فاطمه جان احمدی
دانشیار تاریخ اسلام دانشگاه الزهرا (س) تهران
[ 1 ] - بررسی اسناد تاریخی موقوفات دولت شیعی قُطُب شاهیان در هند
هدف: هدف از این پژوهش بررسی اسناد تاریخی و نقش دولت شیعی قطب شاهیان هند در تاریخ اسلامی هند است. روش/ رویکرد پژوهش: در این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی بر پایۀ منابع کتابخانه‌ای و بررسی اسناد تاریخی و نسخه‌های خطی دو مرکز مهم در هند، سعی در پاسخ به سوالات پژوهش گردیده است. یافته‌ها و نتایج: یافته‌ها نشان می‌دهد که با ظهور و گسترش اسلام در هند، مسیر تایخ هند، دستخوش تحولات بنیادی شد. فتوحات سپاه...
[ 2 ] - خدمات سیاسی و علمی آل رّسّی در یمن
در میان دولت های شیعی جهان اسلام دولت آل رّ سّی زیدی یمن به دلیل قدمت و(284تا 965هـ.ق) وسعت از شهرت ویژه ای برخوردار است.وجود مزارات قابل احترام حکایت از مقبولیت دیرینه آنان دارد. آنچه بر نام آوری تاریخی این خاندان افزوده است، خدمات علمی راهبران سیاسی و دولتمردان فرهنگی ایشان بود که در این پژوهش مقرر است ضمن بازخوانی نقش فرهنگی و علمی آنان در یمن به ارائه تصویری روشن از خدمات علمی سادات زیدی نائل...
[ 3 ] - قرامطه بحرین مسأله امامت
موضوع امامت اساسیترین رکن اعتقادی شیعه و فرق آن است. قرامطه به عنوان شاخهی شناخته شده از اسماعیلیه براساس اعتقاد به امامت محمد بن اسماعیل، نواده امام جعفر صادق (ع)، شکل گرفت. حامیان امامت محمد بن اسماعیل(مبارکیه) پس از مرگ او به دو گروه منشعب شدند: دستهای ضمن انکار مرگ محمد بن اسماعیل او را هفتمین و آخرین امام که همان مهدی و قائم آخرالزمانی و یا الوالعزم خواهد بود، دانستند. این گروه سلف قر...
[ 4 ] - ویژگی ها و شاخصه های نظام آموزشی امام صادق(ع)
وجود انحرافات فرهنگی و بدعت های دینی در عصر امویان لزوم بازنگری در فرهنگ اسلامی، بویژه فرهنگ مذهب تشیع را فزونی بخشیده بود. مناسب ترین شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مختص عصر امامینصادقین است که فرصتی مناسب را برای انجام فعالیت های فرهنگی فراهم آورد. امام صادق(ع) از بسترها و زمینه های موجود عصر خویش بهره جست و توانست با انجام فعالیت های فرهنگی گسترده، نظام فرهنگی جامعه شیعه را طراحی و مدیریت نما...
[ 5 ] - مطالعه تطبیقی مکان گزینی دو پایتخت شیعی در قرن چهارم هجری قمری: شیراز بویهی و حلب حمدانی
جهان اسلام در قرن چهارم هجری با تعدد پایتخت‌هایی مواجه است که هریک از آنها در عرصه سیاسی و فرهنگی به جد نقش‌آفرین هستند. جغرافیای وسیع، لزوم بقای دولت‌های مستقل و نیمه‌مستقل اسلامی و بالاگرفتن رقابت‌های سیاسی، اقتصادی، نظامی و حتی مذهبی موجب شد تا برخی از شهرهای سیاسی به پایتختی مطرح در جهان اسلام تبدیل شوند. در میان پایتخت‌های هم‌طراز دو پایتخت شیعی جهان اسلام، شیراز به عنوان پایتخت بویهیان و ...
[ 6 ] - جایگاه امام علی (ع) در آرای کلامی اسماعیلیه
توافق بر سر جانشینی علی (ع) موضوع مشترک همة فرق شیعی است و شاخص تفکر شیعی انقیاد در برابر ولایت امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (ع) است. در میان فرقه‌های شناخته‌شدة شیعه اسماعیلیان قرائتی متفاوت از جایگاه امام علی (ع) در سلسله‌مراتب ائمه دارند. جایگاه ممتاز و متفاوت امام علی (ع) و گاه منحصر به فرد وی در سلسله‌مراتب ائمة اسماعیلیه یافت پاسخ این پرسش اساسی را ضروری کرده است که جایگاه علی (ع) در سلس...
[ 7 ] - تاثیر رهبری کاریزماتیک ابن تومرت در پیروزی موحدین
چکیده محمدبن تومرت(سده6هـ) به عنوان فقیه با اقامت در مساجد، تربیت مریدان و سهل انگار خواندن مرابطان در اجرای شریعت، به عنوان رهبر مخالفان مطرح شد. وی با تکیه بر ویژگی های شخصی خود، که برخاسته از رهبری کاریزماتیک او بود، سبب تغییر ارزش های پیروان و همسویی با خود گردید. ابن تومرت سپس با نمادسازی، اعمال شبه معجزه، طرح نسب علوی و عصمت، زمینه اعلام مهدویت و تداعی اسطوره جامعه مغرب را فراهم ساخت و مو...
[ 8 ] - دلایل و عوامل مؤثر در مناسبات دولت سلجوقی و امارت اشراف حجاز
دولت سلجوقیان (427-590 ه.ق) در ایران با مقطعی از امارت دیرپای اشراف (358 - 1343 ه.ق) در حجاز هم‌عصر بود. با وجود وجاهت سیاسی و استقلال معنوی اشراف، به دلیل سیطره‌ی آنها بر حرمین شریفین، پیوسته از سیاست‌های دولت‌های قدرتمند هم‌جوار تأثیر می‌گرفت. در میان دولت‌های هم‌جوار، سلجوقیان سنّی‌مذهب که به عنوان حامیان نظامی خلافت عباسی و در زمره‌ی رقبای دولت فاطمیان شیعی در مصر شناخته شده بودند، با برخ...
[ 9 ] - تحلیلی جامعه شناختی از دوگانگی رفتار سیاسی –فرهنگی حاکمان شیعی تبرستان مطالعه موردی: حسن بن زید و حسن بن علی علوی
چکیده : شهرت دو پایور سیاسی علوی یکی حسن بن زید(داعی کبیر)و دیگری حسن بن علی اطروش(ناصر کبیر) به دلیل دارا بودن ویژگی های بارز سیاسی- فرهنگی در میان حاکمان علوی تبرستان نه تنها به واسطه درانداختن دولتی شیعی بوده است، بلکه ناظر به القابشان متاثر از مشی سیاسی و یا رفتارهای فرهنگی در ایجاد مقبولیت و مشروعیتی همزمان در آن سرزمین نیز بوده است.فاصله میان دعاوی آنان در تمسک به شیوه های حکومتی امام علی...
[ 10 ] - اندیشمند ایرانی حمیدالدین کرمانی و مدیریت بحران دربار فاطمیان
بحران‌های سیاسی و فرهنگی پیش‌آمده در قاهره همزمان با دورة پرتحول خلافت الحاکم بامرالله فاطمی (د 386 - 411 ق) زمینه‌های فراخوان پایور ایرانی حمیدالدین کرمانی (411 ق) حجت جزیرة عراق و ایران1 را به مصر فراهم آورد. حضور فعال او که نمایندة مکتب ایرانی در دربار فاطمیان بود، موجب شد تا از لطمات فکری ناشی از بروز جریان‌های غالی‌گرایانه و افراطی چون دروزیان و یا تبلیغات مستمر عباسیان برضد ایشان به‌شد...
[ 11 ] - رهیافت تاریخی عوامل مؤثر برتحقق نقش های محول اجتماعی زنان در جامعۀ عصر نبوی
نقش‌های محول و نقش‌های محقق دو گونه نقش قابل بررسی در حیات اجتماعی بشرند. در جامعۀ اسلامی، بخشی از این نقش‌ها براساس آیات و روایات به زنان واگذار شده است که جامعه‌شناختی نقش‌های محوّل زنان در جامعة اسلامی نام گرفته‌اند. این نقش‌ها تابع شرایط اجتماعی با مقتضیات دین مبین اسلام و متکی بر زمینه‌ها و عواملی در اجتماع اسلامی اجرا و تقویت شده‌اند، برخی از این عوامل احکام امضایی رسول‌الله(ص) بوده‌اند و...
[ 12 ] - عوامل مؤثر بر گسترش شهری فسطاط تا تأسیس قاهره
ورود فاتحان مسلمان به مصر موجب تحولات بسیاری در این سرزمین شد. ساخت یا توسعه شهر فسطاط در همجواری باب الیون در شمال شرقی ساحل رود نیل توسط فاتحان مصر یکی از این تحولات در حوزه شهرسازی اسلامی بشمار می‌آید. صرف نظر از علل دوام و بقای این شهر، هدف مقاله پیش رو یافتن پاسخ این مسئله اساسی است که عوامل گسترش و توسعه‌ی شهری فسطاط از بدو تأسیس به سال 20 تا روی کارآمدن فاطمیان (358) چه بوده است؟ بررسی‌ه...
[ 13 ] - نقش قومس در دولت اسماعیلیة نزاری ایران
ایالت قومس، پس از رودبار الموت و قهستان، سومین ناحیهای بود که پایگاه‌های نزاریان به صورت گسترده در آن ایجاد شد. استراتژی اسماعیلیان برای تسلط بر یک ناحیه، تصرف قلعههای آن ناحیه و پایگاه قرار دادن آن قلعه‌ها برای تصرف کل ناحیه بود. در راستای این استراتژی، نزاریان، به رهبری حسن صباح، در 489ق با بهره‌گیری از اختلافات داخلی میان سلجوقیان، توانستند دژ گردکوه و چندین قلعة دیگر را در ایالت قومس به د...
[ 14 ] - بازخوانی مراحل حیات شهری پیامبر (ص)
مدینهالنبی جامع ارکان مادی و معنوی یک شهر اسلامی است. شهری که فرایند سیر و تحول قریه به مدینه را در قالب حیات شهری پیامبر (ص) تجربه کرده و نمایان ساخته است. هرچند طرح شهری مدینهالنبی در راه اجرای کامل پس از رحلت آن حضرت متوقف ماند. لکن با کمک علم تاریخ قابل بازسازی و تجسم‌بخشی است. حیات شهری پیامبر اسلام (ص) پنج مرحله مجزا را طی کرد: مکه او را راند و حیات شهری مکی او را سلباً سامان داد. یثرب او ...
[ 15 ] - واکاوی زمینه‌ها و عوامل مقبولیت اجتماعیـ سیاسی سادات علوی در تبرستان
تاریخ سیاسی- اجتماعی سده‌های نخستین اسلامی در تبرستان با نام سادات علوی پیوندی دیرینه دارد.انتساب به آل محمد(ص) و امامان شیعه و تاثیرپذیری از سیاست تقابلی دربرابر دستگاه خلافت زمینه های اولیه مقبولیت علویان را بوجود آورد و به فرایندمهاجرت آنان به صفحات شمالی ایران دامن زد. از نتایج حضور اثربخش این سادات دارای وجاهت کاریزماتیک، تسهیل عزیمت جماعت علوی و ماندگاری آنان در تبرستان بود. این پژوهش به...
[ 16 ] - Hamid al-Din Kermani rethinking Isma‘ilian theory of imamate
This article has no abstract.
[ 17 ] - The Consequences and Results of Imam Sadiq’s Cultural Engineering
Cultural deviations and religious heresies during Umayyad period had increased the necessity of revising Islamic culture, especially the culture of Shi’ism. The most appropriate cultural, social, and political conditions were specific to the era of Imam Baqir and Imam Sadiq, referred to as Imamain Sadiqain, that provided an appropriate opportunity for cultural activities. Imam Sadiq utilized th...
[ 18 ] - the Reports of Historical Resources and the Holy Quran (A Case Study on the Battles of Badr and Uhud)
Although the Quran is not a historical book, it has presented some reports from the events of the prophetic era. These reports in the era of the last prophet (p.b.u.h) were subject to criticism and evaluation of the Quran opponents. Therefore, if there were any defects latent in the historical reports of the Quran, or if there were any false report included in these reports, it would naturally ...
[ 19 ] - The Grounds for and the Challenges against the Appearance of Zeidian Movement in Yaman
Imam Hosein`s martyrdom in 61 h. led to some changes in the propaganda of Islamic society on behalf of Shiism. Using social circumstances, political weakness of Abbasids and geographical, social, economic and political opportunities in Yemen, the third Zeidi government of Islamic world was established. This study has focused on the subject, grounds and challenges leading to the appearance of Ze...
[ 20 ] - A Reconsideration of the Effect of the Structure of Abbasid`s Political Power on Islamic Civilization during the Period of 132 to 247 of Hijrah
Some extensive studies have taken place by now in the field of Abbasid`s appearance, duration and disappearance of Caliphate. Yet, there can be found many considerable aspects of truth in the mind of historians needed to be described. The problem of the study is: what influence did the structure of Abbasid`s political power have on Islamic civilization? The first hypothesis posing itself in min...
Co-Authors