منوچهر اکبری
استاد دانشگاه تهران
[ 1 ] - تبیین ساختار سلسله مراتب اداری گورکانیان، با تکیه بر منشآت بدایع الانشاء یوسفی هروی( 940 ق)
نامه‌نگاری که در قدیم به آن فن «ترسّل» می‌گفته‌اند، به‌عنوان یکی از فنون انشاء و نویسندگی در گسترة فرهنگ و ادب فارسی، جایگاه ویژه‌ای دارد و نامه‌های برجای‌مانده از هر دوران حکومتی، اطّلاعات ارزشمند ادبی، تاریخی، اجتماعی، سیاسی و غیره را در برمی‌گیرد که پرداختن به آن‌ها در حیطة پژوهش‌های تاریخی بسیار راهگشاست. بدایع الانشاء یوسفی هروی یکی از این منابع مکتوب است که برحسب سلسله‌مراتب اداری و مشاغل د...
[ 2 ] - نقد تعامل قدرت و دانش (جرم‌شناسی و مجازات) در برخی متون نثر فارسی با رویکرد فوکو
بحث پیرامون کنش متقابل قدرت و دانش یکی از چالش‌برانگیزترین موضوعات نظام فکری فوکو است. رهیافت فوکو بیانگر رابطه‌ای دوسویه بین «قدرت» و «دانش» است، به طوری‌که همان اندازه که قدرت تولید‌کننده دانش است، عکس این قضیه نیز صادق است. «قدرت» در این مفهوم و به همراه «دانش»، نقشی انضباطی ایفا می‌کند و هدف آن، افزایش بیش از پیش فنون مراقبت و تنبیه توده‌هاست. یکی از عرصه‌هایی که «قدرت ـ دانش» از طریق آن ...
[ 3 ] - نقد و تحلیل انواع وجه فعلی در فارسی
وجه بهطورکلی مقولهای معنایی است که دیدگاه گوینده را دربارۀ گزاره‌ای نشان می‌دهد. عناصر وجهی مختلفی در زبان برای انتقال وجه وجود دارد؛ بهعبارتدیگر، زبان‌ها ابزارهای مختلفی برای بیان مفاهیم وجهی در اختیار دارند؛ یکی از این ابزارها، وجه فعلی است. وجه فعلی آن جنبه از وجه است که در ساخت‌واژۀ فعل و از طریق صرف آن نمودار میشود و مقولهای دستوری است. با بررسی تاریخ دستورنویسی فارسی، مشخص میشود که...
[ 4 ] - مقایسۀ بلاغی تمثیل فیل در حدیقة‌الحقیقه و مثنوی معنوی
جست‌وجوی دلایل تفوق و برتری یک متن بر متون دیگری که از لحاظ موضوع و مضمون، مشابه و یا مشترک‌اند، اغلب طرف توجه منتقدان ادبیات بوده‌است. اینکه چرا روایت مؤلفی از روایت مؤلفی دیگر، منسجم‌تر و مستحکم‌تر است، پرسشی بوده که در طول تاریخ ادبیات جهان، ذهن ناقدان جدی ادبیات را متوجه خود کرده‌است. به همین دلیل، بررسی ساختارها و اجزای تشکیل‌دهندۀ روایتِ مؤثرتر و مقایسۀ مبانی فکری آن با روایت‌های مشابه، ام...
[ 5 ] - بررسی زبان و بازی‌های زبانی در غزل پست‌مدرن ایران
پژوهش حاضر، بازی‌ها و ترفندهای بحث‌برانگیز در حوزۀ زبان غزل پست‌مدرن را بررسی کرده‌است و کوشیده با پرهیز از تعصب، زبان و بازی‌های زبانی، این جریان را که گاه تا مرز زبان‌بازی و زبان‌پریشی پیش رفته، بررسی کند. نکتۀ شایستۀ توجه در پژوهش‌هایی از این دست آن است که در تفکر پست‌مدرن، شاعر با زبان برخوردی متفاوت دارد و محقق در مطالعۀ چنین آثاری با غلبۀ زبان بر معنا و فرم بر محتوا روبه‌رو خواهد بود. در ...
[ 6 ] - بررسی اشعار آیینی دورۀ مشروطه
اشعاری که در موضوعات مدح یا رثای معصومین(ع)، غدیر، بعثت، معراج رسول(ص)، ظهور، عاشورا، تولّی و تبرّی اهل بیت عصمت و طهارت باشد، در حوزه شعر آیینی قرار می‌گیرند. در دوره مشروطه مضامین جدیدی وارد ادبیات میشود که برگرفته از فرهنگ عاشورا و قیام حسینی هستند. ستمستیزی، برقراری عدالت و نیز مبارزه با استعمار، از مضامینی است که با توجه به شرایط زمانه و تحت تأثیر نهضت عاشورا در شعر...
[ 7 ] - رابطۀ درون‌مایه و ساختار در سه رمان دفاع مقدّس از سه نویسنده (احمد دهقان، اسماعیل فصیح، احمد محمود)
آثار به‌جامانده از هشت سال دفاع مقدس از دو منظر قابل بررسی است: جنبۀ مادی که مالامال از رنج طاقت‌فرسا و خسران است و جنبۀ معنوی که ظهور اعتمادبه‌نفس و خودباوری است. بشر هویتی جمعی و تاریخی دارد. آدمیان امروز، فردای خویش را از فراز شانه‌های گذشتگان به نظاره می‌نشینند و بینش و روش‌های آن‌ها در بستر همین هویت تاریخی و جمعی شکل میگیرد. داستان یکی از بهترین قالب‌های ادبی است که می‌تواند خاطرات خوش ی...
[ 8 ] - جلوه‌های ادبیات پایداری در اشعار آیینی مشروطه تا انقلاب اسلامی
شعر آیینی به گونهای از شعر متعهّدانه گفته میشود که از جهت معنایی و محتوایی صبغه کاملاً دینی دارد و از آموزههای وحیانی، فرهنگ عترت و ولایت سرچشمه میگیرد. در شعر آیینی دورۀ مشروطه با توجه به شرایط زمانه، مضامین جدیدی همچون ستمستیزی، برقراری عدالت و نیز مبارزه با استبداد و استعمار، تحت تأثیر نهضت عاشورا رواج مییابد. شاعران آیینیسرای این دوره نیز دو دسته هستند: یکی شاعرانی که در کنار مسائل دی...
[ 9 ] - ساختار خرده روایت‌ها در پیرنگ خسرونامه؛ با تکیه بر الگوی کنشگران گریماس
گریماس(1917م) بر این عقیده است که در هر داستان شش موقعیت شامل فرستنده، گیرنده، فاعل، شیء ارزشی، نیروی بازدارنده و نیروی یاری دهنده و پنج وضعیت شامل وضعیت ابتدایی، نیروی تخریبگر، وضعیت میانی، نیروی سامان دهنده و وضعیت انتهایی وجود دارد. در منظومه «خسرونامه»، منسوب به عطار، که منظومه‌ای غنایی و عاشقانه است، علاوه بر وجود موقعیت‌ها و وضعیت‌های گفته شده، با توجه به نقش شی...
Co-Authors