محمّد عنایتی قادیکلایی

[ 1 ] - نگاهی به ردیف و کارکردهای آن در شعر خاقانی

به گفته‌ی محققان، ردیف را می‌توان یکی از اجزای اصلی شعر کهن فارسی دانست که ساخته و پرداخته‌ی ذوق و قریحه‌ی ایرانی است. ردیف به عنوان یکی از ارکان موسیقی کناری، نقش عمده‌ای در شعر کلاسیک فارسی ایفا نموده است و پارسی‌سرایان از دیرباز به سرودن اشعار مردّف توجه نشان داده‌اند. در اشعار ابتدایی فارسی، کمتر از ردیف استفاده شده است اما هرچه شعر فارسی به سوی تکامل روی نهاده، کاربرد ردیف نیز بیشتر نمود پی...

[ 2 ] - بررسی قصّه‌های «دیوان» در شاهنامه فردوسی (بر اساس نظریه ریخت‌شناسانه ولادیمیر پراپ)

امروزه نقدهای زیادی وجود دارند که بر کارکردهای ساختاری استوارند. ساختارگرایان همواره در پی آن بودند که به الگوهای روایتی مشخص دست یابند تا به کمک آنها، قصه­ها و داستان­ها را مورد بررسی قرار دهند. از بین آثار به وجود آمده، کار ولادیمیر پراپ از همه مهمتر بود؛ وی با تجزیه و تحلیل قصه­های روسی پریان، نموداری شامل سی و یک خویشکاری ارائه کرد و معتقد بود، این الگو را می­توان در مورد سایر قصه­های عامیا...

[ 3 ] - بررسی هنجارگریزی دستوری در شعر منوچهر آتشی

آشنایی‌زدایی در جهان متن، شامل همه‌ی شگردهایی می‌شود که در برجسته‌سازی یک متن ادبی دخیل‌اند و معمولاً با نوعی هنجارگریزی همراه هستند و می‌توان گفت آشنایی‌زدایی نتیجه‌ی برجسته‌سازی و هنجارگریزی است. یکی از انواع هنجارگریزی‌هایی که که شاعر برای آفرینش اثر ادبی به آن دست می‌زند، هنجارگریزی دستوری است و آن به معنی گریز از قواعد نحوی حاکم بر زبان است؛ هر زبان دارای ساختار دستوری خاصی است که مطابق زبا...

[ 4 ] - بررسی ساختاری- محتوایی عنوان‌های شعری م. سرشک در کتاب آیینه‌ای برای صداها

دستگاه واژگانی به‌منزله ابزار اولیه ساخت شعر وسیله­ای است برای بیان اندیشه‌های شاعر و بررسی و تحلیل "عنوان­های شعری" که یکی از بخش­های دستگاه واژگانی محسوب می‌شوند، می­تواند راهی برای تحلیل ساخت­های زیبایی­شناسی شعر شاعران باشد. ازسوی دیگر، عنوان­ها معمولاً گزیده­ترین و مهم­ترین واژگان ذهنی هر شاعرند. ازاین‌رو، ازطریق بررسی عنوان­ها می­توان به دستگاه فکری شاعر نیز نزدیک شد. این جستار نگاهی است ...

[ 5 ] - تحلیل زیبا شناختی ساختار آوایی شعر قیصر امین پور

شعر حادثه­ای است که در زبان روی می­دهد؛ درحقیقت شاعر با شعر خود عملی در زبان انجام می­دهد که خواننده میان زبان شعری او و زبان روزمره و عادی تمایزی احساس می­کند. زیبایی شعر در گرو هم‌نوایی و هماهنگی میان عناصر شعری است و  یکی از راه­های ایجاد این هم‌گونی و هم‌سنگی ساختار آوایی شعر است. فرمالیست­ها و ساخت­گرایان بر این باورند کهاساس شعر ساختار آن است و در بررسی­های ساختاری روساخت اثراهمیت بیشتری ...

[ 6 ] - بررسی ریخت شناسانه داستان «بیژن و منیژه» شاهنامه فردوسی بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ

امروزه کمتر نقدی را می¬توان یافت که از کارکردهای ساختاری بی¬بهره باشد. پیشرفت¬های نقد ادبی معاصر، منجر به ایجاد مکتب ساخت‌گرایی با الهام از نظریات زبان¬شناسانه "فردینان دوسوسور" گردید. تحلیل ساختاری به ویژه بر آثار روایی یکی از شگفت¬ترین دستاوردهای نقد ادبی معاصر است. در حوزه داستان¬ها و قصه¬های اساطیری و حماسی، بهترین شیوه تحلیل و طبقه¬بندی ساختاری را در آثار ولادیمیر پراپ روسی می¬توان یافت. ر...

[ 7 ] - بررسی هنجارگریزی در شعر شفیعی کدکنی (م.سرشک)

هنجارگریزی یکی از مؤثرترین روش‌های برجستگی زبان و آشنایی‌زدایی در شعر است که بسیاری از شاعران از آن بهره برده‌اند. در شعر معاصر، نیما نقش زیادی در پایه‌ریزی این هنجارگریزی‌ها داشته است و پیروان وی نیز از این روش بسیار استفاده کرده‌اند. یکی از شاعرانی که از روش هنجارگریزی برای برجسته‌سازی شعر خود بهره گرفته است، شفیعی کدکنی(م.سرشک) است. بررسی‌های به عمل آمده در این مقاله نشان می‌دهد، شفیعی از رو...

[ 8 ] - مقایسه شخصیت‌های تاریخ بلعمی و شاهنامه از حیث کارکرد حماسی- اسطوره‌ای

تاریخ بلعمی و شاهنامه فردوسی از مهم‌ترین آثار قرن چهارم هستند که علی‌رغم داشتن موضوعی مشترک (تاریخ ایران) و نگارش در برهه زمانی نزدیک به هم، در کنار شباهت‌های بسیاری که در آنها دیده می‌شود، تفاوت‌هایی نیز با یکدیگر دارند. یکی از تفاوت‌های مهم و قابل اعتنا، پرداختِ متفاوت شخصیت‌های حاضر در این دو اثر از حیث حماسی – اسطوره‌ای است. مقایسه 27 تن از شخصیت‌های مشترک این دو کتاب اعم از شاهان و پهلوانان...

[ 9 ] - هویت بومی در شعر منوچهر آتشی

هویت بومی در ادبیات کلاسیک فارسی چندان مورد توجه قرار نگرفته و شاعران کهن به انعکاس محیط اقلیمی و بوم­زیست خود در شعرشان کمتر تمایل نشان داده­اند. اما نیما در راستای نوآوری­هایی که در جوانب مختلف شعر ایجاد نمود، بومی­گرایی را نیز وارد حیطه­ی شعر کرد و در این راه پیروانی نیز یافت در راس طرفداران این شیوه، منوچهر آتشی قرار دارد که آگاهانه، گرایش ویژه­ای به ارائه­ی نمادها، عناصر و تصاویر بومی و مح...

[ 10 ] - حرکت در اندیشه و شعر شفیعی کدکنی

[ 11 ] - گسستی در سنّت حماسه‌سرایی ایران در عصر مشروطه

حماسه، یکی از انواع ادبی­ است ک­ه در ایران همواره مورد توجه بوده و خلق آثار حماسی، در دوره­های مختلف و از ادبیات کهن تا ادبیات معاصر ایران ادامه یافته است. محققان، اصلی­ترین ویژگی­ها و زمینه­های هر اثر حماسی را «داستانی بودن، زمینۀ قهرمانی، صبغۀ قومی و ملّی و خرق عادت» می­دانند. این ویژگی­ها کم و بیش در تمام منظومه­های حماسی ایران دیده می­شود و تقریباً هیچ تفاوت ماهوی و جوهری میان اولین و آخرین آ...