جمشید نوروزی

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور

[ 1 ] - موانع و مشکلات حمل جنازۀ شیعیان هند به مشهد در اواخر دورۀ قاجار

هدف: این نوشتار، به بررسی برخی مشکلات حمل جنازة شیعیان مقیم هند به ایران به منظور دفن در اماکن مقدسه شیعیان به‌خصوص مشهد طی سال‌های 1323تا 1328ق می‌پردازد. روش/ رویکرد: این مقاله، با تکیه بر محتویات تعدادی از اسناد وزارت امورخارجه ایران و مندرجات بعضی منابع اصلی و تحقیقات معتبر و با رویکردی توصیفی- تحلیلی تنظیم شده است. مقاله، این پرسش اساسی را مورد توجه قرار می‌دهد که حمل جنازة شیعیان هند به ...

[ 2 ] - صنعت چاپ در شبه‌قاره هند: رسانۀ تقابل و تعامل فرهنگی متقابل بریتانیا و جامعۀ هند

با ورود پرتغالی‌ها به شبه‌قاره هند در قرن دهم هجری/قرن شانزدهم میلادی، صنعت چاپ به این سرزمین وارد شد. از دلایل انتقال این صنعت به شبه‌قاره هند، انجام امور تبلیغی مبلغان مسیحی بود. بدین ترتیب، تولید و انتشار کتاب‌های تبلیغی مسیحی به زبان‌های محلی شبه‌قاره هند آغاز شد. با ورود و سپس تثبیت قدرت کمپانی هند شرقی بریتانیا در هند، صنعت چاپ به رسانه و ابزاری برای نفوذ و گسترش فعالیت‌های اجتماعی و فرهن...

[ 3 ] - عوامل دیرپایی دوران حکومت غوریان

قدرت سیاسی غوریان با دوران حکمرانی خاندان شنسبانیه شناخته شده است. این خاندان دست‌کم از سال 401تا612ق/1011تا1215م حکومت کردند و پس‌ازآن نیز برای سال‌های طولانی، بازماندگان آنها در شبه‌قارﮤ هند حکومت کردند. این بررسی پژوهشی توصیفی‌تحلیلی در حوزﮤ مطالعات تاریخی، کتابخانه‌ای، است. هدف پژوهش نیز شناخت و ارزیابی عوامل طولانی‌بودن قدرت سیاسی و نظامی غوریان و دیرپایی استقرار سیاسی آنان در سرزمین‌های ش...

[ 4 ] - نقش بانیان و تجار هندی در اقتصاد ایران عصرصفوی

تأسیس حکومت صفوی با رویکرد مذهبیِ شیعة دوازده امامی، فصل نوینی در تاریخ ایران گشود که این مقطع را از جهاتی متمایز از ادوار قبلی تاریخ ایران کرد. ایجاد حکومت مرکزی قدرتمند، فتوح نظامی، گسترش و تثبیت قلمرو در مرزهای هم‌جوار با حکومت‌های رقیب همسایه، از یک سو و اقداماتی همچون تأمین امنیت راه‌ها، گسترش کاروانسراها و روابط سیاسی و اقتصادی صفویان با اروپاییان، موجبات رشد و رونق تجارتِ داخلی و خارجی ایر...

[ 5 ] - نقش سادات سیفی قزوین در حکومت صفویه و دربار تیموریان هند

یکی از خاندان های محلی متنفذ و مشهور ایران، سادات سیفی قزوین است که نسب خود را به امام حسن)ع(می رساندند. سابقة حضور برخی از افراد این خاندان در تشکیلات حکومتی به عهد ایلخانان می رسد ؛ اما درعهد حکومت صفویه بعضی از آنان به مناصب عالی چون وزارت دست یافتند. دورة اول حیات سیاسی اینخاندان در حکومت صفویه، از زمان شاه اسماعیل اول آغازشد و تا سه دهه از دوران شاه طهماسب اول تداومداشت. پس از آنکه به این ...

[ 6 ] - نقش دیپلماسی شاهرخ تیموری در شبه قاره هند

فتوحات تیمور در شبه قاره هند که از سال 800 ق. آغاز شد، مقدمه‌ی دوره‌ای جدید در مناسبات تاریخی ایران و هند بود. به دنبال لشکرکشی تیمور، بخش‌هایی از شبه قاره هند از جمله مولتان و پنجاب به بهانه‌ی غزا و جنگ با کفار و گسترش اسلام، به قلمروی او افزوده شد. به موازات این پیروزی‌ها، برخی امرا و حکام ایالات هند برای اظهار انقیاد به تیمور، پیشقدم شدند و برخی نیز اداره‌ی متصرفات او در این سرزمین را بر عهد...

[ 7 ] - علاقه بابر و همایون به فرهنگ ایرانی و پیامدهای آن

این نوشتار، به بررسی علاقه بابر و همایون به فرهنگ ایرانی و تأثیر این موضوع بر رابطه این شاهان با ایرانیان می‌پردازد.در این مقاله، با اتکا به اطلاعات موجود در منابع تاریخی و ادبی و با رویکردی توصیفی- تشریحی، تاثیرپذیری اندیشه دو شاه نخست سلسله تیموریان هند از فرهنگ ایرانی بررسی شده است.مقاله، این پرسش اساسی را مطرح می‌کند که؛ رابطه بابر و همایون با ایرانیان، بیشتر متأثر از چه عواملی بوده است؟در ...

[ 8 ] - مقتدرترین وکیل السلطنه ایرانی مغولان هند؛ محمد بیرم بهارلو مخاطب به خانخانان

در دوره فرمانروایی مغولان هند، مهاجرت ایرانیان به شبه قاره هند فزونی گرفت. شماری از مهاجران ایرانی، هم در شکل گیری حکومت مغولان و هم در توسعه قلمرو و اداره این حکومت، نقش به سزائی ایفا نمودند. از جمله ایرانیانی که فعالانه در خدمت مغولان قرار گرفتند، محمد بیرم خان بهارلو بود. ورود وی به خدمت مغولان، متأثر از ارتباطات تاریخی خانواده او با برخی از شاهزادگان تیموری است. با این حال، ترقی فوق العاده ...

[ 9 ] - کارگران هندی صنعت نفت ایران در اواخر قاجاریه و دوران پهلوی اول

با توجه به همجواری تاریخی ایران و هند و قدمت روابط سیاسی و فرهنگی و اقتصادی آنها، همواره شماری از ایرانیان و هندیان در سرزمین های یکدیگر حضور داشته و به فعالیت در زمینه‌های فرهنگی و اقتصادی پرداخته‌اند. این پژوهش تاریخی با رویکرد توصیفی-تحلیلی و بر مبنای داده/ های اسناد و منابع به بررسی سیر حضور و اشتغال کارگران هندی در صنعت نفت ایران از اواخر عهد قاجاریه تا پایان سلطنت پهلوی اول و پیآمدهای آن ...

[ 10 ] - زمینه‌ها و عوامل اجتماعی و طبیعی رشد سازمان نظامی غوریان

در نوشتار حاضر به بررسی زمینه‌ها و عوامل مؤثر در شکل‌گیری و ارتقای توان‌مندی نظامی غوریان و چگونگی اقدامات نظامی آن‌ها برای مقابله با مهاجمان و رقیبان پرداخته شده است. هم‌چنین با اتکا به اطلاعات موجود در منابع تاریخی و با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، فراز و فرودهای دستیابی غوریان به قدرت و توان‌مندی نظامی و عوامل مختلف مؤثر در شکل‌گیری و پیشرفت قدرت نظامی غوریان بررسی شده است. در این گفتار، این پرسش...

[ 11 ] - رواج تنباکو در قلمرو بابریان

این نوشتار به بررسیِ رواج تنباکو در قلمرو تیموریان هند می‌پردازد. در این مقاله، با اتکا به اطلاعات موجود در منابع تاریخی و با رویکردی توصیفی ـ تشریحی، چگونگی مواجهه چند شاه مقتدر این سلسلۀ با مسئله رواج تنباکو مورد مطالعه قرار می‌گیرد. مقاله این پرسش اساسی را مورد توجه قرار می‌دهد که رواج تنباکو در قلمرو تیموریان هند، چه موقع و تحت تأثیر چه عواملی انجام گرفت؟ در این نوشتار نشان داده شده که رواج ...

[ 12 ] - اقدامات و خدمات شهاب‌الدین احمدخان نیشابوری در دوره اکبرشاه بابری

در دوره بابریان/تیموریان هند، شمار زیادی از ایرانیان به هند مهاجرت کردند و تعدادی از آنها در مشاغل مهم حکومتی به‌کار گرفته شدند. تمایل برخی از شاهان تیموری به استفاده از توان مهاجران ایرانی برای تثبیت حکومت و دفع مخالفان و نیز اداره امور اداری و نظامی، موجب استخدام آنها در دربار و دیوان شد. این مقاله به اقدامات و فعالیت‌های یکی از این مهاجران ایرانی یعنی سید شهاب‌الدین احمد نیشابوری در دربار با...

[ 13 ] - بررسی نقش و جایگاه صنعتگران خراسان و ماوراءالنهر در عهد تیموریان

گروه صنعتگران خراسان و ماوراءالنهر در عهد تیموریان، پیرو رونق اقتصادی و سیاست حمایتهای امیران تیموری، موقعیت گزیدهای در جامعه یافتند. مقاله این پرسش اساسی را مورد توجه قرار می‏دهد که سیاستهای تیمور و جانشینانش چه تأثیری بر جایگاه اجتماعی گروه صنعتگران در خراسان و ماوراءالنهر و به تبع آن بر وضعیت صنعت در این نواحی داشته است؟ در اثر شرایط و امکانات منطقه و حمایت حکومت گروه صنعتگران در خراسان و...

[ 14 ] - نقش سادات مهاجر حضرمی در امور سیاسی، دینی، علمی و فرهنگی کوچگاه‌ها؛ مطالعه موردی: شبه قاره هند و جنوب شرق آسیا (قرون 10 ـ 14ق)

سادات حضرمی منتسب به ناحیه حضرموت یمن، متشکل از خاندان‌های بزرگ و معروفی چون باعلوی، بافقیه، بلفقیه، سقاف و باطاها، بیشتر جزو طبقات علما، تجار و صوفیان بودند، برای مدت‌ها در تریم از شهرهای مهم حضرموت زندگی می‌کردند. از اواخر قرن ششم هجری، شماری از این سادات به مناطق مختلف شبه قاره هند و جنوب شرق آسیا مهاجرت کردند. این خاندان شافعی مذهب، همواره می‌کوشیدند اسلام و به ویژه مذهب خویش را در آن مناطق...

[ 15 ] - عوامل مؤثر بر وضعیت تجارت خراسان و ماوراءالنهر در دوران تیموریان

نوشتار حاضر به بررسی وضعیت تجارت خراسان و ماوراءالنهر در عهد تیموریان می‌پردازد که یکی از عناصر تشکیل‌دهنده اقتصاد تیموریان است. در این نوشتار با اتکای به داده‌های موجود در منابع و با رویکردی توصیفی – تحلیلی، اوضاع تجارت منطقه، از ظهور تیمور تا انتهای حکمرانی بایقرا موردبررسی قرارگرفته است. مقاله این پرسش اساسی را موردتوجه قرار می‌دهد که وضعیت تجارت در خراسان و ماوراءالنهر در دوره تیموریان چگون...

[ 16 ] - چگونگی وقف و موقوفات گناباد در سال‌های 1285-1435ق

وقف، از قدیمی‌‌‌ترین رسوم ایرانی‌‌‌ها است که با عقاید دینی آنان عجین شده است و از طرف دیگر تحت تأثیر فرازها و فرودهای تاریخی و توسعه ایران قرار گرفته است. این مطالعه در نظر دارد با بررسی و تحلیل مندرجات اسناد ثبت شدة موقوفات گناباد و عملکرد آنها در فاصله زمانی سال‌‌‌های 1285 تا 1435 دریابد که موقوفات انجام یافته در گناباد شامل چه مواردی و در چه زمینه‌‌‌هایی بوده است؟ مندرجات اسناد موجود در ادار...

[ 17 ] - بررسی روند تأسیس کتابخانۀ ملی و توسعۀ آن تا 1360ق/1320ش با تکیه بر اسناد آرشیوی

هدف: بررسی روند تأسیس و توسعۀ کتابخانۀ ملی ایران از اواخر عهد قاجار تا پایان پهلوی اول. روش/رویکرد پژوهش: در این پژوهش برپایۀ اسناد و منابع تاریخی و به‌شیوۀ توصیفی-تحلیلی به موارد زیر پرداخته می‌شود: 1. عوامل سیاسی-اجتماعی مؤثر در پیدایش کتابخانۀ ملی؛ 2. تأثیر غرب در پیدایش کتابخانۀ ملی در ایران؛ 3. روند قانونمندشدن و دولتی‌شدن کتابخانۀ ملی ...

[ 18 ] - بررسی نقش سیاسی و نظامی پهلوانان درحکومت آل مظفر

در اوضاع آﺷﻔﺘﮥ سیاسی‌اجتماعی پس از ﺣﻤﻠﮥ مغول و به‌ویژه پس از زوال ایلخانان (651تا736ق/ 1256تا1335م)، فضا برای ایفای نقش و کنشگری پهلوانان در عرصه‌های مختلف، در برخی مناطق ایران و قلمرو حکومت‌های محلی فراهم شد. در دورﮤ آل‌مظفر، همچون دوران ایلخانان مغول، پهلوانان نقش‌های گوناگونی ایفا کردند. پژوهش حاضر نقش سیاسی و نظامی پهلوانان را در حکومت آل‌مظفر (713تا795ق/1314تا1393م) واکاوی می‌کند. حکومتی ک...

Co-Authors