فاطمه کلاهچیان

[ 1 ] - کارکرد معنایی و زیباشناختی تکرار در غزل حافظ

هدف از این پژوهش، بررسی کارکرد معنایی و زیباشناختی تکرار در غزل حافظ است. بررسی غزل این شاعر بزرگ از منظر موضوع مورد بحث، می‌‌تواند به شناسایی بخش مهمّ دیگری از ذهنیات، تجربه‌‌ها و ویژگی‌‌های محتوایی و بلاغی شعر او بینجامد که تا کنون با جزئیات مطرح شده در این مقاله به آن پرداخته نشده است. یافته‌‌های این پژوهش نشان می‌‌دهند، حافظ از تکرار واج به عنوان بارزترین گونه‌‌ی تکرار در غزلیاتش بهره گرفته ...

[ 2 ] - تأمّلی بر جنبه‌های زیباشناختی و معنایی ساخت‌های مقارن نحوی در قصاید خاقانی

شاعران برای آفریدن مضامین ژرف و آراستن کلام خویش از روش‌های گوناگونی بهره برده‌اند و سخن شناسان و نقّادان نیز کوشیده‌اند که اسباب و ساز و کار این شیوه‌ها را بیابند و به رایشان قواعدی وضع نمایند. یکی از شیوه‌های آراستن کلام، استفاده از ساخت‌های مقارننحوی (تکرار نحوی) است که با نظر به وجه هنری زبان خلق می‌شود و می‌توان برای آن کارکردهایی مختلف قائل شد. تکرار الگوی نحوی، مقوله‌ای است که به فرم و سا...

[ 3 ] - تحلیل کارکرد محتوایی- بلاغی رنگ‌ها در غزل عطار

از کارآمدترین ابزارهای آفرینش هنری - ادبی، عنصر رنگ است. با آن‌که حضور این پدیده در گذشتة ادبیات فارسی، تنوع امروزه را نداشت، همواره نقشی مهم و تعیین­کننده در القای مفاهیم به مخاطب و تصویرسازی­های ادبی به‌ویژه در حوزة شعر داشته است. بررسی میزان و نحوة کاربرد انواع رنگ در شعر کهن و معاصر، کوششی راه‌گشا برای ورود به دنیای عواطف و اندیشه­های شاعران و همچنین آگاهی از کیفیت چیرگی آن­ها در استفاده از...

[ 4 ] - تأملی بر جلوه های فرّه باوری در تاریخ بیهقی

یکی از مفاهیم بارز اساطیری که در ایران پس از اسلام نیز در میان عموم مردم و آثار مکتوب به حیات خویش ادامه داد، فرّه­باوری است. بررسی جلوه­های این اندیشه که در روندِ دگردیسی خود از دوران باستان به بعد، تغییراتی گوناگون در کیفیّت و کارکرد یافته­ است، یکی از زمینه­های جذاب و سودمند پژوهشی است که ارزش­های تاریخی، جامعه­شناختی، روانشناختی و حتی بلاغی بسیار دارد. بر اساس همین اهمیت، این مقاله بر آن است م...

[ 5 ] - نمادها و نشانه‌های «کودکی و جنگ» در شعر سمیح القاسم

یکی از شگردهای اساسی شاعران پایداری فلسطین در تبیین جلوه­های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مقاومت، کاربرد نمادها و نشانه­های مربوط به کودک جنگ است. این ویژگی که از وزین­ترین محمل‌های تشخّص معنا و فرم شعر مقاومت فلسطین به شمار می­رود، در شعر سمیح القاسم نمودی بارز و تعیین­کننده دارد. بر این اساس، موضوع پژوهش حاضر، توصیف و تحلیل برجسته­ترین نشانه‌های شعر سمیح در این راستا؛ اعم از عنوان اشعار، زمان، مکان...

[ 6 ] - دریا و بازتاب آن در شعر محمدعلی بهمنی

[ 7 ] - سیمیائیّة ظاهرة «طفل الحرب» فی شعر محمود درویش

أصبح طفل الحرب و الإجراءات و الأنماط المختلفة لهذه الظاهرة عند شعراء المقاومة کسِمات و موادّ ذات معنی تجعل معرفة جزءٍ من قضیّة المقاومة و البناءات و علاقاتها الدّاخلیة و الخارجیّة. بعض الأدوار و المؤشّرات الّتی تصوّر العلاقة الوثیقة بین براءة الطّفولة و عالم کامل من العنف والخشونة، یسرد من خلال شعر محمود درویش و ترفق مجموعة واسعة من المعانی المحتملة لهذا المفهوم البشری الصّافی. تتطرّق هذه المقالة معتمداً عل...

[ 8 ] - کارکرد عاطفه ی حسرت در محتوا و فرم غزل حسین منزوی

حسین منزوی، شاعر معاصر ایران، با استفاده از زبان، توصیفات، تصاویر و اندیشه­های تازه در قالب غزل، یکی از نوآوران این عرصه محسوب می­شود. عاطفه­ی حسرت در شعر او نمودی چشمگیر و محوری دارد و می­تواند از دلایل ماندگاری غزل او به شمار آید. براین اساس، هدف از این پژوهش، بررسی انواع جلوه­های حسرت در غزل منزوی، تحلیل دلایل، انگیزه­ها و نتایج آن و چگونگی نمود این عاطفه در ساختار و صورت غزل او، با استفاده ...

[ 9 ] - تصویر طبیعت در غزلیات مولوی

یکی از کارآمدترین ابزار برای توضیح مفاهیم عرفانی، «تصویر» است. تجربیات وصف ناپذیر روحانی و امور ناشناختۀ عارفانه، به وسیلۀ تصاویر ادبی قابلیت تجسّم و انتقال می­یابند. نقش طبیعت و عناصرش در انواع تصویرپردازی به خصوص تصویرسازی عرفانی، همواره قابل توجّه بوده است. پدیده­های متعدّد و متنوّع طبیعی، کارکردی بی­­نظیر در ملموس ساختن امور ماورایی دارند؛ کاربرد طبیعت در تصویر، یکی از بارزترین شگردهای عرفانی­-...

[ 10 ] - واکاوی تشابه و افتراق مؤلّفه‌های سوررئالیسم غربی و مؤلّفه‌های مشابه در مثنوی معنوی

سوررئالیسم مکتبی است که در قرن بیستم در فرانسه پدیدار شد. این مکتب دارای اصولی است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: رؤیا و تخیّل، نگارش خودکار، تصادف عینی، جنون و دیوانگی، امر شگفت و جادو و ... . هر چند این مکتب در اروپا مطرح شد، امّا پیشتر در میان فرهنگ‌های دیگر نشانه‌هایی از آن دیده می‌شد. آثار عرفانی شرق از جمله عرفان ایران نمونه‌ای از آن است. می‌توان گفت نویسندگان متون صوفیه پیش از ظهور سوررئا...

[ 11 ] - بررسی تطبیقی کارکرد اَعلام در القائات موضوعی- معناییِ غزل سنایی با حکیم ناصرخسرو قبادیانی

بررسی اشعار دوره‌های گوناگون، از جنبه­های مختلف مرتبط با معنا، می‌تواند ارزش‌هایی بارز و سودمند داشته باشد و ما را با کارکردهای محتوایی ادبیات آشنا کند. یکی از این جنبه­ها، بررسی کاربرد اسامی خاص در شعر است. اَعلام و اسامی خاص، شامل جزئیاتی متنوّع و متعدّد؛ مانند اسامی اشخاص، مکان‌ها، حیوانات و پرندگان، گیاهان، اشیاء و سایر پدیده‌ها، از گذشته تا کنون، حضوری مؤثّر و تعیین­کننده در ادبیات ملل؛ از جمل...