طاهره ایشانی
استادیارادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی
[ 1 ] - سیر غزل مدحی در ادب فارسی (از سنایی تا حافظ)
شعر غنایی شعری است که با احساسات و عواطف شخصیِ شاعر در ارتباط است و ممکن است دربرگیرندۀ معانی و اندیشه‌‌های متفاوتی باشد. پیشینیان غزل را، که ازجمله مصادیق شعر غنایی است، شعری دانستهاند که مضمون عاشقانه دارد. با مطالعۀ سیر غزل درمی‌‌یابیم به مرور زمان، مضامینی غیر از مضمون عاشقانه در غزل وارد شده و با توجه به نوع مضمون، صورت‌های متفاوت غزل، ازجمله غزل مدحی، غزل انتقادی، و غزل تعلیمی شکل گرفته ...
[ 2 ] - تحلیل کنش گفتاری خطبة امام حسین(ع) در روز عاشورا
پژوهش حاضر در سه حوزة زبانشناسی، ادبیات و تاریخ به بررسی و تحلیل کنش‌های گفتار موجود در خطبة امام حسین(ع) در روز عاشورا بر اساس تاریخ طبری می‌پردازد. نظریة کنش گفتار نشان می‌دهد که زبان نه تنها برای توصیف جهان استفاده میشود، برای عملی کردن رشته‌ای از امور دیگر نیز به کار می‌رود که نشاندهندة منظور گوینده از بیان پاره‌گفتار است. در واقع، با کاربست این نظریه، ضمن بررسی لایههای زبانی یک اثر، و...
[ 3 ] - تحلیل تأثیرپذیری مثنوی تحفة العراقین از قرآن کریم
خاقانی شاعر بزرگ قرن ششم هجری است که با لقب "شاعر دیرآشنا" شهره گشته است. مثنوی «تحفة العراقین» که حاصل و ره‌آورد سفر خاقانی به مکه معظمه است؛ تحت تأثیر فراوان آیات قرآن کریم قرارگرفته است. تحلیل و بررسی این تأثیرات علاوه بر این که به درک و دریافت بیش‌تر شعر او کمک می‌نماید؛ میزان تسلط و آگاهی خاقانی را نسبت به قرآن کریم نیز نشان می‌دهد. لذا در این مقاله بر آن‌ایم تا ...
[ 4 ] - تحلیل انسجام و پیوستگی در غزلی از حافظ با رویکرد زبانشناسی نقشگرا
پژوهش‌گران ادبی غالباً در مورد انسجام و پیوستگیِ میان ابیات غزل حافظ اختلاف عقیده دارند: گروهی به‌طور ضمنی غزل حافظ را فاقد انسجام دانستهاند و، ویژگیِ اصلی غزل حافظ را گسسته¬نمایی و به‌عبارتی نداشتن انسجام و ارتباط معنایی در محور عمودی غزل بیان کرده¬اند. در مقابل، گروه دیگری از محقّقان به وجود ارتباط میان ابیات و در نتیجه انسجام در غزل حافظ معتقد هستند. در مقاله حاضر با استفاده از نظریه تکامل¬یافت...
[ 5 ] - بررسی و تحلیل سبک‌شناختی فعل در غزل‌های تعلیمی سعدی با رویکرد زبانشناسی نقشگرا
یکی از مباحث پرکاربرد در زبانشناسی نقشگرا این است که زبان، نظامی اختیاری و قراردادی نیست بلکه طبیعی و پرورده جامعه و انسان است.بر همین اساس در دستور زبان نظام مند نقش گرابرای تحلیل گفتمان،سه فرانقش متنی،بینافردی،واندیشگانی در نظرگرفته میشود. در کارکرد تجربی که زیرمجموعه فرانقش اندیشگانی است، این موضوع مطرح است که تجربیات دنیای درون و بیرونِ کاربرِ زبان از طریق زبان او بیان می‌گردد.محصول این ک...
[ 6 ] - انتقاد در شعر شاعران زن پس از انقلاب (فاطمه راکعی و سپیده کاشانی)
در دورة معاصر، شاعران و نویسندگان مردمی برای دفاع از ارزش‌های انقلاب و ترویج افکار انقلابی، مشکلات، مسائل و ... را با قلم انتقاد بیان کرده‌اند. از میان آنها، راکعی و کاشانی از جمله زنان شاعر منتقد به شمار می‌روند. هدف از این پژوهش، که به روش تحلیلی ـ آماری انجام شده، تحلیل اشعار انتقادی این دو شاعر و همچنین پاسخ به این مسئله است که این‌گونه اشعار در چه زمینه‌هایی سروده و به چه شیوه‌هایی بیان ...
[ 7 ] - بررسی ویژگیهای سبکی و شخصیتی سیمین دانشور با رویکرد زبانشناسی نقشگرا
یکی از مباحث مهمی که در زبانشناسی نظاممند نقشگرا مطرح میشود «فرانقش» است. در این رویکرد، همۀ زبان‌‌ها حول دو محور اساسیِ معنایی، یعنی معنای اندیشگانی و معنای بینافردی، شکل گرفته‌‌اند. از سوی دیگر، فرانقشِ اندیشگانی به دو کارکرد تجربی و منطقی تقسیم میشود. در کارکرد تجربی، کاربرِِ زبان تجربیات دنیای بیرونِ خود را از طریق زبان بیان می‌کند. محصول این کارکرد، در جمله، گذرایی است که مؤلّفه‌‌ای ...
[ 8 ] - سبک‌شناسیِ مقایسه‌ای تمهیدات و لوایح براساسِ فرانقشِ متنی
عینالقضات همدانی یکی از تأثیرگذارترین نویسندگان ادبیات فارسی در حوزۀ اندیشه و بیان بوده و از این رو، مانند هرنویسندۀ بزرگِ دیگر، بعضی از آثار به وی منسوب شده است. این پژوهش، به‌روش تحلیلی- آماری، به بررسی سبک‌شناختی- مقایسه‌ایِ مهم‌ترین تألیفِ قاضی، یعنی تمهیدات، و یکی از آثارِ منتسب به وی، یعنی لوایح، اختصاص دارد و در پی یافتنِ صحتِ این انتساب است. مقالۀ حاضر، با رویکرد زبان‌شناسیِ نقشگرا در حوزۀ ...
[ 9 ] - بررسی تطبیقی ساخت موضوعیِ رباعیات اصیل خیام با برخی رباعیات منسوب به وی
بررسی اصالت متون مختلف ادب فارسی با استفاده از الگوهای علمی و چارچوب‌های مشخص، می‌تواند از طرفی، معیاری واحد برای داوری دربارة اصالت این متون به دست دهد، و از طرف دیگر، بسیاری از این متون را که هنوز اصالتشان مورد تردید است از بلاتکلیفی خارج کند. رباعیات خیام از جملة آثاری است که علی‌رغم پژوهش‌های فراوانی که دربارة آن انجام شده است، هنوز بر سر آن اختلاف بسیاری وجود دارد و تعداد رباعیات اصیل این ...
[ 10 ] - بررسی و نقد مؤلفه های فرهنگ شهروندی در داستانها و حکایات کتاب فارسی بخوانیم دوره ابتدایی (با تأکید بر آموزش قانونمداری)
توجّه به فرهنگ شهروندی و آموزش آن، رویکردی نوین است که کشورهای توسعه یافته به آن پرداخته‌اند و نتایج موثر آن در رفاه وتوسعه جامعه باعث شده کشورهای در حال توسعه نیز ضرورت آن را درک کرده و زمینه آموزش را فراهم آورند. هدف از این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، تعیین میزان حضور مضامین مرتبط با آموزش فرهنگ شهروندی و فرهنگ قانونمداری- به عنوان یکی از مؤلفه‌های اساسی آن- در محتوای داستانها ...
[ 11 ] - بررسی و تحلیل سبک‌شناختی فعل در غزل‌های تعلیمی سعدی با رویکرد زبانشناسی نقشگرا
یکی از مباحث پرکاربرد در زبانشناسی نقشگرا این است که زبان، نظامی اختیاری و قراردادی نیست بلکه طبیعی و پرورده جامعه و انسان است.بر همین اساس در دستور زبان نظام مند نقش گرابرای تحلیل گفتمان،سه فرانقش متنی،بینافردی،واندیشگانی در نظرگرفته میشود. در کارکرد تجربی که زیرمجموعه فرانقش اندیشگانی است، این موضوع مطرح است که تجربیات دنیای درون و بیرونِ کاربرِ زبان از طریق زبان او بیان می‌گردد.محصول این ک...
[ 12 ] - تحلیل تأثیرپذیری مثنوی تحفة العراقین از قرآن کریم
خاقانی شاعر بزرگ قرن ششم هجری است که با لقب "شاعر دیرآشنا" شهره گشته است. مثنوی «تحفة العراقین» که حاصل و ره‌آورد سفر خاقانی به مکه معظمه است؛ تحت تأثیر فراوان آیات قرآن کریم قرارگرفته است. تحلیل و بررسی این تأثیرات علاوه بر این که به درک و دریافت بیش‌تر شعر او کمک می‌نماید؛ میزان تسلط و آگاهی خاقانی را نسبت به قرآن کریم نیز نشان می‌دهد. لذا در این مقاله بر آن‌ایم تا ...
[ 13 ] - کارکرد القایی واژگان در کتاب «آن بیست و سه نفر»
«آن بیست‌وسه نفر» خاطرات اسارت احمد یوسف‌زاده است. او در زمرۀ 23 نوجوان بسیجی است که در جنگ ایران و عراق اسیر میشوند. اهمّیت این کتاب در پرداختن به وقایع تاریخی و شکنجههای نوجوانان در زندانهای عراق، با زبان کودکانه و بیآلایش و عبارات محاورهای و لهجۀ محلّی است. در پژوهش حاضر، از رهگذر طبقهبندی واژگان مرتبط با جنگ و اسارت، نقش و کارکرد القایی واژگان کتاب مذکور در بازنمایی فضای مورد تو...
[ 15 ] - تحلیل سنجشی نمود بافت فرهنگی در دو متن گلستان و بهارستان (با تأکید بر مشخصه زبانی وجهیّت در فرانقش بینافردی)
بررسی و تحلیل متون ادبی با رویکردهای نوینِ علمی و در چارچوب الگوهای مشخّص و نظاممند، گامی است در جهت شناسایی ویژگیهای زبانی، سبکی و گاه محتواییِ آنها به شکلی روش‌مند و بر پایة آمار و ارقام. یکی از راه‌های رسیدن به این هدف، تحلیل و بررسی سنجشی آثاری است که دارای نوع ادبی مشترک و همچنین شباهت‌هایی از نظر زبان و شیوة نگارش هستند. از اینرو، در مقالة حاضر بر آن هستیم تا با استفاده از روش توصیفی- تح...
[ 16 ] - بررسی سنجشی مضمون و سبک در حکایات و حکمتهای گلستان و بهارستان بر اساس کارکرد تجربیِ فرانقش اندیشگان
در دستور زبان نظاممند نقشگرا برای تحلیل گفتمان سه فرانقش متنی، بینافردی و اندیشگانی در نظر گرفته میشود. فرانقش اندیشگانی به دو کارکرد تجربی و منطقی تقسیم میشود. در کارکرد تجربی، زبان تجربیات دنیای بیرون خود را بیان می‌کند. محصول این کارکرد در جمله، گذرایی است که برای مشخصنمودن انواع متفاوت فرایندها در جمله -که در فعل نمود می‌یابد- به کار می‌رود. در پژوهش حاضر به روش تحلیلی- آماری، پس از ان...
[ 17 ] - تحلیل کنش گفتاری خطبة امام حسین(ع) در روز عاشورا
پژوهش حاضر در سه حوزة زبانشناسی، ادبیات و تاریخ به بررسی و تحلیل کنش‌های گفتار موجود در خطبة امام حسین(ع) در روز عاشورا بر اساس تاریخ طبری می‌پردازد. نظریة کنش گفتار نشان می‌دهد که زبان نه تنها برای توصیف جهان استفاده میشود، برای عملی کردن رشته‌ای از امور دیگر نیز به کار می‌رود که نشاندهندة منظور گوینده از بیان پاره‌گفتار است. در واقع، با کاربست این نظریه، ضمن بر...
Co-Authors