یزدان فرخی
استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور
[ 1 ] - پژوهشی درباره ماهیت «خزانۀ حجت» در تشکیلات دیوانی غزنویان
هدف تحقیق:هدف پژوهش حاضر بازبینی ماهیت تشکیلاتی است که ازسوی پژوهشگران با نام «خزانه حجت» در سازمان حکومتی غزنویان پذیرفته شده‌است. مطابق این دیدگاه خزانه‌ای ایجاد شده بود که تنها به گونه‌ای از اسناد به نام «حجت» اختصاص داشته‌است. این پژوهش با هدف بررسی وجود ماهوی این تشکیلات انجام شده‌است. روش و رویکرد: گردآوری مطالب در این پژوهش به شیوه کتابخانه‌ای و اسنادی است. همچنین تلاش میشود تا با استفا...
[ 2 ] - تأملی درباره اشتغال حافظ شیرازی در تشکیلات دیوانی
بر اساس دیدگاهی که در میان بخشی از پژوهشگرانِ حوزه حافظ شناسی رایج شده است، حافظ در دوره‌ای از زندگی خود به کار «دیوانی» می‌پرداخت و از جمله مأموران و کارگزاران تشکیلات اداری و دیوانی بوده است. بررسی دقیق استنادات و شیوه استنباط‌های صورت گرفته، ضرورت بازبینی این دیدگاه را بیان می‌کند. این پژوهش در پی پاسخ به‌‌‌این پرسشها است که دیدگاه اشتغال حافظ به دیوانی بر چه پایه و اساسی استوار شده اس...
[ 3 ] - بررسی روند شکلگیری تشکیلات اداری مغول‌ها در ایران با تاکید بر دوره چینتمور
تاثیرات غلبه و حکمرانی مغول‌ها در ایران، از جنبههای مختلف درخور بررسی است. از جمله این تاثیرات نحوه مدیریت و شیوه راهبرد بخش‌های اداری است. مغول‌ها در هنگام ورود به ایران، روش اداری خاص خود را داشتند و به طبع، در تشکیلات موجود در ایران دگرگونی‌هایی ایجاد کردند. در نتیجه با حکمرانی مغول‌ها، تشکیلات کهن اداری ایرانی‌اسلامی دگرگون شد. در برابر این تشکیلات و عناصر جدید، سنت‌های کهن اداری ایرانی‌اس...
[ 4 ] - پژوهشی درباره قیام مردم اصفهان در سال 789 هـ ق
این نوشتار پژوهشی است دربارۀ زمینه‌های اجتماعی قیام مردم اصفهان در جریان حملۀ امیرتیمور به قلمرو آل‌مظفر در سال 789 هـ ق و بازخوانی متون وقایع‌نگار دربارۀ این رویداد. از آنجایی که مورخان تیموری به عنوان عوامل مشروعیت‌بخش حکومت تنها بر جنبۀ ویژه‌ای از این رویداد تأکید کرده‌اند، جنبههای دیگر رویداد مانند نقش گروه‌های اجتماعی، اسباب و زمینه‌های اجتماعی شکلگیری رویداد، سرنوشت قیام و غیره در گزارش...
[ 5 ] - کاوشی دربارۀ رواج لفظ«سند» در متون فارسی به معنای نوشتهای رسمی
اصطلاح «سند»، واژهای کلیدی در حوزۀ علم تاریخ محسوب میشود. اگرچه دربارۀ مفهوم و حوزههای کاربردی سند تحقیقات ارزندهای صورت پذیرفته است، در خصوص ریشههای تاریخی این واژه و روند شکلگیری این مفهوم، تحقیقات علمی و دقیقی انجام نشده است. از آنجایی که ظاهراً لفظ «سند» به معنای نوشتهای رسمی، سابقهای کهن در تاریخ اسلام و ایران ندارد، پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که پیشینۀ تاریخی کاربرد «سن...
[ 6 ] - پژوهشی درباره کاربرد مواد خوراکی در رساله‌های برجای مانده آشپزی از روزگار صفویه: مطالعه موردی «کارنامه» و «ماده الحیوه
محتوای آنچه انسان در طول زندگی روزمره به عنوان مواد خوراکی به کار می گیرد، نقش مهمی در زندگی و تندرسی او دارد. چنانکه غلبه گونه ای ویژه از مواد خوراکی مانند گوشت قرمز، روغن یا از سوی دیگر حبوبات و سبزیجات می تواند کیفیت خوراک او را نشان دهد. این مقاله در تلاش است تا با استفاده از مطالب دو رساله آشپزی برجای مانده از ایران عهد صفوی (شاه اسماعیل اول و شاه عباس اول) ضمن استخراج نوع مواد خوراکی گون...
[ 7 ] - بررسی پدیده راهزنی در سده هشتم هجری با تأکید بر روایات صفوهالصفا
چکیده فعالیت راهزنان به دلیل ماهیت این گروه همواره در سایه ابهام باقی‌مانده است. در صورتی که ماهیت راهزنان هر چه بوده باشد، به‌عنوان یکی از گروههایی که با فعالیت‌های خود بخش‌های تمدنی و اقتصادی و به‌طورکلی امنیت جامعه و اقتدار حکمرانان را تحت تأثیر قرار می‌دادند، قابل بررسی و ملاحظه است. علاوه بر این روزگار حکمرانی مغول‌ها به‌ویژه در اواخر دوره ایلخانی در ایران دوره ویژه‌ای از جهت رشد و افزایش...
[ 8 ] - مناسبات قبایل کُرد با اتحادیه نظامی قراقویونلو
چکیده با سقوط ایلخانان مغول، ایران عرصه درگیری های سیاسی میان قدرت های مختلفی شد. قراقویونلوها یکی از قبایل مهمی بودند که توانستند در این آشفتگی خود را برکشیده و با کنار زدن آل جلایر یک حکومت با ویژگی اتحادیه قبایلی پی ریزی کنند. با دقت در نحوه شکل گیری و جغرافیای توسعه یابی و یا گسترش قراقویونلوها مشاهده می شود که شروع این حکومت از مناطق کُردنشین بوده است و از این رو برخورد آنها با کُردها ناگزیر...
[ 9 ] - سرانجام سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه
جلال‌الدین خوارزمشاه، نماد مقاومت مسلمانان در سال‌های نخست حمله مغول، از چهره‌های شاخص تاریخ اسلام و ایران به شمار می‌رود. گزارش‌های مورخان مسلمان از سرنوشت او نیز بسیار پرسش‌برانگیز است. روایت کشته شدن وى به دست اکراد، در سیرت جلال‌الدین مِنکُبِرنى (تألیف منشى او، نَسَوى) که شماری از پژوهشگران آن را، بى رعایت جوانب نقد تاریخی، به‌طور قطع پذیرفته‌اند، نیازمند بررسی بیشتر است. پژوهش حاضر درصدد پاسخ ...
[ 10 ] - پژوهشی دربارۀ زنان «اِرَموک»در تشکیلات اردوی مغول‌ها
با غلبۀ مغول‌ها بر حکومت خوارزمشاهیان و تأسیس حکومت ایلخانی در ایران، عناصر تازهای در ابعاد گوناگون زندگی ایرانیان وارد گردید که به طرز چشمگیری حیات اجتماعی ایران را دگرگون ساخت. نمونۀ قابل توجهی از این دگرگونی و تغییرات اجتماعی این دوره، در زمینۀ وضعیت و زندگی زنان این روزگار قابل مشاهده است. بهنظرمیرسد که حکمرانی مغول‌ها در ایران بر نوع و کیفیت حضور زنان در جامعۀ ایرانی تأثیرگذار بود و چن...
[ 11 ] - شاه اسماعیل، اُمرای کُرد و از دست رفتن دیاربکر از ایران
با ظهور صفویه و شکست‌های حکمرانان آق‌قویونلو و متواری شدن آنها به دیاربکر، حوادث سیاسی مهمی در این منطقه روی داد. با وقوع جنگ چالدران که نقطه تلاقی و برخورد سیاست‌های شاه اسماعیل صفوی و سلطان سلیم عثمانی بود، امرای کُرد دیاربکر نیز درگیر مسائل سیاسی میان ایشان شدند. از سوی دیگر انتزاع همیشگی آناتولی شرقی از قلمرو ایران اسلامی از مهم‌ترین مسائل مهم تاریخی است که در این میان نقش کردها نیز شایان ...
[ 12 ] - محتوا و شکل نکاح‌نامه‌های دورۀ ناصری (1265-1313ق)
هدف: شناسایی وضعیت اجتماعی و اقتصادی زوجین در نیمۀ دوم قرن سیزدهم در ایران براساس محتوا و شکل نکاح‌نامه‌ها. روش/ رویکرد پژوهش: در این پژوهش پس‌از استنساخ و بازخوانی اسناد نکاح‌نامه‌های موجود در آرشیو سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران، اطلاعات مربوط به محتوای تاریخی نکاح‌نامه‌ها ازجمله پایگاه اجتماعی زوج و زوجه و مشخصات ساختار سندی نکاح‌نامه‌ها دسته‌بندی ش...
[ 13 ] - رویکردی تاریخی به داستان «محتسب تبریز» در مثنوی معنوی
مثنوی معنوی مولانا جلال‌الدین بلخی گذشته از جنبههای مشهور شاعرانه و عارفانۀ آن، مانند هر متن دیگر، جنبههایی دارد که بیان‌کنندۀ زمانه و روزگارِ زیستۀ آفرینشگر آن است و عوامل مؤثر و تحول‌سازی از آن روزگار، بافت و ساختار روایی و عناصر داستانی آن را تحت‌تأثیر قرار داده است. از این دیدگاه میتوان مثنوی معنوی را متنی تاریخی به‌شمارآورد که پژوهشگر تاریخ با تفسیر عناصر آن میتواند...
Co-Authors