محمد باقر خرمشاد
استادعلوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی
[ 1 ] - دولت پهلوی، اصلاحات ارضی و نظریه توسعه روستو
اصلاحات ارضی مهم ترین برنامه تحول اجتماعی در زمان دولت پهلوی بود که از اوایل دهه 1340 شمسی با جدیت در دستور کار حکومت محمد رضا شاه قرار گرفت. شاه و دولت علی امینی که مسئولیت اجرای این طرح عمده را در اختیار داشت با الهام از افکار جامعه شناس برجسته آن عصر آمریکا یعنی والت ویتمن روستو بدنبال پیاده سازی نسخه غربی توسعه در ایران بودند. نظریه پنج مرحله ای خیز روستو که مراحل چندگانه ای را برای توسعه و...
[ 2 ] - انقلاب اسلامی ایران و بازتاب آن بر نظام بین الملل
انقلاب اسلامی ایران به مثابه ی یک انقلاب بزرگ در تحولات نظام بین الملل اثرگذار بوده است. چرایی و چگونگی این اثرگذاری و نیز ابعاد و حوزه های آن موضوع این نوشتار است که با روش تفسیری به تحلیل داده های اسنادی و کتابخانه ای مرتبط می پردازد. انقلاب اسلامی ایران در یک نظام بین الملل دوقطبی مبتنی بر جنگ سرد روی داد که در آن ایران از اعضای حساس اردوگاه غرب به رهبری ایالات متحده به حساب می آمد. اولین من...
[ 3 ] - تبیین گفتمانی از الگوی هویت ملی جریان اسلام‌گرایی (پیش و پس از انقلاب اسلامی)
هویت و هویت ملی از عمده مسائل جامعه‌شناسی سیاسی است. امروزه متفکران سیاسی در سایه تحولات سریع عصر جدید، در ادبیات سیاسی از مسئله هویت بسیار سخن گفته‌اند. از راه‌های پرداختن به این مسئله در ایران، بررسی گفتمان جریانهای فکری ـ سیاسی موثر در فضای سیاسی ـ اجتماعی جامعه ایرانی است. خوانش جریان اسلام‌گرا (به عنوان یکی از جریانهای اصلی که در وقوع انقلاب اسلامی به نیروی هژمون مبدل گشت) از هویت ملی می...
[ 4 ] - امربه معروف و نهی از منکر و توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی ایران
نظامهای سیاسی جدید در پی بسیج و جلب مشارکت سیاسی حداکثری شهروندان خود هستند؛تحکیم رابطۀ نظام سیاسی و مردم تداوم نظام سیاسی را تسهیل نموده، موجد مشروعیت سیاسی حکومت شده و به توسعۀ سیاسی نهادینه منجر میشود. مفروض است که در نظام سیاسی اسلامی؛ آموزه مهم اجتماعی، فرهنگی و سیاسی «أمربه معروف و نهی از منکر» نقش عمده‌ای در توسعه سیاسی ایفا مینماید و قرآن کریم، متون روایی و اصل هشتم قانون اساسی ج.ا.ا...
[ 5 ] - تحول و تطور علم سیاست در آمریکا و فرانسه
با هدف فهم چگونگی تحول و تطور علم سیاست در دو جامعهی آمریکا و فرانسـه، ایـن نوشـتار بـاروشی مقایسهای به این سوال اصلی پاسخ میدهـد کـه سـیر تحـول و تطـور علـم سیاسـت در آمریکـا وفرانسه چگونه بوده است و چه تأثیرات و تأثراتی از یکدیگر داشتهاند. مطالعهی سیر تحول علم سیاسـتدر فرانسهی دوران آگوست کنت و امیل دورکهایم )به عنوان پدران بنیانگذار جامعـه شناسـی مـدرن( وبررسی روند تطور این علم در آمریکـای ...
[ 6 ] - جریان توسعه‌گرایان لیبرال و توسعه پس از انقلاب اسلامی (با تأکید بر دولت)
پس از انقلاب اسلامی، جریانهای فکری و سیاسی در راستای عملی نمودن نظریههای بومی، تحولات بین‌المللی و تشدید روند جهانی شدن، نسبت به گذشته به‌نحوی عمیقتر و اساسیتر به مفهوم توسعه پرداختند. جریان توسعه‌گرایان لیبرال پس از انقلاب و در پی تحول فضای گفتمانی از درون جدال‌های فکری و سیاسی دهه‌ی هفتاد سر بر‌آورد و اندک‌اندک زمینه را برای طرح مسائل نوسازی و توسعه کشور بیش از پیش فرآهم می‌دید. اگر بخواه...
[ 7 ] - گفتمان‌هویت‌ملی‌اسلام‌گرایی‌در‌عصرپهلوی‌دوم‌و‌جمهوری‌اسلامی (بررسی اندیشه شهید مرتضی مطهری و آیت‌الله سید علی خامنه‌ای)
واقعیت تاریخی نشان میدهد که هویتسازی ملی، فرآیندی همیشگی است و نباید تصور شود که وقتی ملتی شکل گرفت بخودی خود تداوم مییابد بلکه برعکس روح ملتبودگی در معرض فراز و فرود قرار دارد. از اینرو فرآورده گفتمانیِ یک کشور میتواند بر فرآیند ملتسازی موثر افتد. لذا برای درک هویتملی در عصر پهلوی دوم و جمهوری اسلامی، دو اندیشمند از یک گفتمان فکری سیاسی گزینش گردید تا تطور هویتملی در گفتمان اسلامگرای...
[ 8 ] - مسئله مشروعیت در نظریه مردم‌سالاری دینی آیت الله خامنه‌ای
در اندیشه و نظامهای مردم‌سالار از جمله مردم‌سالاری دینی، مفهوم «دخالت مردم» هسته مفهومی مشترکی است که مرز نظامهای مردم‌سالار از نظریه و نظامهای غیر مردم‌سالار معین می‌کند. وجه مهم مفهوم دخالت مردم، توجیهی است که هر یک از نظریههای مردم‌سالار و مردم‌سالاری دینی برای آن می‌آورند و از همین ناحیه می‌توان شاهد قرائت‌‌های مختلف از مردم‌سالاری بود. مطابق این نوشتار دو دیدگاه کلان درباره توجیه...
[ 9 ] - گفتمان هویت ملی جریان سوسیالسیم قبل و بعد از انقلاب اسلامی؛ با تطبیق اندیشه کیانوری و بشیریه
مساله هویت، عمری به درازای حیات و خلقت آدمی دارد. در واقع انسان تنها موجودی است که بدون درک از چیستی و کیستی خود نمی‌تواند حیات و تداوم داشته باشد. با این حال همواره در سایه روش‌های مختلف تبیین این مفهوم است که می‌توان سخنی از هویت ملی به میان آورد. هویت‌ها، به مثابه شالوده‌ها و سازه‌های اجتماعی در فرایند شالوده‌ریزی یا سازه‌گرایی اجتماعی باز تفسیر و همواره در سایه بازتفسیرها از روش‌های مخت...
[ 10 ] - مؤلفه‌های کلیدی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
هدف اصلی این مقاله رتبه بندی مؤلفه‌های دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی و دستیابی به عناصر کلیدی آن است. از این رو در پاسخ به این پرسش اصلی که «مؤلفه‌های کلیدی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران چیست؟» در یک فرآیند روشی آمیخته کمی و کیفی، براساس مطالعات اکتشافی و بررسی پژوهش‌های صورت گرفته 70 مؤلفه مؤثر از مجموعه مؤلفه‌های دیپلماسی فرهنگی با روش دلفی شناسایی و بررسی میشود. با کمک خبرگان و متخصصی...
[ 11 ] - اعتماد نهادی، دانشگاه‌های دولتی و جامعه‌پذیری سیاسی در جمهوری اسلامی ایران
در این مقاله تلاش می‌کنیم تا ارتباط بین سه مفهوم اعتماد نهادی، دانشگاه، و جامعه‌پذیری سیاسی را بررسی کنیم. اعتماد نهادی از مهم‌ترین سرمایه‌های هر نهاد برای پیشبرد کارکردهایش است. از سویی، یکی از مهم‌ترین کارکردهای دانشگاه‌های دولتی در جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذاری بر روند جامعه‌پذیری سیاسی مخاطبان اصلی خود، یعنی دانشجویان است. پرسش اصلی این مقاله این است که اعتماد نهادی به‌مثابۀ مهم‌ترین شاخص...
[ 12 ] - نقش سرمایه اجتماعی در جامعه پذیری سیاسی (مطالعه موردی: دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه های دولتی شهر تهران)
سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیمی است که برخلاف بسط چندین دهه آن در محافل آکادمیک جهانی، در محافل داخلی ادبیات منقح و گسترده‌ای ندارد و به مفهومی چندبعدی تبدیل شده است. مسأله مقاله حاضر بررسی وضعیت کمی و کیفی فرآیند جامعه‌پذیری سیاسیِ نسل جوان است، بر نسبت میان مفاهیم «سرمایه اجتماعی»، «جامعه‌پذیری سیاسی» و «امر سیاسی» متمرکز شده است و از بین نهادهای دولتیِ متولی جامعه‌پذیری سیاسی در ایران، نهاد...
[ 13 ] - بریکس و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران
جهان امروز در دوران گذار قرار داشته و ساختارهای منبعث از نظام دوقطبی و تک قطبی توان لازم را برای اداره وضعیت جدید جهان ندارند.قدرت های نوظهور برزیل،روسیه،چین،هند و افریقای جنوبی با تشکیل گروه کشورهای بریکس بلوک قدرت جدیدی را تشکیل داده اند که از قدرت قابل توجه و رو به رشدی در عرصه های اقتصادی،سیاسی و نظامی برخوردار بوده و می توانند نقش تعیین کننده ای در مناسبات بین المللی ایفا نمایند. در این مق...
[ 14 ] - طبقه متوسط جدید و بسیج منابع رای‌دهی در ایران ( 1396- 1376)
طبقه متوسط جدید، نیروی اجتماعی شهر گرا ، دانشگاهی و مشارکت جویی است که در یک پروسه شکل گیری، در بدنه دولت یا خارج از ان، به مرکز ثقل تحولات سیاسی- اجتماعی تبدیل شده است. پرسش پژوهش ان است که، بسیج منابع رای دهی از سوی طبقه متوسط جدید در امر مشارکت انتخاباتی ( ۷۶- ۹۶) در ایران چگونه بوده است؟ فرضیه و یافته های پژوهش نشان خواهد داد که این گروه مدعی قدرت و چالشگر سیاسی، برای رسیدن به منابع حاکمیت،...
[ 15 ] - University education strategies wisdom-based University
Introduction: Identifying effective educational strategies in developing the skills required by academics with an Islamic approach is one of the basic and urgent needs of the country's academic community. In this regard, the present study uses a descriptive-analytical method based on library information and documents, while conceptualizing the term Wisdom and wisdom based university, with the a...
Co-Authors