پارسا یعقوبی جنبه‌سرایی
دانشیار زبان و ادبیات فارسی - دانشگاه کردستان
[ 1 ] - تعویق «خود» در داستان‌پردازی محمّدرضا کاتب
چند (یا چندین) ساحتی بودن «خود»، و نسبت آن با هویت‌های متکثّر، باعث شده که این مقوله در هر حوزه‌ای تعریف خاصّی داشته باشد. در روایت‌های پسامدرن، مفهوم «خود» با تکیه بر تلقی پساساختارگرایانه و با چشم‌اندازی متفاوت از دوران قبل، به‌عنوان امری همواره در تعلیق و مبتنی بر هویت‌های همواره متکثّر تعریف میشود. این رویکرد ویژه از مبانی مهم در داستان‌پردازی نویسندگان پُست‌مدرنی چون محمّدرضا کاتب است. در این ...
[ 2 ] - تحلیل صورتبندی راوی شعر فروغ فرخزاد از اضطراب خانوادۀ دنیای مدرن برمبنای نظریۀ موری بوون(مقاله کوتاه)
هدف: شاخه های هنر از جمله ادبیات همیشه حامل شوق ها و اضطراب های بشریست. یکی از این اضطراب ها تقابل کهنه و نو است که با برآمدن مدرنیته شدت گرفت. اضطراب مدرنیته به صورت شک، ابهام و تناقض در ادبیات نمود یافت و شخصیتی شکست خورده، منزوی و متردد، محور روایت های ادبی شد. در ادبیات مذکور، تصویر خانواده به دلیل تمایز یافتگی افراطی افراد آن، بصورت فضایی ناامن و خالی از روابط صمیمی در آمد. این وضعیت از ...
[ 3 ] - فرازبان و قابلیت‌های تعاملی آن در روایت‌های کودکانۀ فرهاد حسن‌زاده
به اذعان بسیاری از محققان و حتی پدیدآورندگان روایت های کودکانه، اغلب ادبیات کودک یکسویه و دیکته‌ای است. کودکان نه تنها نقشی در تولید آثار کودکانه ندارند، حتی جایگاه مخاطب بودگی آنها هم در مقام کودک مفروض نیست. در این روایت‌ها همیشه سایه‌‌ای بلند و بزرگ در مقام «نویسنده/ راوی» وجود دارد که مدام تجویز می‌کند. دامنۀ این سایه، گاه در قالب شخصیت قدرتمند و زورگوی قصه نیز تداوم می‌یابد و در مقابل شخص...
[ 4 ] - بررسی جنسیت در شعر کودک و نوجوان از منظر جامعه‌شناسی بدن
انسان بر حسب دارایی بدن، همیشه در موقعیتی بدنمند بهسر میبرد. بر این اساس اگرچه بدن در مقام عنصری هویتساز زندگی فردی و اجتماعی هر فرد را سامان میدهد، خود نیز از تکنیکها و آداب فرهنگی القاء شده از جامعه متأثر میگردد به طوری که جنبه فرهنگی بدن بر بعد بیولوژیکی و زیستی آن غالب میشود؛ کنشها و وضعیتهایی برای هر فرد تجویز می‌کند یا متصور میشود که باید آنها را نقشهای اجتماعی و اساس هویت افر...
[ 5 ] - تابوشکنی در متون عرفانی
When studying mystical texts, the reader finds out that along with mystic's loving relationship with God, which is characterized by resort, absorption, submission and, finally, destruction, there is another relationship, which appears to be irrespective of the holy and unholy sanctum. Coexistence of these two opposites confuses readers of mystical texts. Investigating the quotes and actions of ...
[ 6 ] - روایت‌های پسامدرن و نابسندگی دلالت‌های بصری الگوهای ارتباط روایی
آنچه در قالب مبانی یا الگوهای توصیف، تبیین و تحلیل متن‌های ادبی وجود دارد، بر آمده از وجوه مشترکیست که محققان پس از مطالعه متن‌های ادبی متنوع بدان دست می‌یابند. سپس این الگوها از یک سو مبنایی برای معرفی متن‌های پیش از خود و از سویی دیگر معیاری برای سنجش متن‌هایی است که الگوها بر شکل‌گیری آنها اثر گذاشته است. برغم تناسبی که میان الگوهای مذکور با متون برسازنده یا برساخته شدۀ آنها به چشم می‌خورد، ...
[ 7 ] - الگوهای ساختارگرایی و روایت‌های پسامدرن: تعامل یا تباین ( نمونه: تحلیل رمان کولی کنار آتش با الگوی کنشی گریماس)
یکی از مشهورترین مکتبهای روایتشناسی که در بررسی متون ادبی بکار میرود، ساختارگرایی است. این رویکرد در مقام روشی قاعدهمند سعی می کند با تقلیل متن به اجزاء سازنده در روساخت و ژرفساخت و گره زدن آنها به یکدیگر، به نقطهای مرکزی در متون دست یابد و از این طریق، ابهام روابی متون ادبی را بگشاید. رسالت و کارکرد ساختارگرایی حاکی از آن است که روش مذکور فقط برای تفهیم ابهام روایی ...
[ 8 ] - منطق حاشیه در مثنوی: سبک ایضاحی و اقتدار مؤلف-راوی
مثنوی معنوی از جمله متن‌هایی است که مؤلف-راوی آن با به‌کارگیری مداوم فرازبان، سطوحی از حاشیه را همسو با متن به‌وجود آورده است؛ به‌طوری‌که در قیاس با سایر متن‌های کلاسیک فارسی، حاشیه‌پردازی مذکور به‌لحاظ کمیت و کیفیت، متنوع و برجسته است. حاشیه‌پردازی مثنوی عمدتاً به قصد ایضاح سامان یافته است، اما کارکرد «هدایتی-بازدارنده» ای که کنش ایضاح به‌همراه دارد، سبب شده است که مثنوی به‌مثابۀ متنی اقتدارگرا...
[ 9 ] - جریان زمان و انسجام برآمده از آن در روایت شیخ صنعان عطار
زمان در مقام عنصر روایی و یکی از عوامل تثبیت فرم می‌تواند با دلالت‌هایی ضمنی به پیوندی «زیبایی‌شناختی- اندیشگانی» منجر شده؛ متن را به انسجام مضاعف برساند. برغم اینکه بسیاری از متن‌های تعلیمی کلاسیک با نوعی نتیجه محوری تولید گردیده و کمتر به دلالت‌پردازی غیر مستقیم با عناصر روایی پرداخته شده است؛ در برخی از روایت‌های داستانی آن عصر، همچون تمثیل شیخ صنعان عطار، نسبتی چشمگیر میان زمان توزیعی روای...
[ 10 ] - بار تعلیمی جریان‌های شعر متعهد فارسی
شعر متعهد شعری است که با گرایش به ایدئولوژی مثبت و تکیه بر من جمعی، از ارزشهای انسانی اعم از آسمانی یا قراردادی برای «انسان» در معنای فلسفی- دینی یا اخلاقی آن و یا برای «مردم» در مفهوم حقوقی آن دفاع می‌کند. این نوع شعر بنا به رسالتی که دارد از جنبه‌های تعلیمی خالی نیست. منتها بار تعلیمی و نیز شگرد بیانی این اشعار به اقتضای بافت موقعیتی و نیز نوع ادبی آنها متفاوت است. این مسأله در شعر متعهد فار...
[ 11 ] - نسبت بازنماییهای ناتورالیستی و گروتسکی: تجسدگرایی، نمای نزدیک و تحریف بدن
ناتورالیسم و گروتسک دو شکل از ادراک و بازنمایی است که اولی در مقام یکی از مکتبهای ادبی و دیگری در قالب شگردی هنری- ادبی جایگیر شده است. برغم سابقۀ پیدایش و پشتوانۀ معرفتی آنها، مواجهه آن دو با سوژه-ابژهها نیز پیامد مواجهههای مذکور مشابه است؛ البته با وجود نوشتارهای تحقیقی متعدّد در باب هریک از بازنماییهای مذکور، توجّه چندانی به نسبت آن دو نشده است. در این مقاله وجوه نسبت بازنماییهای ناتورالی...
[ 12 ] - بار تعلیمی جریان‌های شعر متعهد فارسی
شعر متعهد شعری است که با گرایش به ایدئولوژی مثبت و تکیه بر من جمعی، از ارزشهای انسانی اعم از آسمانی یا قراردادی برای «انسان» در معنای فلسفی- دینی یا اخلاقی آن و یا برای «مردم» در مفهوم حقوقی آن دفاع می‌کند. این نوع شعر بنا به رسالتی که دارد از جنبه‌های تعلیمی خالی نیست. منتها بار تعلیمی و نیز شگرد بیانی این اشعار به اقتضای بافت موقعیتی و نیز نوع ادبی آنها متفاوت است. این مسأله در شعر متعهد فار...
[ 13 ] - بازنمایی واقعیت در سلجوقنامۀ ظهیرالدّین نیشابوری: از داستان‌پردازی تا گفتمان‌سازی
بسیاری از راویان تاریخ‌های کلاسیک فارسی سعی می‌کنند به صورت خودافشایی یا غیرمستقیم، عینیت‌گرایی یا بی‌طرفی خود را با مخاطب در میان بگذارند؛ از میان این مورخان، «مؤلف‌ـ راویِ» سلجوقنامه با وجود سال‌ها خدمت در دربار و معلمی دو تن از شاهان سلجوقی، آشکارا در درون متن چنین ادعایی نمی‌کند، ولی با ارجاع به نشانگان متنی می‌توان به شکل‌هایی از تکاپوی غیرمستقیم وی دست یافت که سعی می‌کند روایت خود را درست،...
[ 14 ] - تلقی‌های بوطیقایی فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی: متنی و فرامتنی
فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی از جمله زنان شاعر معاصر هستند که هم بصورت متنی در لابه لای شعرها و هم به صورت فرامتنی در سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها، نامه‌ها و مقالات، دربارۀ شعر و شاعری سخن گفته‌اند. این اظهارات بوطیقایی، از چند نظر به ویژه بنا به جایگاه شاعری آنان درخور توجه است.در این نوشتار، به شیوۀ توصیفی- تحلیلی علاوه بر معرفی و مقایسه اظهارات بوطیقایی متنی و فرامتنی دو شاعر، به میزان فاصله‌گیری آن...
[ 15 ] - ساختار ارتباطی انواع مکالمه در تذکره‌‌الاولیاء
تذکره‌های عرفانی بنا به ماهیّت مکتوب خود تابع محدودیّت‌های نظام نوشتاریاند؛ منتها مکالمههای مندرج در آنها، از منظر روابط میان مشارکان گفت‌وگو؛ اعم از نوبتگیریها، لحن، توالی و غیره، از قواعد ارتباطات شفاهی پیروی می‌کند و حاوی افزودههای دلالتیِ ضمنیای هستند که کشف یا برساخت آنها از جانب خواننده در گرو توصیف و تفسیر آنها به کمک قواعد تحلیل مکالمه است. تذکرةالاولیاء عطّار تقریباً شاخصترین تذک...
Co-Authors