علیرضا قائمی نیا

[ 1 ] - نجات اکثریت و انحصار حقانیت کامل در یک دین (بازخوانی دیدگاه ملاصدرا درباره آموزه نجات با توجه به مبانی فلسفی و عقلانی)

رستگاری موضوعی است که از ابتدای خلقت ذهن بشر را به خود مشغول کرده است؛ ازاین‌رو تمام ادیان و مکاتب جهان سعی کرده‌اند با توجه به متون اصیل خود به این دغدغه آدمی پاسخی درخور و شایسته بدهند. برخی از پاسخ‌ها به قدری تنگ‌نظرانه است که رستگاری را تنها در چارچوب فرقه خاصی معرفی کرده است؛ ازهمین‎رو رستگاران به خود این اجازه را ...

[ 2 ] - رابطه علم و دین در مسئله کیهان شناسی از دیدگاه المنار و المیزان

[ 3 ] - نقش استعاره های مفهومی در تفکر دینی

[ 4 ] - وحی در خانه عنکبوت (تحلیل ذاتی و عرضی دیدگاه دکتر سروش)

[ 5 ] - وحدت متعالی ادیان

[ 6 ] - شبکه معرفت دینی - بحثی در ساختار معرفت دینی

[ 7 ] - کارکردهای هرمنوتیکی تفسیر

[ 8 ] - کابوس تجربه دینی

[ 9 ] - راز زدایی از پیام متن، هرمنوتیک بولتمان و گستره راز زدایی در تفسیر متون دینی

[ 10 ] - ذاتی و عرضی متن؛ بحثی در باب اختلاف قرائت ها

[ 11 ] - معرفتشناسی متن

[ 12 ] - شبکۀ شعاعی معنای ایمان از دیدگاه اندیشمندان اسلامی

واژه ایمان و مشتقاتش در بیش از هفتصد آیۀ قرآن یاد شده است که این خود اهمیت این واژه را در جهان‌بینی قرآن نشان می‌دهد. بررسی تغییر معنای ایمان با توجه به دیدگاه افراد و با استفاده از نظریۀ شبکه شعاعی در معناشناسی شناختی به سازمان‌دهی معانی متفاوت ایمان کمک می‌کند. شبکۀ شعاعی مدل گرافیکی برای سازمان‌دادن معانی متفاوت یک واژه درباره یک معنای مرکزی است که به آن معنای مرکزی، پیش‌نمونه می‌گویند. مبنا...

[ 13 ] - اثبات عالم خارج از دیدگاه علامه طباطبایی

اثبات عالم خارج یا به‌عبارتی عالمی مستقل از مدرِک، از مسائل اساسی، پرماجرا و جریان‌ساز در عالم تفکر بوده است و تأثیرات مهمی نیز در زندگی اجتماعی بشر داشته است. جریان­هایی همچون سوفیسم، اید‌ئالیسم و گونه­های مختلف شکاکیت و جریان­های کوچک برآمده از آنها، برخاسته از نوع واکنش اندیشمندان با این مسئله بوده است. این تعامل - در موارد بسیاری - وابسته به موضع معرفت‌شناختی آنها دارد؛ بدین معنا که با انکار...

[ 14 ] - تحلیل حوزه مقابل تقوا با تأکید بر روش معناشناسی ایزوتسو

تقوا از واژگان کلیدی قرآن است که درک مفهوم آن در بستر قرآن کریم در سیر انسان به سوی کمال کارگشاست. این معنا در مفهوم قرآنی از جایگاه ویژه و خاصی برخوردار است؛ از سوی دیگر تقوا امری نیست که انسان بتواند بر پایه عقل خویش، راه‏های دستیابی به آن را کشف کند؛ از‏این‎رو قرآن در آیه 115 سوره توبه بیان می‏کند که تبیین راه‏ه...

[ 15 ] - استعاره مفهومی رحمت الهی در قرآن کریم

زبان‏شناسی شناختی که در دو قرن اخیر ظهور نموده، روش‏های خوبی برای بررسی و درک بهتر متون ارائه کرده است. استعاره در این رویکرد استعاره مفهومی نامیده شده است. این مقاله به بررسی استعاره مفهومی رحمت الهی در قرآن کریم که ساختار پیچیده و متشکل از چندین نوع استعاره دارد و بسط معنایی حاصل از آن که مالکیت و استیلا و علم خداوند به نعمات اخروی و دنیایی را بیان می‏کند، می‏پردازد. در شوا...

[ 16 ] - موضوع‏له اسمای خاص از منظر سوسور و اصولیّون

[ 17 ] - مبانی معرفت‌شناختی اخلاق از دیدگاه خواجه افضل‌الدین کاشانی

[ 18 ] - تحلیل همسانی زبان قرآن و قوم و پی آمدهای آن

[ 19 ] - گونه شناسی مفاهیم قرآنی و قلمرو فهم عرفی

[ 20 ] - شبکه های شعاعی معناشناسی قرآن

[ 21 ] - زبان شناسی شناختی و تفسیر قرآن کریم

[ 22 ] - اعجاز شناختی قرآن

[ 23 ] - دین و هوش مصنوعی

[ 24 ] - علم قدسی در حکمت خالده

[ 25 ] - امکان و چگونگی علم دینی

[ 26 ] - کریپکی و مفهوم پیروی از قاعده

[ 27 ] - مسئلة ارتباط علم و دین در جهان اسلام

[ 28 ] - رئالیسم درونی

[ 29 ] - چیستی عقلانیت

[ 30 ] - تجربه گرایی ساختی و رئالیسم علمی

[ 31 ] - برخی دیدگاههای جدید درباب «معرفت پیشینی»

[ 32 ] - ضرورت کاربست‌ زبان‌شناسی شناختی در فهم قرآن و دستاوردهای آن

 زبان‌شناسی شناختی یکی از علوم شناختی است که در دهه‌های اخیر گسترش چشمگیری یافته است. این شاخه علمی که از نتایج دیگرعلوم شناختی در خصوص ذهن و فرایندهای ذهنی سود می‌برد، تأثیر گسترده‌ای بر مطالعات ادبی و فهم متون دینی داشته است. به‌کارگیری این جریان در مطالعات قرآنی دستاوردهای زیادی داشته و همچنان در حال گسترش می‌باشد. نگارنده با اشاره به ادعای اصلی این جریان و اصو...

[ 33 ] - نیاز اولیه انسان به احترام از نگاه قرآن با تأکید بر روش معناشناسی ساخت‌گرا و شناختی

تأمین نیاز انسان به احترام، شایستگی و قدرت موجب اعتماد به نَفْس، خودشکوفایی و موفقیت می‌شود و ضربه به این نیاز نیز موجب احساس ضعف و حقارت می‌گردد. هدف از این تحقیق، بررسی این نیاز و بنیادین بودن آن از نگاه قرآن است. به این ‌منظور، با شیوة داده‌بنیاد، کلیدواژه‌های مرتبط با احترام در نرم‌افزار مکس‌کیودا وارد شدند و کار کدگذاری همراه با تحلیل‌ محتوا به شکل مقوله‌بندی‌های مختلف انجام گرفت. ب...

[ 34 ] - بررسی و نقد دیدگاه سلفیه اعتقادی درباره حقیقت و مجاز با تکیه بر سخنان علمای اهل سنت

مسئله مجاز در تاریخ مباحث کلامی و تفسیری از مسائل پرچالشی بوده که هر فرقه بر اساس ادله خود، سعی در اثبات یا نفی آن کرده است و منکران مجاز با انکار آن، در مواضعی دچار تشبیه و تجسیم شده‌اند. در این میان سلفیه اعتقادی در شناخت صفات الهی غالباً راه انکار مجاز را پیش گرفته‌اند، چراکه توجیه عقلانی در مجاز را بی‌اعتبار می‌دانند. چنین دیدگاهی موجب شد تا نگارنده به روش کتابخانه‌ای و با استفاده از سخنان ع...

[ 35 ] - سطح مشخص بودگی نفس در مفهوم سازی قرآن

تصویرسازی اصل بنیادین دستور زبان ‌شناختی است. یکی از ابعاد تصویرسازی سطح مشخص­بودگی یا تشخص است که در آن یک موقعیت تفسیر می‌شود. تفسیر موقعیت بر اساس تعینی است که با کمک‌گرفتن از الفاظ یا ساختار جمله برای یک مفهوم به دست می‌آید. سطح مشخص­بودگی را در دو ساحت واژگانی و ساختاری می‌توان بررسی کرد. در ساحت واژگانی، واژگان از دو طریق کسب تشخص می‌کنند؛ اول تشخصی است که با مفهوم خود به دست می‌آورند...

[ 36 ] - تحلیل فراعرفی روایات تأویلی با تأکید بر جواز الغای پیوندهای متنی

مطالعۀ روایات تأویلی نشان می‌دهد، بخشی از این روایات با عبور از «سیاق» و «بافت» به ارائۀ مفاهیم و مصادیقی می‌پردازند که تحلیل دلالی‌ این روایات را با دشواری خاصی مواجه می‌سازد؛ چراکه نادیده‌گرفتن سیاق، امری نامتعارف است. با وجود این سیرۀ تفسیری معصومان در تبیین آیات، نشان می‌دهد، قرینه‌ای عام از سوی ماتن در تعامل با نص قرآن وجود دارد که مجوز الغای سیاق به شکل جزئی...

[ 37 ] - استعاره مفهومی وحی رسالی در قرآن کریم

  وحی به عنوان واژه­ای معرفتی در قرآن با بسامد بالا به کار رفته است؛ لذا بهره­گیری از دانش­های زبانی جهت فهم معنای وحی ضروری است. معناشناسی شناختی از جمله دانش­هایی است که راه را برای کشف و تحلیل روابط درون‏متنی قرآن هموار می­نماید. برای کشف مفهوم قرآنی وحی از یکی از قواعد معناشناسی شناختی یعنی استعاره مفهومی مدد گرفته­ایم تا از رهگذر بررسی واژه وحی در قرآن به مفهوم­سازی الهی در‏این‏باره ...

[ 38 ] - بررسی قواعد مشترک تفسیر قرآن به قرآن و نظریه میدان معنایی(بر اساس روش علامه طباطبائی(ره) و ایزوتسو)

فهم متن و کشف معنا دغدغه مشترک دو روش «تفسیر قرآن به قرآن» و «نظریه میدان معنایی» است. روش نخست داعیه فهم و تفسیر قرآن در پرتو آیات دیگر را دارد و نظریه میدان معنایی، خود را عهده‌دار کشف معنا از خلال روابط درون‎متنی می‌داند. ایده اصلی نوشتار حاضر، پاسخ به این سوالات است که قواعد معنایابی در دو روش فوق، چه مشترکاتی دارند و آیا زمینه تعامل این دو روش در سطح قواعد وجود دارد؟پژوهش حاضر با روش تحلیل...

[ 39 ] - نقد تاریخیت قرآن

This article has no abstract.