قاسم مختاری
دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی دانشگاه اراک
[ 1 ] - بررسی تطبیقی سبک زبانی و فکری و واکاوی زبان جنسیّتی در اشعار پروین اعتصامی و نازک الملائکه
ادبیّات تطبیقی در پی یافتن جوهرۀ اصلی ادبیّات انسانی است تا با شناخت آن بر غنای فکر و اندیشۀ انسان بیافزاید و با نزدیک ساختن فکر و اندیشۀ انسانها، زمینۀ تفاهم و صلح جهانی را فراهم سازد. پروین اعتصامی و نازک الملائکه از شاعران بنام و صاحب سبک در ادب فارسی و عربی هستند. پژوهش حاضر با فرض بر این اصل که بین متغیّرهای اجتماعی جنس و ویژگیهای زبانی گروههای آن، ارتباطی مستقیم و قاعدهمند وجود دارد، سع...
[ 2 ] - تحلیل قصیدة «سِفر ایوب» بدر شاکر سیاب بر اساس مکتب «معنادرمانی» فرانکل
معنادرمانی یا لوگوتراپی یا همان "درمان از رهگذر معنا" یا "شفابخشی از رهگذر معنا" یا "روان درمانی متمرکز بر معنا"، مکتبی روان‌شناسی است که به نام ویکتور فرانکل، متخصص اعصاب و استاد روانپزشکی و فلسفه دانشگاه وین به ثبت رسیده است.این مقاله که با رویکرد اثبات‌گرایی و به شیوة توصیفی-تحلیلی نگاشته شده است، در نظر دارد به تطبیق مبانی اصلی معنادرمانی با دیدگاه‌های شاعر پرآوازه و نام‌آشنای عرب، بدر شاکر...
[ 3 ] - بررسی حماسه‌سرایی درادبیات کهن عربی
حماسه یکی از مهمترین انواع ادبی است که از دورانی که ملتی در راه دست‌یافتن به شکوه و تمدن گام نهاده است سخن می‌گوید. ادبیات عربی به دلایلی، از شاهکار برجسته‌ی حماسی بی‌بهره است. در این ادبیات، حماسه‌گونه‌هایی یافت می‌شود که در این مقاله، این حماسه‌گونه‌ها، در عصرهای مختلف ادب عربی بررسی شده است. در عصر جاهلی نمونه‌هایی از این حماسه‌گونه‌ها را می‌توان در معلقات هفتگانه، بوی‍‍ژه در معلقه وسیره‌ی...
[ 4 ] - درونمایههای مقاومت در شعر هارون هاشم رشید
ادبیّات پایداریفلسطین، درخت تناوری است که در دامان فرهنگی انقلاب فلسطین، علیه ظلم اسرائیل روییده‌است. این شاخة ادبی بر پایة ستیز با بیدادگران و ترسیم چهرة آنان و به‌منظور دفاع از هویّت فلسطینی در مقابل تاخت و تاز بیگانگان ظهور کرده‌است. مقاله حاضر که به صورت توصیفی- تحلیلی نگاشته شده‌است، تلاش میکند با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و با تحلیل شواهد درون‌متنی، درونمایههای مقاومت را در ش...
[ 6 ] - نقد و بررسی کتاب مختارات من الشعر العربی الحدیث، اثر مصطفی بَدَوی
از دستاوردهای نقد ادبی آگاهی از کیفیت و نقاط ضعف و قوت منابع علمی است. کتاب مختارات من الشعر العربی الحدیث، به کوشش مصطفی بَدَوی، حاوی گزیده‌هایی از اشعار معاصر عربی است که علاوه‌بر ارائة مقدمه‌ای ارزشمند در شرح و تحلیل جریان‌ها و مکاتب ادبی، به معرفی شاعران برجستة هر مکتب و ارائة نمونه‌هایی از اشعار آنان پرداخته است. محور کار نویسنده توجه به جریان‌های ادبی و تقسیم شاعران بر مبنای گرایش‌های ادبی ...
[ 7 ] - هماهنگی آوایی در دو جزء 16 و 17 قرآن کریم بر اساس نظریه‌ی موریس گرامون
چکیده گاهی تکرار واج‌ها و هجاها با اندیشه و مفهوم مولف تناسب دارد و به همین سبب برجستگی و تشخص در کلام و متون ادبی را افزون و مخاطب را جذب میکند. تکرار صامتها و مصوتها تحت عنوان هماهنگی آوایی، قدرت القای معانی خاصی را دارند که زبانشناس فرانسوی موریس گرامون به این مسأله پرداخته و ابراز داشته است که شاعر و نویسنده با به کارگیری واژگانی که از وا...
[ 8 ] - تطبیق عناصر زیبایی شناسی قرآن کریم با نظریه هنجارگریزی نحوی نمونه مورد پژوهانه: سوره مبارکه «کهف»
سبکشناسی، به عنوان یکی از روشهای تحلیل متون ادبی امروزه بیشتر بر پایه «هنجارگریزی» استوار است. این نظریه که گاهی از آن با عناوینی چون «انحراف از نُرم» یا «عدول از زبان معیار» یاد می‌شود، یکی از مهمترین یافتههای صورتگرایان روس است و تأکید آن بر تمایز یک اثر ادبی از صورت عادی زبان است. از آن جمله می‌توان به هنجارگریزی در عرصه دستور زبان یا همان بخش نحوی آن اشاره کرد که به شکل جابجایی ارکان جمله...
[ 9 ] - القاگری آواها در خطبه‌ی جهاد بر اساس نظریة موریس گرامون
پیوند و هماهنگی بین الفاظ و معانی، می‌تواند ناشی از تکرار آواها در بافت کلام و بار معنایی خاص واژگان باشد که هم سبب تمایز معنایی در گزینش واژگان و هم در تداعی معانی نقش بسزایی دارد؛ بنابراین در سطح ادبی کلام و ساختار کلی جمله، سطح آوایی از سطح معنایی جدا نمی‌شود. بحث القاگری آواها در متن، اولین‌بار توسط زبانشناس فرانسوی، موریس گرامون در قرن بیستم طرح شد. اما، قبل از طرح آن توسط گرامون به‌عنوان...
[ 10 ] - استعمالات جدیدة فی أبنیة الفعل المضارع فی اللغتین العربیة والفارسیة (دراسة نقدیة مقارنة)
إنّ الفعل من أهمّ مقوّمات بنیة الجملة حیث یؤدّی وظائف لغویة متعددة کالإسناد والدلالة الزمنیة. یعتبر الفعل المضارع من أهمّ أقسام الفعل فی اللغتین الفارسیة والعربیة ویستخدم فی نطاق واسع وفی أبنیة متنوّعة کما أنه یدلّ علی الحال والمستقبل. فی هذه الدراسة، قد رکّز الباحثون علی المباحث الصرفیة مقارنین بین بنیة الأفعال المضارعة، مبینین المشترکات فی قواعد هاتین اللغتین المتجاورتین. نعتمد فی هذا المقال علی المن...
[ 11 ] - بررسی آثار فاضل صالح السامرایی بر پایه نظریة نظم جرجانی با استناد به قرآن کریم
این مقاله که به شیوة توصیفی تحلیلی انجام شده است، به واکاوی برخی آثار فاضل السامرایی بر اساس نظریة نظم خواهد پرداخت و نشانه‌های کاربست این نظریه در آثار سامرایی را تبیین خواهد نمود. فاضل السامرایی زبانشناس و نحوی برجستة معاصر میباشد که با ارائه دیدگاه‌های نوین پیرامون زبانشناسی و علم نحو، خدمات شایانی به حوزه مطالعات قرآنی ارائه نموده است. وی کلیه مباحث زبانشناسی و نحوی را با استشهاد به آیا...
[ 12 ] - کاربردهای فعل «ماضی» در دستور عربی و فارسی با رویکردی به آیات قرآن
«فعل» از ارکان مهم در ساختار جمله است که بار اسنادی و دلالت زمانی آن را بر دوش می‌کشد. قرآن کریم نیز آکنده از انواع قالبهای فعل ماضی است که کاربردهای متنوع آن تاکنون آنگونه که باید مورد دقت و بررسی قرار نگرفته است. از میان اقسام آن، فعل «ماضی» در دو زبان فارسی و عربی، به شکلی گسترده و در ساختارهای متنوّع به کار رفته است و ضمن دلالت بر زمان گذشته، مفهوم زمان حال و آینده را نیز منتقل میسازد. این...
[ 13 ] - Semantics of haq in the Glorious Quran
Meaning plays a very important role at all levels of linguistic analysis and in linguistics. We can say that the word itself and out of the chain of speech doesn’t show the true meaning. It should be in relation with other signs within the language that its meaning be relived. Quran, the precious word of Allah, contains words that take a variety of meanings in the syntactic and topical con...
Co-Authors