کرم سیاوشی
دانشیار گروه الهیات دانشگاه بوعلی سینا
[ 1 ] - بررسی و نقد نظریه زبان رؤیایی قرآن
این پژوهش نظریه «زبان رؤیایی قرآن» را بررسی و نقد کرده است. پیش از هر چیز عناصر اصلی و مبانی نظریه مذکور و نیز ادلّه آن را بهروشنی و اختصار تبیین نموده، آنگاه به بررسی، نقد و بیان تهافتها و اشکالات آن همّت گماشته است. دیدگاه مذکور با اتخاذ مبناهایی چون تأثیرپذیری قرآن از فرهنگ عصر نزول- و به عبارت دیگر زبان قوم- و طرح ادلّهای مانند منقولات و مأثورات تاریخی، ساختار و متن قرآن و وجود تناقض د...
[ 2 ] - راهکارهای تقریب مذاهب در سیره و گفتار امام رضا(ع)
امت اسلامی ـ برخلاف دستور و ارشاد الهی ـ به دلایلی از همان روز نخستِ پس از رحلت پیامبر(ص)، دچار شکاف و انشقاق شد. این امر در طول سالیانِ دراز پس از پیامبر، آسیبهای بسیاری بر امت اسلام وارد نموده است. هرچند نباید این وضعیت به وجود می‌‌آمد، لیکن از نظر دانایان و دلسوزان، چاره این کار نشستن و گریستن و تماشای تداوم آسیبهای آن نبود. بنابراین از همان آغاز، امامان(ع) که دلسوزترین افراد به حال امت بودند،...
[ 3 ] - بررسی اعجاز نحوی در دو سوره بقره و آ لعمران
در این پژوهش مبحث جدیدی با عنوان «عجاز نحوی» در قرآن طرح گردیده است. مقصود از اعجاز نحوی وجود کلمات و عباراتی در قرآن کریم است، که از دیدگاه نحویون دارای دو یا چند وجه اعرابی و نحوی است؛ به گونه ای که اولاً همه این وجوه از نظر معنایی مورد پذیرش بوده و معقول و مقبول به نظر می رسند؛ ثانیاً در پرتو این وجوه، معانی متفاوت و متنوعی از آیات و عبارات و کلمات قرآن به دست م یآید، به گونه ای که با ت وجه ب...
[ 4 ] - تحلیل و نقد دیدگاه مفسران درباره آیه أ‌َنَّا نَأ‌ْتِی الأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أ‌َطْرافِها
مفسران درباره آیه «أ‌َنَّا نَأ‌ْتِی الأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أ‌َطْرافِها» دیدگاه‌های متفاوتی را بیان نموده‌اند؛ چنان‌که مقصود از «ارض» سرزمین کفار مکه، سرزمین عموم کفار، اهل زمین، زمین و اهل آن دانسته شده است و درباره مقصود از «نقصان ارض» مواردی از جمله: فتح حوالی مکّه توسط پیامبر و یارانش، فتح سرزمین کفار توسط مسلمانان، مرگ علما و بهترین ساکنان زمین، از بین رفتن برکت زمین، بیضوی بودن زمین، کاستن از سرزمین جسم ان...
[ 5 ] - بررسی تطبیقی مفهوم واژه «ملکوت» در قرآن کریم و دیوان حافظ
ملکوت از واژگانی است که فهم صحیح و عمیق آن نقشی چشمگیر در تقویت نگرش توحیدی و عرفانی دارد. به سبب همین نقش محوری است که این کلمه در ادبیات غنی پارسی، به ویژه أشعار حافظ نیز بازتاب داشته است. ملکوت مفهومی تشکیکی است که معنای ساده و قابل درک آن برای همه، همان مالکیت مطلق خدای متعال و استناد همه اشیاء به اراده الهی و وصف خالقیت ا...
[ 6 ] - تحلیل تطبیقی آیات «منع تولّی کافر» از دیدگاه مفسران
آیات متعددی در قرآن کریم بر منع تولّی نسبت به کفار دلالت دارد. دو سوره ممتحنه و توبه بخش بیشتری از این آیات را در خود جای داده است. در سوره‌های آل عمران، نساء، مائده و مجادله نیز آیاتی به این موضوع پرداخته اند. اینکه مقصود از این تولّی ممنوع چیست و کدام دسته از کفّار ممنوع التولِّی هستند، بررسی بیشتر آیات مربوطه را می‌طلبد. از سوی دیگر در دنیای کنونی، ارتباط و تعامل جامعه اسلامی و مدیران آن، با دیگر...
[ 7 ] - مفهوم شناسی واژه «سلطان» در قرآن کریم
برخی از واژگان قرآن هرچند جزء واژگان غریب به شمار نمی‌آیند، ضروری است به‌خاطر کاربرد در معانییا مصادیق گونه‌گون،بهصورتدقیق و جامع بررسی شوند. واژۀ «سلطان» این‌گونه است. این واژه به سبب کثرت کاربرد در آیات قرآن (37 بار) دربارۀ مفهوم و مقصود آن در پاره‌ای از کاربردهایش (نک: نساء/53، روم/35، قصص/35، إسراء80/، الرّحمان33/، حاقه/28-29) اختلاف دیدگاه وجود دارد. در این پژوهش کوشش شده است، معنای لغوی ...
[ 8 ] - شناخت علل انحراف و گروههای منحرف در پنج سورۀ نخست قرآن کریم
چکیده این پژوهش به توصیف علل انحراف و گروههای منحرف از دیدگاه قرآن کریم با رویکرد جامعهشناختی میپردازد تا از این طریق، راهکارهای کاربردی را در پیشگیری از رفتارهای منحرف بیابد. روش پژوهش توصیفی و نوع آن کاربردی است. نمونه پنج سورۀ نخست قرآن است و روش گردآوری دادهها، کتابخانهای است. نتایج نشان داد در سوره‌های بررسیشده، 78/27% آیات به منحرفان اختصاص یافته است و قرآن کریم اعتقادات غیرتوحیدی...
[ 9 ] - روش مواجهه علامه فضلالله با روایات تفسیری در «من وحی القرآن»
«من وحی القرآن» از تفاسیر معاصر است که تفسیر آیات قرآن را در قالبی تحرک بخش، عصری و تربیتی عهده دار گردیده است. البته در کنار این ویژگی، گزارش روایات منتسب به معصوم و دیگر گزارشهای تاریخی مرتبط با آیات، در آن نمودی نمایان دارد. مطابق بررسی صورت گرفته، تعامل فضلالله با روایات سخت گیرانه و قابل تأمل است؛ در این مقال، عوامل سخت گیری فضلالله در مواجهه با روایات تفسیری و گزارشهای تاریخی، و موانع...
[ 10 ] - «من وحی القرآن» تفسیری با رویکرد تربیتی و عصری
شناخت درست و دقیق نقاط قوت و ضعف تفسیر نویسان و بیان شایستگی ها و بایستگی های مفسر قرآن در عرصه پر مخاطره تفسیر کلام وحی و قرآن پژوهی، تحلیل تفاسیر موجود و بازکاوی مباحث و اندیشه های مطروحه در آنها را می طلبد. من وحی القرآن از متأخرترین مجموعه های گران سنگ و پر ارج تفسیر قرآن کریم است گه به خامه فقیهی مجتهد و متفکری مبارز، نگاشته شده است. در این مقاله با سیری اجمالی در این موسوعه تفسیری روشن می...
[ 11 ] - بررسی تطبیقی نظریه جامعیت قرآن از دیدگاه سید قطب
از مهم ترین پیش فهم های تفسیر قرآن، تبیین قلمرو معارف آن است؛ چه، نوع نگرش ما به این مساله، نقش و دخالتی اساسی در نحوه تبیین پیام ها و رهنمودهای قرآن در پی خواهد داشت. مفسران قرون اخیر (14 و 15 هجری) به این امر توجه کرده و برای آن اهمیت ویژه ای قایل شده و درصدد برآمده اند تا با تبیین موسع کارکرد دین و تعلیمات آسمانی، ابعاد بیش تری از نقش آفرینی و کارآمدی قرآن را در زندگی بشر بنمایانند. سید قطب ...
[ 12 ] - بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر اندیشه‌ی سیاسی سعید حوّی
ظهور انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینیv هم‌گرایی‌ها و واگرایی‌هایی را با خود در سراسر جهان و خصوصاً در عالم اسلام به دنبال داشت. هم‌گرایی با انقلاب را می‌توان در اثرگذاری بر بخش قابل توجهی از امت اسلام مشاهده نمو...
[ 13 ] - تحلیل انتقادی دیدگاه تراجم‌نگاران درباره نسب و آثار محدّث جزایری
چکیده محدّث جزایری (1050ـ1112ق) از دانشمندان برجسته شیعه، دارای آثار بسیاری است. به همین جهت از دیرباز گزارش شرح حال و معرفی آثار وی مورد اهتمام تراجم‌نویسان و محققان بوده است. با این همه، در خصوص نسب‌نامه و برخی نوشته‌های وی کاستی‌ها و اشتباه‌هایی رخ داده است. تصحیح شجره‌نامه محدّث جزایری، رد اشتباه منتسب نبودن برخی از تألیف‌های محدّث جزایری به وی، اصلاح اشتباه محدّث جزایری در معرفی کتاب غرائ...
[ 14 ] - بررسی اعجاز نحوی در دو سوره بقره و آ لعمران
در این پژوهش مبحث جدیدی با عنوان «عجاز نحوی» در قرآن طرح گردیده است. مقصود از اعجاز نحوی وجود کلمات و عباراتی در قرآن کریم است، که از دیدگاه نحویون دارای دو یا چند وجه اعرابی و نحوی است؛ به گونه ای که اولاً همه این وجوه از نظر معنایی مورد پذیرش بوده و معقول و مقبول به نظر می رسند؛ ثانیاً در پرتو این وجوه، معانی متفاوت و متنوعی از آیات و عبارات و کلمات قرآن به دست م یآید، به گونه ای که با ت وجه ب...
[ 15 ] - A critical study on commentaries of : He said: This is a right way with Me
On the forty first verse of the chapter Hijr no acceptable commentary has given so far. The verse can be regarded as one opposed to the diversity of commentators` views. The origin of the diversity of the two groups, Shiite and Sunni, has been known to be the meaning of This and with Me. The paper has critically given four ways of reading the verse firstly and then studied commentator`s four vi...
[ 16 ] - تحلیل العوامل المؤثرة على تضعیف وتقویة التعقل فی نهج البلاغة
من أعظم برکات الله الإلهیة للبشر هی امتلاک قوة العقل. إن امتلاک قوة التعقل المستقرة وهذه الموهبة الغنیة، بالإضافة إلى الحفاظ على عظمة الإنسان، سوف تنظم شؤون مختلفة فی مجالات حیات الإنسان. ذکر العدید من الوصایا فی النصوص الدینیة حول قوة التعقل وتم إدانة اللاعقلانیة فی المقابل. من ناحیة أخرى، نظرًا لوجود میول واتجاهات مدمرة فی البشر أو من حوله قد یصبح المجال ضیق على العقلانیة وقد تتضرر هذه الموهبة...
Co-Authors