احد فرامرز قراملکی
استاد گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه تهران
[ 1 ] - خدا، از مفهوم تا مدل های معرفتی (تمایز و ارتباط مفهوم، تصور و تصویر خدا و نقش روش‌شناختی مدل ها در ادراک خدا)
با توجه به اینکه در پژوهش‌های مختلف، در اطلاق بر «برداشت‌های ذهنی از خدا» سه تعبیر «مفهوم خدا»، «تصور خدا» و «تصویر خدا» اغلب به یک معنا استفاده شده است، در این نوشتار درصددیم تا با بیان تمایز این تعابیر به نقش روش‌شناختی توجه به تمایز و پیوند آنها بپردازد. برداشت ما از خدا به اعتبارهای گوناگون نام‌های مختلفی به خود می‌گیرد. تنها یک «مفهوم خدا» وجود دارد که انسان‌ها آن را به‌گونۀ متفاوتی از همد...
[ 2 ] - مقایسه نظریۀ مهجوریت دلالت التزام منطق‌دانان با مسئلۀ حجیت منطوق و مفهوم اصولیان
مسئلۀ سازگاری یا ناسازگاری دیدگاه منطق‌دانان مسلمان در خصوص مهجوریت دلالت التزام و قاعدۀ اصولی حجیت منطوق و مفهوم در صورت دخول دلالت التزام در منطوق یا مفهوم، ره‌آورد دو دانش منطق و اصول را به چالش می‌کشاند. در این مقاله، با مقایسۀ ره‌آورد این دو علم، و بر پایۀ جداسازی دو مسئلۀ حجیت صغروی و حجیت کبروی می‌توان اثبات کرد که (1) حجیت صغروی منطوق و مفهوم موافق التزامی و حجیت صغروی مفهوم مخالف، بر ا...
[ 3 ] - تعالی صرف واجب‌الوجود و مسئلۀ نیایش با خدای غیرشخص وار در آثار ابن‌سینا
خداوند در آثار ابن‌سینا به مثابة وجودی کاملاً متفاوت و دیگر حضور می‌یابد و وی در مباحث فلسفی خویش، از واجب‌الوجود به عنوان خدا، تصویری ارائه می‌کند که نه‌تنها به لحاظ وجودی، متعالی صرف و متباین نسبت به ماسواست؛ بلکه حتی دامنۀ این تعالی تا حوزۀ ذهن و معرفت انسان نیز ادامه می‌یابد. از سوی دیگر، مباحث وی دربارۀ نیایش در آثار گوناگون او، در نگاه نخست ممکن است بیانگر ناسازگاری یا دست‌کم چندگانگی ...
[ 7 ] - درآمدی بر دین شناسی یونگ
[ 9 ] - معرفی و نقد اجمالی «زبان دین»
[ 10 ] - تحلیل وجودشناختی فرآیند صدور فعل از منظر ابن‌سینا و صدرالمتألهین
«شناخت فرآیند صدور فعل» از منظر هر یک از فیلسوفان مسلمان، یکی از ارکان کشف دیدگاه وی در حیطۀ مباحث فلسفه عمل است. فرآیند صدور فعل نزد متکلّمان و فیلسوفان سینوی، در چند مرحلۀ خاصّ تبیین میگردد. فرآیندی که صدرالمتألهین در مقامی از آن تبعیّت کرده و در مواضعی دیگر، دیدگاه متفاوتی را اتّخاذ و ارائه می‌نماید. مسأله اساسی این جستار، کشف مواضع حقیقی اختلاف و اتّفاق ابن‌سینا و صدرالمتألهین در تحلیل وجودشن...
[ 11 ] - امکان تکثّر ادلّة اثبات وجود خدا در خداشناسی (بر اساس تبیین قاعدة برهان واحد بر مطلوب واحد)
جستار پیشرو، با طرح چالشی بر تکثّر براهین و ادلة اثبات خدا، رهیافتهایی برای امکان تکثّر و فراوانی براهین و ادلّه پیش مینهد. در این مقال، بر اساس آموزههای فلسفی و منطقی سنت اسلامی، قاعدهای طراحی میگردد که بر اساس آن، بر مطلوب واحد، برهانی بیش نمیتوان داشت. بنابراین، فراوانی براهین اثبات خدا، که در گزارشات فیلسوفان آمده است، با این قاعده، به چالش کشیده میشود. راهکارهای برونشد از این دشواره...
[ 12 ] - روش‌شناسی صدرالمتألهین در تحلیل مفهومی‌ـ‌وجودی نفس انسان
مباحث نفس‌شناسی صدرالمتألهین از دو حیث محتوا و روش قابل بررسی و نقد است. نفس در هستی‌شناسی حکمت متعالیه، اگرچه با حدوث بدن پدید می‌آید، اما موجودی ذوشئون و چندتبار است که از عالَم مادّه تا تجرّد عقلی در سیلان بوده و با بدن تحت تصرّف خود متحد است. باور به نوآوری صدرالمتألهین در معرّفی نفس و همچنین داوری صحیح میان دیدگاه وی با دیدگاه‌های رقیب، أمری است که نیازمند کشف روش وی در تحلیل نفس می‌باشد. مسئلۀ...
[ 13 ] - ادب نقدپذیری 2
[ 14 ] - ادب نقدپذیری 1 (تعریف و مبانی)
[ 15 ] - بررسی مفهوم خودشناسی در دیدگاه امام علی(ع)
شناخت خود ازجمله مطالب و موضوعات مهم و مورد توجه در مکاتب مختلف الهی و غیرالهی است. امام علی(ع) برای اشاره به این موضوع از عبارت «معرفت نفس» استفاده کردهاند که مقایسه و تطبیق با دیگر کلمات و عبارات متعدد مترادف در‌این‌باره، دقت و نکتهسنجی حضرت را به تصویر میکشد. خودشناسی بر دیگر انواع متصور شناخت مقدم است؛ در اهمیت آن، همین بس که غایت علم و معرفت، برترین عقل و حکمتها، فوز اکبر و .....
[ 16 ] - تحلیل تطبیقی ـ تاریخی مفهوم ایثار نزد دانشمندان مسلمان تا قرن هفتم
اگر چه ایثار نقش راهبردی در شکل گیری تمدن اسلامی و پیشرفت آن داشته است اما در باره آن به صورت مستقل و مفصل تحلیل و پژوهش نشده است. دانشمندان مسلمان، به ویژه عالمان اخلاق و عرفا از چیستی آن سخن گفته‌اند. متقدمان مقوم ایثار را بخشش در عین نیاز و متاخران «تقدم دیگری بر خویش» را مؤلفه اصلی ایثار می‌دانند. تعریف نخست بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. اما این تعریف‌ها از تفسیر مصادیق مهمی از ایثار، همچ...
[ 17 ] - ادیان بزرگ، قاعده زرّین و «دیگری»
مقاله حاضر، تحلیلی محتوایی از نگاه هفت دین زنده جهان (یهودیت، مسیحیت، اسلام، بودا، هندو، کنفسیوس و زرتشت) به قاعده زرّین است. این قاعده در نگاه ادیان، شامل مؤلفه‌هایی چون «خود»، «دیگری» و «پسندیدن» است که با نگاه به روابط بین‌شخصی، از متدینان به هر یک از ادیان، عمل به آن مطالبه شده است. نگرش مطلوب ادیان، خود را در وضعیت وجودیِ دیگری دیدن یا از منظر دیگری به رفتار خود نگریستن بوده است. توجه به مؤل...
[ 18 ] - The Effect of Three Human Identification Levels (Sensual, Rational, and Spiritual) on One`s Moral Development Based on the Three Levels of Nafs (Ammarah, Lawwamah, and Mutma’innah) in Mathnavi
Based on the evolutionary-analogical development of human identification, Molawi considers three identifying ranks for human. Accordingly, in the sensual rank, a person behaves based on the attraction of sensual stimuli and his external identifying environment and also he sees the reflection of collective identity as “ego” of himself. Versus his own absolute demand of rights from the environmen...
[ 19 ] - Efficiency and efficacy in the curriculum of morality in organization
The Prophet (s) said: when the believer acts an action, he / she strengthens it. Moral teaching management in organization accentuates teaching productivity. Productivity, beingconceptually in close connection to trustworthiness in prophessional ethics, is reciprocally connected to ethical teaching. Those scholars of education concerned with ethical teaching, survey this kind of teaching. In t...
[ 20 ] - Love in Mowlavi`s ethical view
Love is of a fundamental importance in Mowlawi`s ethical view: taking love as ascension can be known to be of a temporal identity or a product of the time-based thought restricted between past, present and future. Human soul`s life is considered in Mowlavi`s thought as fruit of the seeds of the purpose with regard to the past and future time. His large ethical model, therefore, in opposing ethi...