری و فلسفی معاصر، از جمله مسائلی است که طرح آن ضروری مینماید؛ علّت آن نیز وجود بحرانهایی است که بشر معاصر را در بر گرفته است. بحرانهایی که علّت آنها را میتوان در پوچگرایی، عصبیتهای نژادی مدرن، اصالت سود و سرمایه و فردیتگرایی افراطی جستوجو کرد. مفاهیم به کار رفته در آثار عطّار، خاصّه «منطقالطیر» وی، از آن رو که خود التیامی است بر جراجت حاصل از ...
[ 12 ] - بررسی مقایسه ای سیر اسماء جمالی خداوند در متون عرفانی قرن چهارم و ششم هجری (مطالعه موردی کشف المحجوب و روح الارواح)
در متون صوفیانه و عارفانه و در آموزه‌های عارفان، مبحث اسماءالله جایگاه ویژه‌ای دارد که میتوان گفت تقریباً از سایر مباحث عرفانی گسترده‌تر و بااهمیت‌تر است. به‌خصوص بحث در باب اسماء جمالی و جلالی پروردگار، چگونگی جلوۀ آنها و آثار خاصی که هریک در روح انسان به‌جا می‌گذارند، بخش اعظمی از آثار عرفانی را به خود اختصاص داده است و نویسندگان صوفی‌مسلک به طرح نظریات خویش در این زمینه پرداخته‌اند. در این ...
[ 13 ] - خدای وحدت وجودی و تصاویر برآمده از آن در آثار منظوم عطار نیشابوری
اندیشه وحدت وجود یکی از اندیشه های غالب در عرفان است. عطار نیشابوری نیز به عنوان یکی از نمایندگان عرفان اسلامی، طبیعتاً از اندیشه وحدت وجود متاثر بوده است. بسیاری از تصاویری که عطار نیشابوری از خداوند و رابطه او با انسان و طبیعت عرضه کرده در چارچوب اندیشه وحدت وجود جای می‌گیرد. این مقاله در پی آن است تا پر بسامدترینِ این تصاویر را در آثار منظوم عطار بررسی و تحلیل کند. همچنین از آنجا که از اندیشه ...
[ 14 ] - کیخسرو و بهرام (خوانش بینامتنی شاهنامه و هفت پیکر از منظر شخصیت پردازی اسطوره‌گونه کیخسرو و بهرام گور)
شاهنامه به عنوان الگوی سرآمد حماسه‌های ایرانی، منشأ خلق آثار متعدد حماسی پس از خود شده است. در این پژوهش با خوانشی بینامتنی، اثرگذاری شاهنامه بر هفت‌پیکر نظامی در خلق شخصیت اسطوره‌گونۀ بهرام گور بررسی شده است. پژوهش حاضر در پی یافتن مواردی از داستان و شخصیت اسطوره‌ای کیخسرو در شاهنامه است که الهام‌بخش شخصیت‌‌پردازی نظامی در پردازش شخصیت بهرام گور بوده است؛ بد...
Co-Authors