مرضیه پیراوی ونک
استادیار دانشگاه هنر اصفهان
[ 1 ] - متافیزیک مواجهه فضا در تماس نگارگری ایرانی با نقاشی رنسانس
نگارگری ایرانی همواره در گفت وگو با "دیگر" سنتهای بصری (مخصوصا سنتهای شرقی) خود را پویا نشان میداد. اما به نظر میرسد تماس با نقاشی رنسانس برای نگاگری ایرانی(که از اواسط دوره ی صفوی شدت گرفت) بیشتر در حکم "مواجهه" با امری بیگانه بوده است. ریشه ای ترین بخش این مواجهه در برخوردِ دو دریافتِ ناهمساز از مفهوم "فضا" قابل مشاهده است. چرا که مفهوم فضا در نقاشی همبسته ی اصول اساسی بازنمایی است. آنچه در این...
[ 2 ] - ساختار روایی و دراماتیک در رساله‌های افلاطون
افلاطون دسته‌ای از هنرمندان (به ویژه شاعران) را به دلیل تاثیرگذاری منفی بر جوانان، از آرمانشهر خویش بیرون افکند ولی پیش از بیرون راندن آنان، داستانگویی و روایتگری را از ایشان گرفت و در زیر ردای فلسفه خود پنهان کرد. به یمن این شیوه‌های هنری است که تاثیرگذاری اندیشه‌های افلاطون در رساله‌هایش دو چندان گشت و همچنین کیفیتی زیبا‌یی‌شناختی و هنری به خود گرفت که در تاریخ اندیشه و هنر بشری پیوسته مورد ...
[ 3 ] - تحلیل معنا شناختی واژه «آیکون»
واژه یونانی آیکون و معادل لاتین آن یعنی ایماژ دال بر نحوه‌ای از«شباهت» است. در فلسفه افلاطون این واژه مبین شباهت نمود با الگو است. براساس تحلیل معناشناختی این واژه که همبسته معنایی ایده است، می‌توان در آن ازعناصری همچون ادراک، تخیل، شباهت، تصویر،محاکات سراغ گرفت یعنی قابل تقلیل به شکل یا تصویر حسی ِصرف نیست چرا که از پشتوانه‌ای ادراکی، فکری و فرهنگی(نمادین) برخوردار است که امکان دخل و تصرف آزاد ...
[ 4 ] - همراه با صدرا در ساحت خیال و مرگ
خیال و مرگ دو ساحت پر رمز و راز حقیقت اند که واسط (برزخ) میان حس و عقل، دنیا وعقبی واقع شده اند. مراد از خیال، صورتهای خیالی، قوه خیال و همچنین عالم خیال است. انسان در نشئه دنیا به مدد قوه متخیله قادر است تا حقایق و معانی متعالی (امور خفیه) را در کسوت صور خیالی مناسب برای خود متصور نماید؛ به شرط آنکه خیال خود را به مبادی عالی هستی مرتبط سازد، نه آنکه در بند حس مشترک محبوس گرداند. مرگ نیز - که ب...
[ 5 ] - تحلیل مفهومی انرژی در راستای آسایش حرارتی
انرژی، که در زبان یونانی[i] و لاتین از آن با عناوینی چون انرگیا[ii]، انرگوس[iii] یا ارگون[iv] نیز یاد می‌شود، واژه‌ای است که نخستین‌بار توسط ارسطو در راستای معنای فعالیت در بحث حرکت به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت. واژة کنونی انرژی در تمامی شاخه‌های دانش، کمیت فیزیکی بنیادینی است و بر فعالیت دلالت دارد. هدف از نگارش این مقاله آن است تا با روش تحلیل معناشناختی و با کمک چهار حوزة فیزیک، مکانیک، فلس...
[ 6 ] - درهم تنیدگی فولدهای فضایی و جسمانی در سینمای باروک
از آنجا که در رویکردهای معاصر، جنبه های لامسه ای دریافت فیلم کانون توجه اند، نمی توان ظرفیت های هنر باروک در فضاسازی سینمایی را نادیده گرفت. سینمای مبتنی بر هنر باروک، به جای تضمین سلطه و برتری اپتیکی سوژه/ناظر بر تصاویر، قلمرویی را شکل می دهد و تماشاگر را به رها شدن در فضای فیلم و همزیستی با بدن های فیلمی دعوت می کند. این پژوهش نظری که با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، می کوشد با بهره گیری ا...
[ 7 ] - تفسیری بر شکل پذیرش پرسپکتیو خطی در نقاشیِ متأخرِ صفوی
تأثیرپذیری نقاشی ایرانی از نقاشی اروپایی از اواسط عهد صفوی باعث ایجاد جریانی در نقاشی ایرانی شد که تا دوران معاصر نیز ادامه یافته است. به نظر میرسد طرحِ فضا در این جریان نقطة کانونی این مواجهه باشد. این مقاله شکل پذیرش و اجرای تکنیک پرسپکتیو خطی را در نقاشی متأخر صفوی به‌عنوان نمودی از نخستین مواجهه‌های هنری ایران با «مدرنیته» تحلیل و تفسیر می‌کند. یافته‌های بخشِ تحلیلی مقاله نشان می‌دهد که جریا...
[ 8 ] - بسط ادراکات فضایی تماشاگر از طریق امپاتی با کالبدهای فیلمی
مطالعه در روند شکل‌گیری و تکامل سینما، نمایانگر علاقه به تشریح حالت بدن انسانی و تسخیر حرکت جسمانی است. مرکزیت بدن در گسترش سینمای اولیه، نکته‌ای است که با توجه به «چرخش جسمانی» در تئوری‌های معاصر فیلم، مورد توجه نظریه‌پردازان قرار گرفته است. تحلیل و بررسی تلاش‌های پیشگامان اولیه سینما همچون ماری، مایبریج و ملیس، نمایانگر این مهم است که تبارشناسی تصویر متحرک را به جای الگوهای اپتیکی مرسوم در تئ...
[ 9 ] - تن یافتگی تماشاگر در فضای هاپتیکی فیلم
چکیده در برابر تمرکز سینمای اولیه بر همذاتپنداری بدنی تماشاگر با فیلم، با تکامل زبان سینمایی و سلطه سیستم روایی، جریانی عمده به سوی همذاتپنداری روایی شکل گرفت و آنچه که مرتبط با قلمرو بدن بود، به قلمرو ذهن منتقل شد. این انتقال به سلطه طولانی تئوری‌های زبانشناختی و روانشناختی فیلم انجامید. در دهه‌های هفتاد و هشتاد میلادی، رابطه آپاراتوس سینما با پرسپکتیو رنسانسی گفتمان اساسی تئوری فیلم را ت...
[ 10 ] - وجه کالایی خودآیینی اثر هنری در زیباشناسی آدورنو
مسئله خودآیینی هنر در زیباشناسی آدورنو از غنی‌ترین و تاثیرگذارترین مباحث زیباشناسی معاصر است. آدورنو از یک سو از استعاره «موناد» (در معنای لایبنیتسی) برای توصیف اثر هنری خودآئین استفاده می‌کند و از سوی دیگر همین اثر را به مثابه کالایی مطلق معرفی می‌کند. این مقاله در پی بازگشایی این پرسش است: از نظر آدورنو چگونه در وضعیت سیطره مناسبات کالایی، اثر هنری خودآیین متحقق می‌شود؟ فهم این مسئله در نظری...
[ 11 ] - بنیاد مابعدالطبیعی پیدایش فن پرسپکتیو خطی در نقاشی رنسانس
پیدایش فنِّ پرسپکتیو خطی در دوره رنسانس تأثیری عمیق بر سنت تصویری غرب نهاد. حداقل تا چهار قرن پس از این دوران فضای تصویری در نقاشی غرب تحتِ سیطره منطقِ فضایی این فن باقی ماند. پیدایش این فن پیش از آنکه محصول نبوغ نقاش یا دانشمندی خاص باشد محصول دورانی تاریخی است. تنها در این دوران بود که ترکیبِ شرایطِ تاریخی موجب پیدایش این فن و پس از آن اعتبار جهان‌شمول آن شد. مسئله این مقاله «چیستی» بنیادِ مابعدالطب...
[ 12 ] - جغرافیای آمیختگی کالبدهای انسانی مثله شده و فضاهای قطعه قطعه در شهر سینماتیک
در فرایند مونتاژ، دو قطعه فیلم در کنار کیدیگر قرار می‌گیرند و به گونه‌ای اجتناب‌ناپذیر به یک ایده جدید شکل می‌دهند. مونتاژ، مفاهیم سنتی رابطه بدن فضا را دگرگون کرد و به سینما این توانایی را بخشید که فضا، زمان، و بدن انسانی را قطعه قطعه کند. کولشف یکی از نخستین سینماگرانی بود که با مونتاژ کردن اعضای بدن‌ها، فضاها و لند‌اسکیپ‌های مختلف، و سپس شکل‌دهی به ساختاری دلخواه میان آن‌ها، توهمی از پیو...
[ 13 ] - اندیشیدن سینمایی و قطعه قطعه‌سازی جغرافیای خیالی فرهنگی
In his discussion about the cultural treasures, Walter Benjamin argues that, “There is no document of civilization which is not at the same time a document of barbarism”. The most obvious instances of cultural treasures in Benjamin’s discussion are found in the monumental architecture, and the history has always shown that the rulers have been interested in these magnificent s...
[ 14 ] - معرفی معیار برای تحقیق تطبیقی مبتنی بر دیدگاه کری واک
When doing research in the university system there is a serious need for standards and practices that are adequate for the subject. The idea of scientific and rigorous theoretical study involves a structure that is also applicable as a basis for the researcher to collect, analyze and interpret data. Experts in the field of research methods have introduced necessary steps for research in various...
[ 15 ] - معماری، به‌مثابه ذهنِ بسیط
نسبت و رابطه انسان و معماری، معمولاً در قالبِ علوم‌رفتاری1 سنجیده شده است؛ اما این پژوهش، با بهره‌گیری از رویکرد شناختی ( 4E<span style="font-family: B ...
[ 16 ] - غربی‌زدایی سینما؛ لزوم بازاندیشی در شیوه‌های اندیشیدن، نظریه‌پردازی و فیلم‌سازی غیرغربی (با تأکید بر سینمای عباس کیارستمی)*
در دهۀ پنجاه میلادی، فیلمهای متمایز غیرغربی، توجه بسیاری از مردم جهان را به خود جلب کرد. ازآن‌پس، رویکردهای مطالعاتی متفاوتی برای شناخت و تحلیل این فیلم‌ها و نیز مقاومت در برابر سینمای غرب به وجود آمد، ازجمله می‌توان به «سینمای سوم»[1]، «سینمای دیاسپوریک»[2]، «سینمای پسااستعماری»[3]، «نظریۀ امپریالیسم رسانه‌ای»[4] و... اشاره کرد. نگارندگان معتقدند این رهیافت‌ها در طی زمان، با توجه به تغییرات س...
[ 17 ] - ساخت الگویی برای تحلیل جهان هنر معاصر براساس دستگاه روحانی جهان دینی با استفاده از جامعه‌شناسی دین ماکس وبر
بیان مسئله: نظام روحانی دین چگونه بر الگوی مسلط جامعه تأثیر می‌گذارد؟ عوامل شکل‌گیری جهان هنر معاصر کدام‌اند؟ ساختارهای نهادی هنر معاصر همچون گالری از طریق چه راه‌هایی شکل‌ها و فرم‌های جهان هنر را شکل داده‌اند؟ هدف و روش تحقیق: هدف اصلی این مطالعه، تطبیق ساختار جهان دینی و نظام روحانی آن در ساخت الگوی مسلط دوران بر جهان هنر (هنر معاصر) است. می‌خواهیم بگوییم که ساختار جهان دینی و دستگاه و ...
[ 18 ] - واژه‌های برساخته از ریشه‌ی «میمـ μιμ-» در متون پیشاافلاطونی
میمسیس از کلیدی‌ترین و بحث برانگیزترین واژه‌ها در حوزه‌ی هنر است. افلاطون و ارسطو که در زمره‌ی نخستین نظریه‌پردازان در باب هنرند، هر یک بر اساس جهان‌بینی و دغدغه‌ی فلسفی خویش تعبیری خاص از میمسیس را برگزیدند؛ و این اختلاف نگاه یکی از عوامل مهم در تعیین جایگاه ارزشی هنر در طول تاریخ زیبایی‌شناسی شد. این مقاله می‌کوشد ابتدا با ارائه شرحی از خاستگاه اصطلاح میمسیس و تأمل در مشتقات آن در برخی از متو...
[ 19 ] - خوانش وجه استعلا و چاپلوسی در بازتاب تصویری دو اثر منسوب به مدیحه‌سرایی آیین بار فرهنگ ایران
علی رغم دیدگاه بسیاری از محققین که کنش مدیحه‌سرایی آیین بار فرهنگ ایران را برخاسته از کنش نکوهیده چاپلوسی و مرتبط با کسب منافع مادی در بارگاه شاهان می‌دانند، به نظر میرسد نگاه رمزپردازانه‌ای در وجه استعلاً به معنای بالاترین سطح تقدس آیین بار جوامع کهن در بارگاه فرادستان حکومتی ایران، موجود بوده و - احتملا- همین وجه رمزی و پنهان در نظام دیداری مانند آثار سنگ‌نگاره‌های باستانی و مکاتب نگارگری دور...
[ 20 ] - جهانی شدن فرهنگ و پوشاک سنتی هویت های قومی با تاکید بر ابقای پوشاک زنان کرد غرب ایران
هدف تحقیق حاضر توصیف ساختار اصیل پوشاک زنان کرد، شناسایی عوامل هویت دهی این پوشاک سنتی و پیرو آن، فرآیند جهانی شدن به عنوان یکی از اصلی ترین علل هویت زدایی از آن با تاثیر خود در قالب طراحی پوشاک سنتی جدید بود. جامعه تحقیق حاضر زنان کرد بود که با تکیه برمستندات عینی از پوشش زنان کرد غرب ایران و در عین حال مشاهده پوشش محلی جدید زنان کرد ساکن در کشورهای غربی از طریق رسانه های اینترنتی و شبکه های م...
[ 21 ] - نسبت ماهیت سینما با دین و هویت ملی: رهیافتی انتقادی به دیدگاه‌های سید مرتضی آوینی
پرسش از ماهیت سینما در فرهنگ غربی چندین دهه قدمت دارد. اما در ایران عمدۀ مباحث نظری این حوزه، ترجمه یا گرته‌برداری از آرای غربی‌ها بوده است. از زمان ورود سینما به ایران، تأملاتی از جنس آرا و نظریات سیدمرتضی آوینی دربارۀ ماهیت سینما (به‌ویژه در نسبت با هویت ایرانی-اسلامی) طرح نشده بود. بنیاد فکری آوینی دربارۀ سینما، به پیش از دسته‌بندی گونه‌های سینما برمی‌گردد. او از «ذات سینما» آغاز می‌کند. او ...
[ 22 ] - نقد معماری مسجد نصیرالملک شیراز براساس نصوص دینی
بیان مسئله: مسجد نصیرالملک شیراز، که در منابع مکتوب معماری، مسجدی متمایز توصیف شده، سالهاست به یکی از کانون‌های گردشگری شهر شیراز تبدیل شده و به نظر میرسد که کارکرد عبادی خود را از دست داده است. تمایز این مسجد از مساجد هم‌دورۀ خود یا مساجد با قدمت تاریخی بیشتر در شیراز احتمال این فرض را ایجاد می‌کند که ویژگی‌های معمارانۀ این مسجد سبب این تمایز است. ویژگی‌هایی که با تغییر و یا تشدید الگوهای رای...
[ 23 ] - تعلیق مفهوم شناخت، برای زمینه‌سازیِ یک متدولوژی جدید
بداهتِ شناخت، نزد انسان، نه تنها مانعی در پرسش از آن نیست، بلکه نشان از اهمیت این پرسشگری دارد. متدولوژی بعنوانِ سازمانِ شناخت، برای پذیرش عضو جدیدی در خانواده، نیازمندِ پارادایمی جدید است. اینکه چرا پارادایمی جدید ضروری است، ریشه در ماهیت برون ایستاییِ انسان دارد. و همین ویژگی بنیادیِ است که زمینه سازِ اپوخه شناخت، قرار میگیرد. در این پژوهش با گزینش اگزیستانسیالیسم، بعنوانِ لگینِ لوگوسِ پژوهش، و با مبنا...
[ 24 ] - تحلیل فیلم‌کالت‌های ایرانی:مطالعه هواداران پنج فیلم‌کالت منتخب از دهه50تا 80
: تعریف فیلمهای کالت به عنوان «فیلمهائی بعضا مهجور با هواداران اصطلاحا پروپاقرص» یکی از تعاریف پذیرفته‌شده در بستر و تاریخ مطالعات سینمائی است. این پژوهش به مساله «شناخت دقیق‌تر رفتارها و ویژگی‌های هویتی» جامعه آماری سطح الف(54نفر) از افرادی که در فرایند پژوهش در طول چهارسال از طریق شبکه های اجتماعی شناسائی شده و باتوجه به اعلام خود هوادار یکی از این پنج فیلم کالت ایرانی برگزیده خوانده شده اند،...
Co-Authors