محمد رضا کیخا
استادیار گروه فقه و مبانی اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان
[ 1 ] - بررسی وجاهت شرط تأهل در استخدامی برخی مشاغل
تأهل در برخی مشاغل از گذشته تا حال، به عنوان شرطی از شروط استخدامی‌ها از طرف سازمان‌ها در نظر گرفته می‌شود. این وضعیت در حالی است که مشروعیت شرط تأهل در برخی استخدامی‌ها مورد مناقشه جدّی است. با توجه به منابع فقه و همچنین با لحاظ اصول حاکم بر استخدام در حوزه‌ی حقوق اداری که شعبه‌ای از حقوق عمومی به حساب می‌آید، پیش‌بینی شرط تأهل به طور مطلق و حتی به صورت شرط اولویت، در شرایطی، مشروعیت نداشته و ب...
[ 2 ] - چالش های فقهی قصاص عضو در دو قلوهای به هم چسبیده
اتّصال دو بدن در دو قلوهای به هم چسبیده، شبهه تعدّد یا وحدت شخصیّت را به دنبال می آورد؛ این افراد، گاه دو شخصیّت مستقلّ اندکه در کالبد مشترک می باشند (دو قلوهای متعدّد) و گاه شخصیّت واحد که برخی اعضای بدن زائد است (دو قلوی واحد). این مسأله از مهم ترین اموری است که بر آنان حکمی متمایز از افراد عادی مترتّب می سازد. از این حیث، پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی بر مبنای فقه امامیّه و قانون ایران به واکاوی ...
[ 3 ] - رویکردی فقهی به اصل آزادی در ازدواج از منظر اسناد حقوق بشری
بند الف مادهی پنجم اعلامیهی اسلامی حقوق بشر (قاهره) خانواده را پایهی جامعه معرفی و مقرر کرده که زناشویی اساس ایجاد آن است؛ مردان و زنان حق ازدواج دارند و هیچ قیدوبندی که بر پایهی نژاد یا رنگ یا قومیت باشد، نمیتواند مانع این حق آنها شود. حق آزادی در ازدواج، با اندک تفاوت ظاهری، در مادهی شانزدهم اعلامیهی جهانی حقوق بشر (1948) مطرح شده است. پژوهش انجام‌شده با روش توصیفی- تحلیلی، م...
[ 4 ] - نگرشی نو به حکم فقهی ربا در بیع معاطاتی
مسئلۀ جریان ربا در بیع معاطاتی نیازمند بررسی اختلاف اقوال بین فقیهان است. مفاد قول برخی از فقیهان گویای آن است که ربا صرفاً در بیع بالصیغه جریان می‌یابد نه بیع معاطاتی. در مقابل، گروهی دیگر، جریان ربا را در مطلق معاوضات اعم از بیع، صلح و ... برگزیده‌اند. پاسخ به این پرسشِ اصلیِ پژوهش پیشِ‌رو، در گرو واکاوی ماهیت بیع در برابر معاوضه است. در این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی صورت پذیرفته، به آرای م...
[ 5 ] - نقدی بر دیدگاه مشهور فقها در رد شهادت تبرعی با تطبیق آن در فقه مذاهب اسلامی
شهادت تبرعی به معنای شهادت داوطلبانه و بدون درخواست محکمه است و پذیرش آن چنانچه در پی اثبات حق‌الناس باشد، موضع خلاف در میان فقهاست. مشهور فقها به‌طور مطلق چنین شهادتی را مردود شمرده‌اند. با توجه به آنکه شهادت یکی از کاربردی‌ترین ادلۀ اثبات دعواست و با ملاحظۀ این امر که در واقع بسیار اتفاق می‌افتد که گواه نسبت به روند دادرسی، جاهل و از این حیث به نحو تبرعی به ادای شهادت مبادرت میکند، نادیده گر...
[ 6 ] - بررسی تطبیقی موجبات فسخ نکاح در فقه امامیه و حقوق پاکستان
انحلال رابطۀ زوجیت فقط در مواردی خاص و آن هم در شرایطی که در فقه و قانون پیش‌بینی شده‌است، صورت می‌گیرد. در فقه امامیه و حقوق پاکستان که در حوزۀ شریعت براساس فقه حنفیه است، موجبات فسخ نکاح به‌طورکلی به سه قسم تقسیم شده‌است: دستۀ اول: خیار عیب، دستۀ دوم: خیار تدلیس، دستۀ سوم: تخلف از شرط صفت. این پژوهش به‌صورت توصیفی-تحلیلی با رویکرد تطبیقی با هدف آشنایی و برجسته‌کردن وجوه اشتراک و افتراق موجبات...
[ 7 ] - نقد و تحلیل دیدگاه رایج فقها درباره خمس مال قرضی
فقهای شیعه و قوانین موضوعه ایران، همسو با آیات قرآن، روایات، اصل لزوم، قاعده تسلیط و عرف، عقد قرض را تملیکی می دانند و سود و زیان مال قرضی را متوجّه مقترض دانسته و معتقدند که مقرض، حقّ دخالت در تصرّفات مقترض را ندارد و در مقابل، عده ای از فقها، عقد قرض را متضمّن اباحه تصرّف می دانند. اما هر دو گروه، بر لزوم پرداخت خمس این مال توسط مقرض اتّفاق نظر داشته و معتقدند که چنان چه وصول مال قرضی در موعد سا...
[ 8 ] - نگاهی نو به عدالت شاهد مبتنی بر آیات و روایات
در فقه شیعه برای مناصبی مانند امام جماعت، شهادت، قضاوت، مرجعیت و ولایت فقیه شرط عدالت لازم دانسته شده است. فقها برای عدالت معانی مختلفی بیان کرده‌اند و در این مقاله ثابت شده است که عدالت به معنای ملکه اتیان واجبات و ترک محرمات است و امری مشکک و دارای مراتب مختلف است. همچنین ثابت شده است که برای مناصب مختلفی که در آنها عدالت لازم دانسته شده است، عدالت به یک میزان معتبر نیست بلکه در مناصبی مانند...
[ 9 ] - تحلیل و بررسی مبانی مشروعیّت درمان اجباری معتادان
فرآیند درمان اجباری معتادان به عنوان وظیفۀ غیر ـ اعمّ از نهادهای حمایتی و دیگران ـ ریشه در واکاوی چگونگی تسلط انسان بر نفس، مستفاد از اصل تسلیط دارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، ارزیابی میکند که با توجّه به رابطۀ امانی انسان بر نفس خویش، امتناع معتاد از درمان اجباری بلااثر بوده؛ لذا در مقام تبیین وظیفۀ غیر از معتاد، از جهت اقدام به درمان اجباری، مشروعیت مددرسانی مستفاد از اطلاق آیات، روا...
[ 10 ] - امکان‌سنجی فقهی تقلید از مجتهد غیر بالغ
تمامی مردم جامعه اسلامی نیازمند رجوع به عالم دینی هستند، این عالمان در غالب موارد انسان‌های جاافتاده و مسنّ هستند که با مبانی دین آشنایی کافی دارند، اما گاهی در دوران میانسالی، جوانی و حتی نوجوانی به درجه‌ای از علم نائل میگردند و محل مراجعه مردم قرار میگیرند، همانگونه که در تاریخ میتوان از فقیهانی که در سن طفولیت بودهاند، نامبرد. در حالتی که بالغ باشد با فرض دارا بودن سایر شرائط، امکان جواز...
[ 11 ] - عبدالماجد دریابادی و ویژگی‌های تفسیر او
عبدالماجد دریابادی از مفسران سنی مذهب قرن چهاردهم و تفسیر او معروف به تفسیر ماجدی از تفاسیر مهم در شبه‌قاره هند است. دریابادی در قرن نوزدهم میلادی، زمانی که قرآن با شبهاتی جدید روبرو گردید به دفاع و شبهه زدایی از قرآن پرداخت. ازاین‌رو، تفسیری جدید مطابق با نیاز جامعه بشری در عصر خود به دو زبان اردو و انگلیسی، ارائه داد. درون‌مایه باارزش این تفسیر، تحقیق و معرفی این اثر ارزشمند را بایسته می‌سازد...
[ 12 ] - واکاوی حکم الزام به جداسازی دوقلوهای به هم چسبیده به منظور اعمال مجازات
با توجه به شرایط خاص دوقلوهای به هم چسبیده در بسیاری موارد اعمال مجازات بر هر یک از آنان تأثر دیگری را به دنبال خواهد داشت. این امر در فرض بی گناهی یکی از قل ها یا اختلاف جرم آنان، اضرار بیگناه را به دنبال خواهد داشت. لذا یکی از اساسیترین شروط در مشروعیت مجازات این قسم از افراد، ممانعت از تأثیر عقوبت بر قل غیر مستحق می باشد. در این راستا جداسازی یکی از راهکارها در جهت فراهم آوردن امکان مجازات...
[ 13 ] - امکان سنجی اعمال خیار شرط منفصل از دیدگاه مذاهب اسلامی
خیار شرط از جمله نهادهای حقوقی پرکاربرد در فقه و حقوق اسلامی و تأثیرگذار در روابط بین متعاقدین قراردادها می‌باشد که فقهای مذاهب اسلامی کم و کیف و شرایط و ضوابط آن را تبیین کرده‌اند. یکی از مباحث مهم و اختلاف برانگیز پیرامون این خیار، آن است که آیا مدت خیار، حتماً متصل به عقد باشد، یا اینکه می‌تواند منفصل از آن هم باشد؟ همه مذاهب اسلامی اصل خیار شرط را پذیرفته‌اند؛ جمهور فقهای اهل‌سنت، منفصل...
[ 14 ] - Investigation of Method of Fulfillment of Civil and Criminal Responsibility in Case of Intervention in Changing Human Genetics
Therapeutic needs and the advancement of medical technology occasionally cause people to be willingly or unwittingly in a position that their genetic structures in their bodies change. The ultimate goal of this study is to determine. Whenever a gene is damaged how this damage can be assessed and if we prove responsible for the damage to the gene, what is the type of liability of natural and leg...
[ 15 ] - نقد و تحلیل دیدگاه تخییر بین ردْ و ارش در خیار عیب (مادهٔ 422 قانون مدنی)
مشهور فقهای امامیه در خیار عیب، معتقدند که مشتری پس از ظهور عیب، حق فسخ و ارش را در عرض هم دارد. ماده 422 قانون مدنی نیز مبتنی بر این دیدگاه، مقرر می‌دارد «اگر بعد از معامله، ظاهر شود که مبیع، معیوب بوده مشتری، مختار است در قبول مبیع معیوب با اخذ ارش یا فسخ معامله»، اما این پژوهش که به روش توصیفی۔تحلیلی انجام شده نشان می‌دهد که ادلهٔ این نظریه قابل خدشه بوده و از این‌رو، مستفاد از ...
[ 16 ] - تحلیل حق اولیای دم در فرض کشته شدن عمدی قاتل
قصاص در برابر جنایت عمدی حق مجنی علیه و یا اولیاء دم می‌باشد، اما ممکن است قبل از استیفای آن حق، جانی توسط دیگری کشته شود. در این فرض احقاق حق اولیاء دم چگونه خواهد بود؟ آیا در صورت عمدی بودن قتل، قصاص قاتل یا اخذ دیه و یا حتی عفو در اختیار اولیاء مقتول اول خواهد بود؟ این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام‌گرفته نشان می‌دهد که اولاً: در خصوص این فرض قانون ساکت بوده و در کتب فقهی نیز به‌صراحت ...
[ 17 ] - Effect of Women's Pregnancy Claims on Delayed Retaliation
The purpose of this research is to promote the criminal law of the subject, in view of the purpose of the sacred law to prevent the abandonment of the execution of punishment, with adjudication and jurisprudential justification, to evaluate different perspectives of the jurists regarding delay or delay in the execution of retribution with the claim of pregnancy If the doctor does not approve, t...
Co-Authors