عسگر دیرباز
استادیار دانشکدۀ الهیات دانشگاه قم
[ 1 ] - بررسی فلسفی امکان تحقق هوش مصنوعی قوی با توجه به دیدگاه‌های مختلف در مسئلۀ ذهن و بدن
به‌دنبال پدید‌‌‌‌‌آمدن و رشد چشمگیر رایانه‌ها از اواسط سدۀ گذشتۀ میلادی، این تصور به‌وجود آمد که پیشرفت‌های مذکور به نقطه‌ای خواهد انجامید که در آن با همین روش‌های مطرح در علوم رایانه، می‌توان هوش انسانی را به‌صورت هوش مصنوعی بازسازی کرد و رایانه‌ها قادر به انجام اموری خواهند بود که از موجود هوشمندی مانند انسان بر‌می‌آید. در میان دانشمندان علوم رایانه‌ای، این پروژه با عنوان «هوش مصنوعی» (...
[ 2 ] - نسبت نظریه عدالت جان رالز با فلسفه اخلاق کانت و فلسفه حق هگل
پس از کتاب معروف کارل پوپر در زمینه فلسفه سیاسی و در حمایت از آموزههای لیبرال با عنوان «جامعه باز و دشمنانش»، مشهورترین نظریه از جان رالز، استاد فلسفه سیاسی دانشگاه هاروارد است که در کتابی با عنوان «نظریه‌ای در باب عدالت» در سال 1971 منتشر شد. این کتاب دربرگیرنده مقالات چندی است که نهایتاً به شکل یک کتاب عرضه شده و مخاطبان پرشماری در دانشگاه و مجلات تخصصی، به ویژه در کشورهای انگلیسی زبان یافته...
[ 3 ] - بررسی دیدگاه‌ها دربارۀ کیستی خلیفه و مستخلف‌عنه در عبارت «إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأرْضِ خَلِیفَةً»
عبارت «إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأرْضِ خَلِیفَةً» از آیۀ 30 سوره بقره از عبارات پرکاربرد و چالشی در تاریخ علوم اسلامی به شمار می‌رود. دیدگاه‌های مختلفی دربارۀ کیستی خلیفه و مستخلف‌عنه از سوی مفسرین، متکلمین، عرفا و فلاسفه طرح شده است. در این پژوهش تلاش میشود، ضمن تحلیل و بررسی این دیدگاه‌ها، نظریه صحیح بازشناخته شود. به این منظور، پس از بررسی کلی چیستی خلیفه و مستخلف‌عنه، نخست احصاء جامعی از نظریات مختلف م...
[ 4 ] - اوج لذّت نفس ناطقه و موانع درک آن از نظر ابن‌سینا
بحث از لذّت، ازجمله موضوعاتی است که سابقه‌ای دیرینه در فلسفه دارد. لذّت از آن جهت که محصول نفس و قوای نفسانی است، از مباحث فلسفی تلقی میشود و از همین رو، در آثار فیلسوفانی چون ارسطو، فارابی، ابن سینا و ملاصدرا، به شکل و شیوه‌ای مبسوط به آن پرداخته شده است. ابن سینا در آثار گوناگون خود، این بحث را مورد مداقّه قرار داده است. او پس از بیان این مطلب که هر قوه‌ای، لذّت مخصوص به خود دارد، درک خیر ...
[ 5 ] - بررسی و تحلیل روایت‌های کلامی و فلسفی برهان تمانع
اثبات یگانگی خداوند متعال برای همه دین‌داران به‌ویژه مسلمانان اهمیتی اساسی دارد. از گذشته تا حال اندیشمندان اسلامی ارایة استدلال‌های متعدّد و گوناگون برای این امر سعی بلیغی داشته‌اند. یکی از این استدلال‌ها که ملهم از آیات قرآن کریم است برهان تمانع است. این نوشته ضمن طرح و بررسی دو روایت کلامی و دو روایت فلسفی از این برهان، به تحلیل مبانی و سنجش قوّت و ضعف آنها پرداخته و در نهایت، به جمع‌بندی مطا...
[ 6 ] - روش تجربی از دیدگاه فیلسوفان مسلمان
منطق ارسطویی حس را، به عنوان نقطۀ شروع هر علم، تنها در همان زمان مشاهده یقینآور می‌داند. علم حسی در دیگر زمانها و درباره موارد مشابه سکوت اختیار میکند. جزم و یقین نیز در محدودۀ قیاس و روش قیاسی منحصر میشود و دیگر روشها برای کسب اعتبار در نهایت باید به روش قیاسی بازگردانده شوند. علم حسی نیز برای توسعۀ دامنۀ یقین خود، در مسیر کسب اعتبار، روی به سوی قیاس دارد و در این مسیر باید از پل استقرا، ...
[ 7 ] - تعقّل و اندیشیدن در باب مسائل ایمانی: مقایسۀ دیدگاه علامه طباطبایی و گابریل مارسل
در این مقاله قصد داریم تا جایگاه تعقّل و اندیشیدن درباب مسائل ایمانی را از دیدگاه علامه طباطبایی و گابریل مارسل بکاویم. جایگاه و کارکرد عقل در مسائل ایمانی همواره مورد توجه فیلسوفان و اندیشمندان بوده است و نقشی سرنوشت‌ساز در تعیین مسیر الهیات داشته است. علامه طباطبایی و گابریل مارسل نیز توجه ویژه‌ای به مسائل ایمانی و تعقّل و جایگاهِ آن در مورد این مسائل داشته‌اند. مارسل، در مواجهه با ...
[ 8 ] - مفهوم صورتِ زندگی، سنگِ بنایی برای فلسفهٔ متأخّر ویتگنشتاین
مفهوم «صورتِ زندگی» یکی از مهمترین مفاهیم در فلسفهٔ متأخّر ویتگنشتاین به حساب می‌آید؛ اصطلاحی که یکی از پر ابهام‌‌ترین مفاهیم فلسفهٔ اوست. مقالهٔ حاضر، به تبیین نقش ویژه و مبنایی مفهوم صورتِ زندگی به عنوان سنگ بنایی برای تمامی فلسفهٔ متأخّر ویتگنشتاین می‌‌پردازد؛ نقشی که تا کنونْ توجه چندانی از جانب ویتگنشتاین‌پژوهان به خود جلب نکرده است. به نظر نگارندگان، توصیف صورتِ زندگی به عنوان شرط امکان زبا...
[ 9 ] - هویت انسان؛ مبنای عینیت در علوم انسانی هرمنوتیکی
مبانی روش‌شناختی پارادایم‌های عمده علوم انسانی و قضاوت در مورد اعتبار یا عدم اعتبار آنها متکی بر مبانی معرفت‌شناختی، وجودشناختی و انسان‌شناختی آن پارادایم است. آشنایی با مباحث انسان‌شناختی از دیدگاه دیلتای هم برای آشنایی با پارادایم تفسیرگرایی و هم برای شناخت پارادایم هرمنوتیکی مهم است. شناخت هویت دوگانه انسان یکی از اساسی‌ترین عناصر این پارادایم را پیش روی ما قرار می‌دهد. ارائه تصویر درستی از ...
[ 10 ] - بررسی رویکردهای اختیارگرایان در پاسخ به استدلال شانس
اختیارگرایان معتقدند تنها در یک جهان نامتعین است که می‌توان انسان را دارای اراده آزاد دانست. اما نامتعین بودن جهان منجر به شانسی و اتفاقی شدن امور آن و نفی اراده آزاد می‌گردد. بنابراین استدلال شانس مهمترین مشکل اختیارگرایان است. پاسخ‌های آنان در برابر صورت‌بندی تبیینی این استدلال را به سه دسته می‌توان تقسیم کرد. دسته اول به مصادره به مطلوب بودن این استدلال قائلند. آنها تبیین تقابلی را تنها برای...
Co-Authors