حسن بلخاری قهی

[ 1 ] - پیکره‌بندی موضوعات، عناوین و حوزه‌های معرفتی هنر

در مباحث معرفتی، تبویب و شاخه‌بندی علوم، بحث بسیار مهم و کارسازی است؛ تبویبی که نخستین ‌بار با تقسیم علم به علوم نظری و عملی آغاز شد و در سیر تطور و تحول معانی و علوم، تقسیمات گسترده‌تری را نیز پذیرا شد. جهان هنر نیز به دور و بی‌بهره از این تبویب و تدوین نبود. تبویبی که همچون علوم دیگر با ارسطو آغاز شد؛ زیرا او افزون بر وجه نظر و عمل، وجه دیگری نیز برای انسان قائل شد: وجه ابداع. فن‌الشعر یا...

[ 2 ] - تخیل هنری در حکمت اشراقی سهروردی

شیخ اشراق را نخستین نظریه پرداز عالم مثال در تمدن اسلامی می‌دانند. دیدگاه مهم او در حکمه الاشراق و دیگر آثارش در اثبات عالمی میان عالم انوار و جهان ماده به عنوان برزخ وسیط میان عالم حاضر و آخرت (یا همان عالم المثال و جهان قائم بالّذات صور و اشباح ما بین عالم ملکوت و جهان مادّی مشهود)، تأثیر مهم و بسزایی در بیان مراتب عالم در حکمت اسلامی گذاشت که تاثیر بر حضرات خمس ابن عربی از آن جمله است. در شرح ...

[ 3 ] - تأملی در رابطۀ استاد و شاگردی در آموزش هنرها با تأکید بر نظام سنتی

رابطۀ استاد و شاگرد در نظام سنتی آموزش هنرها از مهمترین مؤلفه‌‌ها به شمار می‌‌رفت، رابطه‌‌ای که اساساً مترادف با رابطۀ مراد و مریدی بود. تلاش برای استخراج مهمترین مؤلفه‌‌های این رابطه مد نظر این پژوهش است. همچنین، نگاهی به رابطۀ استاد و شاگرد در نظام معاصر آموزش هنر می‌‌تواند خلأ‌‌ها و مشکلات کنونی این حوزه را نمایان کند چرا که بی‌‌شک یکی از مهمترین دلایل درخشش هنرها در گذشته همین روابط عمیق میا...

[ 4 ] - مفهوم زیبایی و مبانی زیبایی‌شناسی در قرآن

در این مقاله که بخشی از یک تحقیق بلند در باب زیبایی‌شناسی در متون اسلامی (اعم از قرآن، روایات و حکمت اسلامی) و نیز تبیین اصطلاح Kalon در فلسفه یونانی است، به بررسی مفهوم زیبا (حُسن) و معانی آن در قرآن کریم پرداخته شده است. مفهوم زیبایی که در رساله هیپیاسِ بزرگ افلاطون، بسیار دشوار می‌نمایاند و اصولاً این رساله با جمله «زیبا دشوار است» آغاز می‌شود، سرگذشت بسیار بلندی از فیثاغورث تا هیدگر دارد. در ا...

[ 5 ] - از تحریم صورتگری تا صورت‌نگاری عریان:نگاهی به سیر تحول نمایش پیکرة انسان در تاریخ هنر و به ویژه ایران

چکیده مرزهای تلقی ادیان از پیکرة انسانی،گاه مقدس به عنوان تمثیلی از صورت الهی و گاه مذموم به سبب نمایش حالات گناهآلود و خودنمایانه بشر، بحث دربارة هنر انساننما را مورد توجه قرار میدهد. از هنر پیشاتاریخی تا هنر معاصر، موضوع تصویر انسان در کانون اهمیت قرار دارد؛ در پارهای مواقع، همچون هنر انسان غارنشین، تصویرسازی عصر آخناتون در مصر، آیین بودا، دین یهود، دین اسلام و جنبش شمایلشکنی بیزانس، تم...

[ 6 ] - معماری مقدس، تجسم اصل تناظر میان عالم و آدمی

الف: بنیاد ایده و عقیده انسانِ سنتّی وحدت است و مبنای اندیشه انسان مدرن تجزیه. در این وحدت تمامی اجزا و ابعاد عالم با هم و به ویژه با انسان مرتبط اند و یا به روایت افلاطون در رساله تیمایوس، عالم و انسان خویش یکدیگرند. از جمله مصادیق این وحدت، بالاخص در تاریخ معماری سنتّی، نسبت میان انسان، جهان، و معبد به عنوان خانه خدا است. ب: در جهان‌بینی سنتّ محوری که اصل تناظر یا همانندی عالم و آدم (جهان و انس...

[ 7 ] - فلسفه اسلامی و چالشی با عنوان فلسفه هنر اسلامی

نسبت فلسفه اسلامی با هنر از جمله مهم ترین، بنیادی ترین و، در بُعدی، غامض ترین مسائل جاری حوزه مطالعاتی فلسفه هنر در ایران است. روند رو به رشد مطالعات نظری هنر در بیست سال گذشته، موضوعات بسیار گسترده و جدیدی در عرصه مبانی تئوریک هنر آفرید. غالب این موضوعات محصول آشنایی بخشی از متفکران ایرانی با مباحث گسترده نظری هنر در غرب بود که از ترجمه این متون حاصل می شد. نظام آموزشی مطالعات عالی کشور نمی توا...

[ 8 ] - مقایسه تطبیقی ویژگی‌ها و زمینه‌های پیدایش حماسه و رمان از منظر لوکاچ

لوکاچ فیلسوف، نظریه‌پرداز و منتقد ادبی برجسته دوران معاصر در آثار خود به تفصیل به صورت‌های گوناگون ادبی پرداخته و ویژگی‌ها و ساز و کارهای آن‌ها را بیان نموده است؛ به همین جهت لوکاچ را می‌توان فیلسوف و نظریه‌پرداز صورت‌های ادبی دانست. حماسه و رمان دو صورت ادبی مورد مطالعه وی است که در آثار خود از آن‌ها بحث نموده و ویژگی‌ها و بنیان‌های شکل‌گیری آن‌ها را بیان کرده است. یکی از مفا...

[ 9 ] - جایگاه حروف نزد عرفا و تأثیر آن بر هنر خوشنویسی اسلامی

خوشنویسی اسلامی، به‌عنوان شریف‌ترین و قدسی‌ترین هنرِ جهان اسلام، بیش از هر هنر تجسمی دیگری با رویکردهای عرفانی و حِکمی همراه بوده و در غالب ویژگی‌های شکلی و محتوایی خود آینه‌دار نمادها و آموزه‌های عرفانی و نفوذ اجتماعی عرفا است؛ نگاه باطنی و قبول تقدّس و معنویت برای حروف و کلمات در این هنر قدسی که بیش از همه متأثر از رویکردهای عرفا به مسئله حروف است، بخش مهمّی از پیوند میان خوشنویسی و عرفان اسلامی ...

[ 10 ] - نسبت زیبایی‌شناسی و هنرهای سنتی در حکمت هنر هندو

یکی از مفاهیمی که در دوران معاصر و پیرامون چیستی هنر کاربردی فراوان یافته، اصطلاح «زیبایی‌شناسی» است. گرچه این اصطلاح با ظهور فیلسوف آلمانی بائوم‌گارتن و سپس ایمانوئل کانت معنای تازه‌ای در فلسفه غربی یافت، اما امروزه در مورد انواع هنر از جمله هنرهای برآمده از سنت‌های شرقی‌ نیز استعمال می‌شود. هدف از نگارش این مقاله، که به صورت تأویلی-تحلیلی انجام می‌پذیرد، آسیب‌شناسی کاربست اصطلاح زیبایی‌شناسی ...

[ 11 ] - تحلیل پادگفتمان قرآنی دو نگارۀ حضرت یوسف در زندان و حضرت یونس و ماهی از فالنامه شاه‌تهماسبی

بیان مسئله :بروز گفتمان‌های الهی قرآن به زبان تصویر، بدون درک ارتباط متن (قرآن) و تصویر(نگاره) امکان‌پذیر نیست. نشانه – معناشناسی با عبور از تحلیل صرفاً ساختاری نگاره‌ها و با کشف ارتباط معنایی نشانه‌ها در ژرف‌ساخت‌های نگاره‌ها، راهی بر کشف معانی اساسی اما پنهان به واسطة روابط معنادار نگاره‌ها باز می‌کند. بر این اساس، مهم‌ترین سؤالات پژوهش حاضر این است؛ گفتمان پاد یا حمایت الهی که در قرآن مطرح شد...

[ 12 ] - مقایسه تطبیقی ویژگی‌ها و زمینه‌های پیدایش حماسه و رمان از منظر لوکاچ

لوکاچ فیلسوف، نظریه‌پرداز و منتقد ادبی برجسته دوران معاصر در آثار خود به تفصیل به صورت‌های گوناگون ادبی پرداخته و ویژگی‌ها و ساز و کارهای آن‌ها را بیان نموده است؛ به همین جهت لوکاچ را می‌توان فیلسوف و نظریه‌پرداز صورت‌های ادبی دانست. حماسه و رمان دو صورت ادبی مورد مطالعه وی است که در آثار خود از آن‌ها بحث نموده و ویژگی‌ها و بنیان‌های شکل‌گیری آن‌ها را بیان کرده است. یکی از مفا...

[ 13 ] - عکاسی، دستگاه تداوم‌ساز شمایل‌نگاری مدرن

می‌توان ساخت شمایل ‌را برخاسته ‌از نگاه و فهم عمیق انسان از جهان‌بینی او دانست که از دیوارنگاره‌های کهن تا شمایل‌های مذهبی مسیحی و سرانجام نمودهای عصر مدرن را شامل می‌شده و عموماً با کتمانِ نوعی ترس، خواست تسلط بر آنچه که می‌تواند چندپاره در آینده رخ‌ دهد، به‌ منظور دورکردن بلایا و مرگ و نیز دستیابی به‌ مغفرت، بهروزی و سعادت همراه ‌بوده است. در این صورت این پرسش به ذهن خطور می‌کند که چگونه ‌است ک...

[ 14 ] - مطالعه تطبیقی مکاتب نقاشی در ادوار قاجار و پهلوی اول با رویکردهای فکری در برابر ورود تجدد به ایران

در عصر قاجار، در پی ورود فلسفهٔ مدرن به ایران، ساختارهای سنتی پیشین شروع به ریزش کرد و اصالت امر ذهنی جای به اصالت امر عینی در چارچوب ابعاد فاهمهٔ انسانی داد. جامعهٔ فکری ایران آن زمان، در مواجهه با دوگانگی فرهنگ پیشین خود و فرهنگ نوین غرب، چند رویکرد مختلف اتخاذ نمود که به‌زعم برخی نظریه‌پردازان معاصر می‌توان آنها را در سه رویکرد کلی غربگرایانه، انطباق‌گرایانه و انتقادی تقسیم‌بندی نمود. هر یک از ...

[ 15 ] - نگاهی به چگونگی استحاله مفهوم «خدا‌-انسان» از اسطوره‌های غربی یونان تا انسان‌محوری

در اندیشة یونان باستان انسان و خدایان با یکدیگر نسب مشترک، آمیختگی و امتزاج دارند. قرابت میان انسان و خدا در اساطیر سبب شده است در سیر تحولات اندیشه نیز انسان یونانی با سهولت بیشتر، نسبت به سایر فرهنگ‌ها، جایگزین خدایان شود. این تساهل فرهنگی یونانیان با گذشت زمان خلع‌کنندة قدرت فرجامین خدایان و تسلط مطلق آن در اندیشه‌پردازی‌ها شد. سپس با انسانی‌شدن عقل الاهی بستر ظهور فلسفه مهیا...

[ 16 ] - از عقل مسیحی قرون وسطی تا عقل انسانی رنسانس (پژوهشی در نسبت میان ایمان و خرد در اندیشۀ غربی با ابتنای بر آرای سنت آگوستین)

آغاز فلسفة قرون‌ وسطی عموماً به سنت‌آگوستین بازمی‌گردد، او در آموزة «من گناهکارم، پس هستم» حقیقت و هستی انسان را برای نخستین بار در گرو یک کنش انسانی و غیرالهی تعریف می‌کند. مطالعة سیر اندیشه از عبارت مذکور سنت‌آگوستین تا «من فکر می‌کنم، پس هستم» دکارت، از یک‌سو نشاندهندة چالش طولانی در حل رابطة میان فهم و حقیقت است و از سوی دیگر، ریشه‌های نوگرایی را در برخی آرای قرون‌ وسطایی مشخص می‌کند. در مقا...

[ 17 ] - Relation between Pleasure and Beauty In Khaji Nasir’s View

Relation between pleasure and Beauty is one of the most durable rations in Art philosophy and esthetic arguments. Philosophers’ Historical thoughts, from Plato and Aristotle to Kant, Croce and Heidegger, are the solid reasoning in this claim. Muslim thinkers got some basics from Greek wisdom (Hikmat) in translation movement, and by creative thoughts and critic mind and with being affected by ...

[ 18 ] - Psychoanalytic Reading of the Play This is not a Pipe, written by Seyyed Mohammad Mosavat based on the Views of Jacques Lacan

The uncertainty of the events, behaviors and relationships of characters are important features of the play This is not a Pipe, written by Seyyed Mohammad Mosavat. This study is an analytical-descriptive research, using Jacques Lacan theories in psychoanalytic criticism and it is conducted with the aim of examining the relationships of family members, their conversations and actions. According ...

[ 19 ] - The Social Archigenre in Bahram Mirza’s Muraqqa based on Gerard Genette’s Theory

One of the materials used in compiling the history of Iranian art is Murraqa. Started from the primitive forms, these Muraqqas have gradually become specialized, and, in particular with the addition of the preface, have played an important role in drawing aspects of Iranian art history. Bahram Mirza’s Muraqqa (951AH) is one of the prominent works in this regard; a collection with an importan...