غلامرضا فدایی
استاد دانشکده علوم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه تهران
[ 1 ] - تحلیل سرفصلهای برنامه های درسی کارشناسی ارشد و کارشناسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی بر اساس فرصتهای شغلی نوظهور مبتنی بر فناوری اطلاعات در بازار کار جهانی
هدف: تحلیل محتوای سرفصلهای آخرین برنامه‌های درسی مصوّب موجود در ایران با توجه به نیازهای بازار کار، هدف اساسی پژوهش حاضر محسوب میشود. روش‌شناسی: در پژوهش حاضر از روش تحلیل محتوا استفاده شده و از لحاظ معیار کاربرد نیز از نوع کاربردی است. جامعة آماری پژوهش آخرین سرفصلهای مصوّب مقاطع کارشناسی ارشد و کارشناسی رشته علم اطلاعات و دانششناسی در ایران بوده است...
[ 2 ] - ارزیابی خدمات مرجع الکترونیکی در وب‌سایت کتابخانههای دانشگاهی دولتی شهر تهران (گزارشی از پیشرفت کار یک طرح پژوهشی)
در این مقاله ابتدا با بررسی عناصر و ویژگیهای خدمات مرجع الکترونیکی در وب‌سایت کتابخانههای دانشگاه‌های برتر دنیا، سیاهة ارزیابی از عناصر خدمات مرجع الکترونیکی برای وب‌سایت کتابخانة دانشگاهی تهیه میشود؛ سپس بر اساس این سیاهة ارزیابی، وضعیت کنونی وب‌سایت کتابخانههای دانشگاه‌های دولتی شهر تهران، از نظر عناصر، ویژگیها و خدمات مرجع الکترونیکی بررسی می‌‌گردد. بر اساس نتایج به دست آمده از مر...
[ 3 ] - ریشه‌یابی مطالعات رفتار اطلاع‌یابی با استفاده از رویکرد کتاب‌سنجی
هدف: شناسایی ریشه‌های فکری و علمی حوزه مطالعات رفتار اطلاع‌یابی. روش‌شناسی: با روش تحلیل استنادی و هم‌استنادی ریشه‌های رفتار اطلاع‌یابی بررسی شد. یافتهها: آغاز برون‌داد علمی حوزه رفتار اطلاع‌یابی به اوایل دهه 1970 بازمی‌گردد. ساختار فکری حوزه رفتار اطلاع‌یابی مبتنی بر دو دسته منابع است: منابع محوری که چارچوب نظری این حوزه بر آن استوار بوده است و منابع پیرامون که یا به‌لحاظ روش‌شناختی مورد توجه...
[ 4 ] - ریشه‌های فرهنگی و بومی مفاهیم کتابداری و اطلاعرسانی
هدف: در این مقاله استدلال میشود مفاهیم بومی در حوزه کتابداری و اطلاعرسانی بیش از آنکه محصول دیدگاه شرقی یا غربی باشد، انسانی است و با ذات نیاز بشر عجین است. روش/ رویکرد پژوهش: نویسنده با بررسی متون به تحلیل پرداخته است. یافتهها: بسیاری از مفاهیم، ریشه در فرهنگ اسلامی، قرآنی و روائی دارد. محققان میتوانند در تحقیقات خود و بهویژه در مبانی نظری از آن استفاده کنند. اصالت/ارزش: مشابه این تحلیل ...
[ 5 ] - رابطه فرهنگ سازمانی و مدیریت دانش در دانشکده علوم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه تهران
هدف: تعیین رابطه فرهنگ سازمانی و مدیریت دانش در دانشکده علوم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه تهران بود.روش: روش پژوهش از نوع کاربردی بود. برای سنجش رابطه میان فرهنگ سازمانی و مدیریت دانش از روش توصیفی-همبستگی استفاده شد و از طریق پرسشنامه نظر 100 نفر از مدیران، کارکنان و دانشجویان دانشکده علوم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه تهران پیمایش شد. پرسشنامهها بر اساس مدل فرهنگ سازمانی دنیسون(2002) و مدی...
[ 6 ] - بررسی تطبیقی میزان سرمایۀ اجتماعی در کتابخانههای دانشگاهی؛ مقایسۀ کتابخانههای دانشگاه تهران با دانشگاه شریف
هدف: پژوهش حاضر به ارزیابی تطبیقی میزان سرمایۀ اجتماعی کتابخانههای دانشگاه تهران و دانشگاه شریف میپردازد. روش: این پژوهش به روش پیمایشی - تحلیلی انجام گرفته است. جامعۀ آماری پژوهش حاضر شامل تمامی کتابداران کتابخانههای دانشکده‌ای و مرکزی دانشگاه شریف و کتابداران کتابخانۀ مرکزی و کتابخانههای دانشکده‌های علوم پایه، فنی، مدیریت و اقتصاد دانشگاه تهران است که با روش نمونه‌گیری تصادف...
[ 7 ] - نگاشت ساختار فکری حوزۀ موضوعی ترمودینامیک بر اساس بروندادهای علمی ایرانیان در مجلات نمایه‌شده در وبگاه علوم مؤسسۀ تامسون رویترز
هدف : هدف از این پژوهش بررسی و مصورسازی ساختار فکری حوزۀ موضوعی ترمودینامیک بر اساس بروندادهای دانشمندان ایرانی این حوزه در بازۀ زمانی 1369 تا 1388 (1990 تا 2009) است. روش: جامعۀ این پژوهش را کل ارجاعات انتشارات ایرانیان در این حوزه تشکیل می‌دهد . نمونۀ پژوهش نیز 1 درصد بالای نویسندگان پایۀ این حوزه هستند. این پژوهش علمسنجی با رویکرد تحلیل هم‌استنادی نویسنده صورت گرفت و برای تحلیل جایگاه شبکه...
[ 8 ] - تحلیل گفتمان انتقادی و کاربرد آن در پژوهشهای علم اطلاعرسانی
هدف: این مقاله روش تحلیل گفتمان انتقادی (که یکی از روشهای کیفی و تفسیری است) و کاربردهای محتمل آن در پژوهشهای علوم کتابداری و اطلاعرسانی و نیز، زمینههای استفاده و نقدهای مرتبط با این روش را بیان می‌کند. روش: مقالۀ حاضر از نوع تحلیلی است. در این نوع مقالات، نظریه یا روش خاصی گسترش مییابد، با شواهد نوینی استحکام بخشیده میشود، تبیینات دیگری مییابد، یا با تأمل و تردید یا انتقاد به آن توجه می...
[ 9 ] - سخن سردبیر:سرقت جزیی و سرقت کلی
پدیده شوم سرقت به ویژه سرقت ادبی همواره وجود داشته است. این امر ناشی از انگیزه های گوناگون انسانی است که به این امرمنتهی میشود: زیاده طلبی، خود برتربینی، و حسادتها نسبت به دیگران از جمله عواملی هستند که به سرقت دامن میزنند. پدیده سرقت علمی به مانند سرقت اشیائ فیزیکی در گذشته هم به شدت رواج داشته است. این پدیده را در گذشته «انتحال» و یا «دستبرد فکری» مینامیدند.
[ 10 ] - بررسی میزان مطابقت نمایه‌های انتهای کتاب‌های مرجع فارسی و عربی حوزه علوم اسلامی منتشره در ایران بین سالهای 1370 - 1388 با استانداردهای موجود
هدف: هدف پژوهش حاضر ارزیابی میزان مطابقت نمایه‌های انتهای کتاب‌های مرجع فارسی و عربی در حوزه علوم اسلامی منتشره در ایران بین سالهای 1370 – 1388 با استانداردهای نمایه‌سازی موجود (ISO) است. روش: نوع پژوهش کاربردی و روش پژوهش توصیفی پیمایشی است. جامعه پژوهش شامل 338 عنوان کتاب مرجع فارسی و عربی دارای نمایه انتهایی درحوزه علوم اسلامی اعم از تالیف و ترجمه، منتشره بین سالهای 1370 – 1388 می‌باشد. ...
[ 11 ] - سخن سردبیر: بین اطلاعرسانی و شایعه
حادثه غریبی در تاریخ 12 و 13 فروردین سال 1390 برای حوزه کتابداری و اطلاع رسانی اتفاق افتاد که از جهات عدیده ای قابل تامل است و آن این بود که ظاهرا فردی که هیچگونه مسئولیتی در امر برنامه ریزی در این حوزه را نداشته است به طنز نکته ای را مطرح می کند و آن اینکه نام کتابداری و اطلاع-رسانی در بین نامهای دیگر اگر به مهندسی ناوبری اطلاعات تغییر کند چه میشود. این سخن طنز آلود توسط افراد نقل می شود آن...
[ 12 ] - سخن سردبیر: تغییر نام رشته و یا دانشکده
نام و نامگذاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. نام بامسمّی یعنی اینکه به محض نامیدن، ویژگیهای مسمّا یعنی آنچه با آن پدیده نامیده میشود، تداعی از جمله ویژگی‌هایی که نام باید داشته باشد یکی این است که به عوارض ذاتی پدیده اشاره کند و دومین ویژگی آن است که خوش لهجه باشد تا اقبال عمومی به آن تعلق گیرد.
[ 13 ] - سخن سردبیر: میان رشته‌ای بودن
«میان رشته‌ای» اصطلاحی است که این روزها بسیار متداول شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. «میان رشته‌ای» همانند چاقوی دو لبهای است که اگر به دقت به آن نگریسته نشود ممکن است آسیب برساند. «میان رشته‌ای» بودن در نظر بعضی‌ها افتخار است در حالی که اگر به معنای آن دقیق شویم ممکن است موجب تضعیف باشد. در این که «میان رشته‌ای» از کجا آمده و از چه زمانی باب شده است خود نیاز به بحث دارد.
[ 14 ] - سخن سردبیر: نقشه راه یا برنامه ریزی استراتژیک
اهمیت نقشه راه با برنامهریزی و راهبردی بر کسی پوشیده نیست. برنامه استراتژیک آن است که در مدت تقریبا قابل قبولی برنامه و سیاست‌های سازمان، موسسه و نهاد را مشخص می‌کند و بر این اساس معین می‌کند که برای رسیدن به مقصود از چه ابزارها و وسائلی باید استفاده شود. این برنامه با برنامه‌های مقطعی و کوتاه مدت که در نازل‌ترین شکل آن به روزمرگی می‌انجامد کاملا متفاوت است.
[ 15 ] - دانشکده کتابداری و اطلاعرسانی: گروه‌ها، رشته‌ها، گرایش‌ها و مقاطع تحصیلی پیشنهادی
هدف: هدف پژوهش حاضر ارائه یک الگوی مناسب در خصوص گروه‌ها، رشته‌ها، گرایش‌ها و مقاطع تحصیلی دانشکده کتابداری و اطلاعرسانی است. روش: پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و با استفاده از تکنیک دلفی انجام شده است. یافتهها: یافتهها نشان داد دانشکده می‌تواند با عنوان «علوم و فناوری اطلاعات»، و 14 رشته شامل «مدیریت رکوردها و آرشیو»، «مدیریت و سازماندهی نسخ خطی و آثار کمیاب»، «کتابداری و اطلاعرسانی»، «سیستم...
[ 16 ] - سخن سردبیر: علم نافع
نفع و نفعطلبی از ویژگیهای انسان است؛ زیرا وی موجودی نیازمند است و برای رفع نیازهای خود باید بکوشد. رفع نیاز به نوعی ایجاد شعف و لذت می‌کند و عدم توجه به رفع آن او را ناراحت و مکدر می‌سازد. از این رو آنچه به شادی و شعف در زندگی انسان بینجامد در اغلب موارد مفید و بر عکس آنچه او را ناخوش آید غیرمفید تلقی میشود. نیازهای اولیه و ذاتی انسان مشخص است اما وقتی از آن فراتر می‌رود و یا رفع نیاز با تنو...
[ 17 ] - سخن سردبیر
[ 18 ] - سخن سردبیر
سردبیری نشریات و مجلات کار بسیار مهم و حساسی است که می‌طلبد در راستای وظایف آن کلامی چند نگاشته شود. سردبیر که قاعدتاً باید فردی خبره، مطلع، دارای دانش تخصصی نسبت به موضوع و احتمالاً دارای درجه دانشگاهی و یا حوزوی باشد باید از جمیع جهات بر اموری که مربوط به نشریه است نظارت و دقت داشته باشد. نشریه و مجله آئینه تمام نمای سازمان و موسسه‌ای است که آن را منتشر می‌کند و از آن مهم‌تر بیانگر تفکر و حوزه...
[ 19 ] - ارزیابی وضعیت نیروی انسانی متخصص کتابخانههای دانشکده‌های دانشگاه تهران
پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت نیروی انسانی متخصص کتابخانههای دانشکده‌های دانشگاه تهران در مقایسه با استانداردهای نیروی انسانی کتابخانههای دانشگاهی ایران صورت پذیرفته است. با توزیع دو نوع پرسشنامه یکی مربوط به مدیران و دیگری نیروهای متخصص کتابداری و اطلاعرسانی شاغل در 18 کتابخانه، حضور کارکنان متخصص در بخش‌های مختلف کتابخانه و همخوانی آنان با استانداردهای کتابخانههای دانشگاهی ایران بررسی گرد...
[ 20 ] - به کارگیری معیارهای تحلیل شبکههای اجتماعی در ارزیابی‌های کتاب‌سنجی
هدف: پژوهش حاضر با استفاده از شاخصهای علمسنجی و تحلیل شبکههای اجتماعی به مطالعه دانشگاه تهران در تولید علم ایران در یک دوره ده ساله میپردازد. در این پژوهش از شاخص مرکزیت شبکههای اجتماعی در ارزیابی مقالات نمایه شده دانشگاه تهران در نمایه وب آو ساینس استفاده شده است. روش پژوهش: این پژوهش از نوع علم سنجی بوده و با استفاده از روش تحلیل هم استنادی و تحلیل شبکه ای انجام شده است و جامعه آن کل...
[ 21 ] - اختلاف و گونه گونگی مبنای معرفت (جنسیت و قومیت،معرفت- اخلاق)
Purpose: A comparative study has been developed for the root of epistemology between positivism and Quranic principles. Methodology: I used Documentary research method with critical approach to appraise existing epistemic claims and render an alternative view. Findings: The author finds that some most important challenges in positivism such as pure empiricism, feminism, cultural and historica...
[ 22 ] - ریشه و میوه در علم اطلاعات و دانششناسی
Root and Fruit in Knowledge and Information Science
[ 23 ] - تورم و رکود در کتابخوانی
Inflation and Deflation in Book Reading
[ 24 ] - سخن سردبیر: عزم بر شفافیت اطلاعاتی
[ 25 ] - مدیریت دانش و ارائۀ مدلی نو
Purpose: the aim of this article is to revise the definition of the knowledge management and propose a new model. Methodology: this study depends on library texts and reviewing the existing models. Findings: the author argues that the knowledge is taken from the reality outside and it is the world of reality that is the first founder of our perception and knowledge. We capture the knowledge ...
[ 26 ] - رفتار اطلاع‌یابی و اهمیت آن
Information behavior and its importance
[ 28 ] - بدیلی برای اف.آر.بی.آر؟
Purpose: The aim of this article is to propose an alternate for F.R. B.R. Methodology: The methodology is based on library investigation and Web searching. Findings: In this article every bibliographical entity is studied from eight approaches: the first is ontological one which deals with three equal - valued elements with which the entity comes into being. They are author (corporate body), ...
[ 30 ] - بررسی قابلیت بهکارگیری سنجه های مرکزیت به عنوان شاخصهای ارتباط استنادی مدارک در بازیابی اطلاعات رابطه ای: مطالعۀ مقدماتی
Purpose: this is a pilot study tends to investigate correlation between centrality measures with bibliographic coupling as a well-known citation-based document similarity measure. Methodology: using citation analysis method, 40 research articles belonging to four engineering/pure disciplines (Physics, Chemistry, Biology, and computer) and four Humanities and Social disciplines (Economics, Edu...
[ 32 ] - سخن سردبیر: علم اطلاعات و دانششناسی
[ 33 ] - نقش کتابخانههای عمومی در افزایش سرمایه اجتماعی: مطالعه موردی شهر تهران
Purpose: The purpose of this research is to study the role of public libraries in increasing social assets and the essential components for creation and development of those assets. Method: In this research, a qualitative approach and an underlying theory method have been used. Of all the public libraries in Tehran, four of the best ranks were selected. By a theoretical sampling method, select...
[ 34 ] - سخن سردبیر: مطالعه نوعی مسابقه است
[ 35 ] - کارکردهایی جدید برای کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعرسانی
Purpose: In this article, the author critically discusses the defined functions which have been propounded for libraries till now. The most important of these functions are education and entertainment. Method: The present article is an opinion article in which the author provides some definitions in a particular subject based upon his academic experience. Findings: An analysis of library func...
[ 36 ] - سخن سردبیر: لزوم پالایش مقولات دانشی
[ 37 ] - بررسی مفهوم نظام مدیریت دانش
Purpose: Lack of enough understanding of the Knowledge Management System (KMS), including the definition, components as well as the success factors in it, is among the main elements of failure in the knowledge management projects. The present work attempts to enlighten the concept of KMS and the related components. Methodology: This work in addition to detailed reviewing of the KMS , studies t...
[ 39 ] - بررسی تأثیر استنادی مقاله‌های مجلات علمی- پژوهشی فارسی زبان ایران
Purpose: We have studied in the present research the citation impact of the papers published in Iranian Farsi scientific-research journals in the three fields of medical sciences, agricultural sciences, and human sciences, which have been indexed in SID citation database. Methodology: This study used citation analysis. The population under study included all papers with two or more citations i...
[ 41 ] - طراحی مدل مدیریت تغییر در کتابخانههای دانشگاهی ایران: مطالعه دلفی
Purpose: This study seeks to design change management model for Iranian academic libraries. Methodology: Qualitative approach and Delphi method were employed to design change management model for Iranian academic libraries. Delphi technique was used in three rounds and initially 22 experts participated in the test. The change management model yielded for Iranian academic libraries consisted of...
[ 42 ] - بررسی تولیدات علمی اعضای هیأت علمی حوزۀ علوم انسانی دانشگاه تبریز طی سالهای 1381- 1386
Purpose: The present research has been accomplished with the purpose of investigating the scientific publications of faculty members of human sciences department in Tabriz University during 2002-2007. Methodology: The methodology of this research is of survey type. The required data were collected by a questionnaire and statistical methods such as distribution of abundance and percentage of ab...
[ 43 ] - بررسی وضعیت کتابخانههای عمومی شهر سنندج: ارائه خدمات و ابزارهای بازیابی اطلاعات
Purpose: The purpose of present research has been to study the status of providing services and information retrieval tools in public libraries of Sanandaj City (Iran). This will reveal the weaknesses and strengths to be considered in future policies and programming of public libraries. Methodology: The methodology of this research is of survey-descriptive type. The necessary data were collect...
[ 44 ] - علوم/ مدیریت بازیابی و اشاعه اطلاعات
In this paper, the author presents the significance of denomination as well as the point that, name must contain the main functions of the scientific field and be of consensus. Name of a major indicates the unity of its subject, such that if the major’s components are alongside each other as integration rather than annexation, they exhibit a single identity. In its new definition, librarianship...
[ 47 ] - نگاهی به پارادایم‌های سه‌گانه‌ی مدرن در اطلاع‌شناسی
The focal question in the field of informatology is the nature of information. Modern informatological theories can be grouped in three paradigms, i.e. mathematical-natural paradigm, semantic paradigm and cognitive paradigm. The difference between these paradigms depends on the factors of subjectivity and objectivity. Under the mathematical-natural paradigm, information is studied as a physical...
[ 48 ] - بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی و مدیریت دانش در دانشگاه تهران
هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین فرهنگ سازمانی با مدیریت دانش در دانشگاه تهران است. روش: این پژوهش از نظر شیوه پژوهش توصیفی- همبستگی و از شاخه پیمایشی است و بر حسب هدف در دسته پژوهش توسعه‌ای جای می‌گیرد. جامعه آماری این پژوهش را اعضای هیأت علمی دانشگاه تهران تشکیل داده است که تعداد آن‌ها برابر با 1713 نفر می‌باشد. روش نمونه گیری از نوع تصادفی ساده و حجم نمونه 325 نفر می‌باشد. برای ...
[ 49 ] - The concept of information science is not present in the high-level state documents of Islamic Republic of Iran
One of these documents is the Islamic-Iranian model of progress. In this document as well other high-level state documents, one can hardly find the word or even concept of knowledge and information science (KIS). This is mostly because the professionals in KIS discipline did not accomplish their function and therefore, although Iran suffers from the lack of real concept of storage and retrieval...
[ 50 ] - The roots of Knowledge and Information science
Knowledge and Information science is rooted in philosophy and its branches are in sociology. This does not impair its interdisciplinary position. In Iran, the name of "LIS" has undergone a little change and called "knowledge & Information Science (KIS)". Through this change, the importance of philosophy in this discipline has reached its highest level. Knowledge science has a great relationship...
[ 51 ] - The role of papers in academic promotion
Writing research papers and books as well as publishing in scientific journals are very important in universities’ scientific promotion. They have a veto-like role in promotion procedure. Reaching high level in academic procedure is valuable, provided that scientific activities reach the highest points and, above all, can be used in solving each country’s internal problems. Here, by papers, I ...
[ 52 ] - Invasion of waves, invasion of thoughts
Abstract Nowadays, as accepted as the era of information or digital, time has changed and has invited all people to a new world in which everybody must define himself. Avoiding from getting benefit from this human progress is useless; Rather, we must know this great technology best and adapt ourselves with its consequences. In fact, in many countries and among many nations there had been peopl...
Co-Authors