غلامرضا غفاری
دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران
[ 1 ] - نفت، کیفیت زندگی و توسعه در ایران 1390-1350
این مقاله کوشیده است سهم ثروت طبیعی نفت و درآمدهای حاصل از آن بر کیفیت زندگی مردم ایران را طی سال های 1390 – 1350 شمسی به روش تاریخی اسنادی بررسی نماید. در رویکرد نهادگرایی دولت به عنوان نهاد مهم اثرگذار بر فرآیند توسعه مطرح می شود. تاثیر این نهاد به عنوان مالک انحصاری درآمد نفت بر اساس رویکرد "ساختاربندی انتخاب" بررسی خواهد شد. برای تاثیر پذیری حوزه اجتماع نیز از مدل کیفیت زندگی به مثابه شاخص...
[ 2 ] - کنشگران کلیدی میدان تأمین اجتماعی
میدان تامین اجتماعی در این پژوهش، عرصه کنش سازمان‌های متفاوت است که یکی‌ازمهمترین‌آن‌ها، سازمان‌تامین‌اجتماعی است. جایگاه این سازمان در ساختار سیاستگذاری اجتماعی ایران، همراه با سطح فراگیری و منابع مالیِ حاصل از تعویق میان پرداخت حقِ‌بیمه بیمه‌شدگان و انجام تعهدات متقابل سازمان، به آن موقعیت ممتازی بخشیده که کنشگران صاحب قدرت را به‌سمت ورود به میدان‌تامین‌اجتماعی سوق می‌دهد، به این امید که منابع...
[ 3 ] - سیاستگذاری مسکن و تولید غیررسمیت در ایران بعد از انقلاب اسلامی
هدف این مقاله بررسی و تحلیل نقش سیاستگذاریمسکن در تولیدسیاست‌های غیررسمی در حوزۀ مسکن است، واقعیتی که از آن تحت عنوان امر غیررسمیت یاد میشود. برای رسیدن به این هدف، تلاش شده تا با استفاده از شیوه‌های تحلیل کیفی، نشان داده شود که سیاستهای مسکن، که خود محصول نیروها وساختارهای کلان‌تر در مقیاس‌های جهانی و ملی و مادرشهری هستند، چگونه دیگریِ خود یعنی فرایندهای غیررسمی را تولید میکنند. چونکه با برو...
[ 4 ] - بازخوانی تجربه سیاستهای اجتماعی ناظر بر ریسکهای کودکان در ایران معاصر
ریسک و کنترل آن، زمانی معنی مییابد که نیرویی جمعی آگاهانه برای کنترل آن تشکیل شود و در مورد چگونگی کنترل آن ریسک فکر کنند و چاره‌اندیشی کنند. دوره کودکی بنا به جایگاهی که در چرخه زندگی هر فرد دارد، ریسکهای خاص خود را دارد. شناسایی، کنترل و ارائه سازوکارهای معین در باب ریسکهای دوره کودکی همواره موردنظر سیاستگذاران اجتماعی بوده است. سوالات اصلی این پژوهش از این قرار هستند که از چه زمانی در ایر...
[ 5 ] - کیفیت زندگی و درک معنایی آن در منطقه‌ی اورامان لهون
مقالهی حاضر از منظر رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی درک معنایی تغییرات کیفیت زندگی در میان ساکنان منطقه‌ی اورامان لهون را مورد تحلیل قرار داده است. رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی با تأکید بر بینش برساختگرایی اجتماعی بر این باور است که کنشگران اجتماعی نقش اصلی در ساخت و درک معنایی زندگی اجتماعی خود ایفا نموده و بهگونهای بازاندیشانه و آگاهانه در برابر محیط و تغییرات آن اندیشیده و عمل میکنند. میدان تحق...
[ 6 ] - رویکرد نهادی و تحلیل سیاستهای رفاهی در ایران معاصر
این مقاله با رویکرد نهادی، به بررسی سیاست‌ها و برنامه‌های رفاهی در ایران معاصر، یعنی از زمان برآمدن دولت ملی مدرن ایران در سال ۱۳۰۴ تا سال ۱۳۸۴ می‌پردازد. مقاله شامل سه بخش است. ابتدا مسئله و سؤالات تحقیق بیان و رویکردهای مطرح درباب مطالعۀ سیاست اجتماعی توضیح داده شده و سپس، توان تبیینی این رویکردها در مطالعۀ سیاستگذاری رفاهی و اجتماعی ایران مورد بررسی قرار گرفته است. استدلال اصلی مقاله این اس...
[ 7 ] - جوک‌های سیاه، تعامل‌های اجتماعی و پیامدهای غیرسازندۀ آن
جوک یکی از راه‌هایی است که انسانها با آن لحظاتی شاد را برای خود رقم میزنند. جوک، بخشی از طنز یا فکاهیات شفاهی در ادبیات عامة ایران است که به صورتهای مختلفی پدیدار میشود. برخی از جوک‌ها با ایجاد شعف، کارکردی مثبت در زمینه‌های گوناگون دارند؛ بنابراین، عنصری سازنده قلمداد می‌شوند، اما بعضی دیگر بازتاب‌های منفی دارند و آثار تخریبی فراوانی به بار می‌آورند. این مقاله به پیامدهای منفی جوک‌هایی می...
[ 8 ] - پویایی‌شناسی برنامه‌های توسعه در ایران بعد از انقلاب اسلامی
برنامه‌های توسعه، بهمنظور تأثیرگذاری و ایجاد تغییر و بهبود در زندگی مردم که متضمن ارتقای منابع، فرصت‌ها و توانمندی آحاد افراد جامعه و نیز بهبود در استانداردها و کیفیت زندگی است، نوشته می‌شوند. آنها مبتنی‌‌بر سیاست‌هایی هستند که در قالب‌های انضمامی‌تر اهداف معین و مواد قانون برنامه که مبنای برنامه‌ها و طرح‌های اجرایی هستند، بروز می‌یابند. در همین زمینه، برنامه‌ریزی به‌مثابۀ سازوکاری است که امک...
[ 9 ] - روند مطالعه کیفیت زندگی در ایران
سازه کیفیت زندگی را سازهای تحلیلی، سیاستی و عنصری کلیدی در سیاستگذاری و بررسی سیاستهای حوزه عمومی به حساب می‌آورند و از آن به عنوان شاخص توسعه اجتماعی یاد میشود. ویژگیهای این سازه مانند پویایی، چند بُعدی بودن و پنداشتهای مختلف از آن سبب شده تا این سازه که در ابتدا در حوزههای بهداشت و سلامت مورد استفاده قرار میگرفت به تدریج به دیگر حوزههای مطالعاتی نیز ورود پیدا کند. بی‌گمان چنین اقبال ...
[ 10 ] - کیفیت زندگی در برن ام ههای عمرانی و توسعه ایران
طرح مسئل ه: این مقال ه در پی بررسی مفهوم کیفیت زندگی در محتوای برنام ههای توسعه در ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی م یباشد. روش: در این مطالعه از روش تطبیقی و فن ( تکنیک) تحلیل محتوا استفاده شده است و واحد تحلیل، مضامین موجود در متن است. یافت هها: اولین با ر مفهوم کیفیت زندگی در برنام ه پنجم قبل از انقلاب در متن برنامه وارد ش د. این مفهوم در بازنگری برنامه، ت وسعه یافت و موضوعاتی نظیر گسترش نه...
[ 11 ] - شناسایی مؤلفههای محرومیت اجتماعی
محرومیت اجتماعی از مباحث مهم رفاه و سیاست اجتماعی است که در کنار موضوعاتی چون فقر، طرد و نابرابری اجتماعی قابل بررسی میباشد. هرچند که به لحاظ مفهومی و تجربی این مفاهیم تفاوتهایی با یکدیگر دارند در این مقاله تلاش شده است با طرح ابعاد مفهومی، نظری و تجربی محرومیت اجتماعی موضوع در حوزه مورد مطالعه مورد آزمون تجربی قرار گیرد. با شناسایی شاخص‌های محرومیت اجتماعی با استفاده از تکنیک تحلیل عامل از م...
[ 12 ] - مشارکت و فعالیت در شبکههای مجازی گردشگری و سرمایه‌ی اجتماعی مجازی در ایران
دنیای ارتباطی جدید نه تنها ما را به هم مرتبط میکند، بلکه همسو و هم مقصد میکند. در واقع این رسانه‌ها و پیامهای ارتباطی شبکهای هستند که مقاصد گردشگری را به ما پیشنهاد میکنند. فعالیتهای رایج مانند اشتراکگذاری عکسها و تجربههای سفر، پسندیدن و کامنت‌گذاری، کاربران را به شبکههای پیوندی متصل میکند که گاه با یکدیگر به سفر میروند و به مقاصد گردشگری جهت میدهند. مقاله حاضر به بررسی رابطه‌ی...
[ 13 ] - نظام اداری- مدیریتی و توسعهی اجتماعی- فرهنگی پایدار در بخش گردشگری ماسوله
چکیده ماسوله یکی از کوچک‌ترین شهرهای ایران، سالهاست که بهدلیل داشتن جاذبههای خاص و منحصربه‌فرد تاریخی- فرهنگی و طبیعی خود تبدیل به یکی از شناخته شدهترین مقاصد گردشگری کشور شده است. توسعهی گردشگری در ماسوله آثار و پیامدهای زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی را نیز درپی داشته است. در این مقاله نقش نظام اداری- مدیریتی بهعنوان عنصری مهم در فرآیند توسعه که نقشی بنیادین در ایجاد پاید...
[ 14 ] - تحلیلی از تجربة زیسته و مسائل دهیاران زن(مطالعة موردی: استان اصفهان)
نقش‌آفرینی زنان در حکومت‌های محلی روندی جهانی است که در بیشتر کشورها آغاز شده است. در ایران نیز دهیاریها عرصة مشارکتی نوینی را برای زنان فراهم آورده‌‌‌اند. پژوهش حاضر در چهار بخش استان اصفهان با مشارکت 8 دهیار زن و 11 عضو شورای اسلامی روستا با هدف بررسی تجربة زیستة دهیاران زن بهمنظور کشف مسائل و مشکلات آنها با روش تحلیلی نظریة بنیانی در سنت پژوهش کیفی انجام شده است. بنابر یافته‌های ...
[ 15 ] - سهم سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی در میزان تمایل به گردشگری در دو سایت حافظیه و تخت‌جمشید شیراز
تمایل به گردشگری یکی از مهم‌ترین حوزههای مطالعاتی در گردشگری است. درک این‌که چرا مردم سفر میکنند و چه عواملی بر تمایلات رفتاری آنها در انتخاب یک مقصد گردشگری اثر می‌‌گذارد، می‌تواند راه‌گشای بسیاری از مشکلات پیش روی صنعت گردشگری باشد. از جمله عواملی که در میزان تمایل به گردشگری و تقویت آن تأثیر بسزایی دارد، سرمایه اجتماعی است که به‌رغم اهمیت بسیارش کمتر مورد توجه جدی قرار گرفته است. در این...
[ 16 ] - ویژگیهای خانوادۀ مستحکم ایرانی: مرور پژوهش های انجام‌شده طی سال‌های 1374ـ1389
هدف از این مطالعه تحلیل نتایج و یافته‌های پژوهش‌های انجام‌شده در حوزة خانواده به منظور شناسایی ویژگیها و عوامل استحکامبخش خانوادۀ ایرانی است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روشمطالعه، اسنادی از نوع فراتحلیل است. بر این اساس، از میان پژوهش‌های انجام‌شده، با نمونه‌گیری هدفمند 51 اثر علمی که شناسایی عوامل اثرگذار بر استحکام خانواده را مورد توجه قرار داده بودند، از لحاظ روش‌شناختی مورد ق...
[ 17 ] - درک معنایی سازه‌های مؤثر بر تغییرات کیفیت زندگی در میان ساکنان منطقۀ اورامان لهون
مقالۀ حاضر از منظر رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی، درک معنایی سازه‌های مؤثر بر تغییرات کیفیت زندگی را در میان ساکنان منطقۀ اورامان لهون تحلیل میکند. محدودۀ مورد مطالعه، منطقۀ اورامان لهون در استان کرمانشاه است. مطالعه به‌صورت کیفی انجام گرفت و برای تولید داده، روش‌های مشاهدۀ آزاد، مشاهدۀ مشارکتی، مصاحبۀ عمیق و بحث گروهی بهکار گرفته شد. برای تحلیل داده‌ها، شیوۀ تحلیل محتوای تفسیری به‌شکل عام استفاد...
[ 18 ] - کیفیت زندگی در برن ام ههای عمرانی و توسعه ایران
طرح مسئل ه: این مقال ه در پی بررسی مفهوم کیفیت زندگی در محتوای برنام ههای توسعه در ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی م یباشد. روش: در این مطالعه از روش تطبیقی و فن ( تکنیک) تحلیل محتوا استفاده شده است و واحد تحلیل، مضامین موجود در متن است. یافت هها: اولین با ر مفهوم کیفیت زندگی در برنام ه پنجم قبل از انقلاب در متن برنامه وارد ش د. این مفهوم در بازنگری برنامه، ت وسعه یافت و موضوعاتی نظیر گسترش نه...
[ 19 ] - شناسایی مؤلفههای محرومیت اجتماعی
محرومیت اجتماعی از مباحث مهم رفاه و سیاست اجتماعی است که در کنار موضوعاتی چون فقر، طرد و نابرابری اجتماعی قابل بررسی میباشد. هرچند که به لحاظ مفهومی و تجربی این مفاهیم تفاوتهایی با یکدیگر دارند در این مقاله تلاش شده است با طرح ابعاد مفهومی، نظری و تجربی محرومیت اجتماعی موضوع در حوزه مورد مطالعه مورد آزمون تجربی قرار گیرد. با شناسایی شاخص‌های محرومیت اجتماعی با استفاده از تکنیک تحلیل عامل از م...
[ 20 ] - تبیین مشارکت اجتماعی -فرهنگی دانشجویان دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران
شکل گیری و چگونگی مشارکت دانشجویان در نهادها و تشکل های دانشجویی تحت تاثیر عوامل و متغیرهای گوناگون فردی و اجتماعی است.در این مقاله با هدف تبیین بخشی از عوامل موثر بر مشارکت اجتماعی-فرهنگی دانشجویان چگونگی تاثیر و ارتباط بین ویژگیهای شخصیتی و اعتمالد اجتماعی دانشجویان با مشارکت اجتماعی-فرهنگی آنها مورد بررسی قرار گرفته است.ویژگی های شخصیتی در قالب متغیرهای عام گرایی،بیگانگی اجتماعی،آینده گرایی ...
[ 21 ] - نشانگرهای فقر در مناطق روستایی(مطالعه موردی روستاهای شهرستان آزاد شهر)
فقر از دیر باز یکی از مسائل و مشکلات مهم برای دولتها به ویژه برنامه ریزان بوده است که در میان فقر در مناطق روستایی یکی از چالش های مهم به شمار می رود.در سطح ملی کلیه گروهها و اقشاری را که نزدیک خط فقر قرار دارند جز گروه های فقیر قلمداد می کنند.از حیث تاریخی مطالعات علمی درباره فقر و مبارزه با آن ،به اواخر قرن نوزدهم باز می گردد که تحقیقات بوث در سال 1897 و روانتری در سال 1901 در انگلستان نقطه ش...
[ 22 ] - پدیدۀ ارث فرساینده یا مقوم سرمایۀ اجتماعی خانواده
امروزه در جامعۀ ما بهدلیل تغییرات گستردۀ اجتماعی، مقولۀ ارث مسائل متعددی به‌همراه دارد که یکی از آنها اختلافات ارثی است. استمرار این‌گونه از اختلافات سبب میشود تعاملات اجتماعی آشتی‌ناپذیر در بین وراث برقرار شود و خسارت‌های جبران‌ناپذیری به سرمایۀ اجتماعی نظام خانواده و خویشاوندی وارد سازد. این مقاله با اتخاذ رهیافت‌های کیفی و با استفاده از دیدگاه‌های مشارکت‌کنندگان پژوهش - که همگی ساکن شهر ر...
[ 23 ] - بررسی عوامل مؤثر بر سلامت اجتماعی شهروندان استان ایلام
امروزه سلامت اجتماعی بهعنوان یکی از ابعاد مهم سلامت نقش و اهمیت گسترده‌ای یافته است. مقالهی حاضر به بررسی عواملی که بر روی سلامت اجتماعی تأثیر گذارند، می‌پردازد. بدین جهت، با بهره‌گیری از نظریات جامعه‌شناختی در پی بررسی این عوامل بر سلامت اجتماعی در استان ایلام می‌باشیم. روش تحقیق این مطالعه، پیمایشی و از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. حجم نمونه 384 نفر و از ترکیب روش نمونه‌گیری طبقه‌بندی و ...
[ 24 ] - سواد اجتماعی و مصرف مادی در بین جوانان دارای برخورداری اقتصادی در شهر تهران
مقالهی حاضر با هدف پاسخ به این پرسش تنظیم شده است که آیا سواد اجتماعی با مصرف مادی جوانان دارای برخورداری اقتصادی (بچه پولدارهای تهرانی) رابطه دارد؟ در واقع مسأله اقتصادی- اجتماعی مصرف مادیِ طبقهی اقتصادی بچه پولدارها در ارتباط با مفهوم جامعه‌شناختی سواد اجتماعی قرار گرفته است. سواد اجتماعی به عنوان متغیر مستقل با شاخص‌های مهارت‌های زندگی اجتماعی، تعهدات اجتماعی و ارزش‌های انسانی و مصرف مادی ...
[ 25 ] - The Effect of Capitals on Female Labour Force Participation: a Comparative Study on European ::::union:::: and Middle East Countries
Expended Abstract Introduction:In modern development literature, there are a lot of discussions about participation, especially economic participation. Economic participation is the essential part of economic development and lack of plating the participation backgrounds will challenge social system, as well as economic system. Labour force is main stimulus and jmpetus for developing societies,...
[ 26 ] - The explanation of spatial pattern of social capital with respect to sustainable rural development - case: villages of Razavi Khorasan
Introduction: Social capital is being considered as way to achieve sustainable rural development as far asthe development experts are concerned. It is argued that social capital make the achievement of sustainable development possible taking into consideration provided opportunities and major societies constants at different levels including micro and macro level. In other word, social capit...
[ 27 ] - The Effect of Capitals on Female Labour Force Participation: a Comparative Study on European ::::union:::: and Middle East Countries
Expended Abstract Introduction:In modern development literature, there are a lot of discussions about participation, especially economic participation. Economic participation is the essential part of economic development and lack of plating the participation backgrounds will challenge social system, as well as economic system. Labour force is main stimulus and jmpetus for developing societies,...
[ 28 ] - دولت و سیاستگذاری مسکن در ایران بعد از انقلاب اسلامی
چکیده در ایران نیز مانند خیلی از کشورهایی که ورود در حوزۀ تدارک خدمات رفاهی دارند، تهیه و عرضۀ مسکن مناسب همواره مورد توجه بوده است. چرا که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ارائۀ این خدمت رفاهی بهعنوان یکی از وظایف دولتها شناخته‌شده است. بی‌تردید ورود و ارائۀ این خدمت رفاهی در ایران بعد از انقلاب اسلامی افت‌وخیزهایی داشته است. زیرا سیاستهای رفاهیِ مسکن، محصول نیروها و ...
[ 29 ] - علوم انسانی، تحوّلات گفتمانی و برنامه‌ریزی توسعه در ایران 1392-1357
توسعه‌نیافتگی، مسئله اصلی جوامع درحال‌توسعه ازجمله ایران است. این مسئله پس از انقلاب اسلامی همواره دغدغه اندیشمندان و سیاستگذاران بوده که در دوره‌های مختلف، موجد طرح گفتمان‌های چندگانه‌ای شده و نسبت‌های متفاوتی را با برنامه‌ریزی توسعه برقرار کرده است. بهمنظور بررسی موانع برنامه‌ریزی توسعه، دورهٔ زمانیِ بعد از انقلاب اسلامی تا سال 1392 براساس روش تحلیل موقعیتی (منطق موقعیت)، موردمطالعه قرارگرفته...
[ 30 ] - یک مطالعۀ کیفی در باب تأخر ادراکی از ریسکهای محیطی در شهر تهران
ریسک مفهوم و پدیده‌ای است که با احتمال خطر و قدرت آسیب‌رسانی آن در آینده سروکار دارد. رویکرد به ریسک علاوه بر ارزیابی فنی و محاسباتی بر الگوهای فرهنگی و اجتماعی راه می‌برد. لذا بر وجه ادراکی و کُنشیِ انسانها تسری مییابد. پژوهش حاضر ارزیابی ذهنی شهرنشینان دربارة ریسکهای محیطی شهر تهران را از منظر سوژه‌های مطلع هدف مطالعه قرار داد. این تحقیق داده‌ها را با اتخاذ روش نظریۀ مبنایی و اجرای بیست مصاح...
[ 31 ] - تحلیل انتقادی، کوششی روش‌شناختی برای مواجهه با مناسبات قدرت
ناکامی نسبی پارادایم‌های اثبات‌گرایی و تفسیرگرایی در مواجهه با قدرت، با وجود توانمندی‌های زیاد آنها در پژوهش و توصیف و تبیین روابط آشکار و روبنای حوزههای اجتماعی مرسوم، توجه به پارادایم سوم (انتقادگرایی) را ضرورت می‌بخشد. امّا پارادایم انتقادگرایی نیز با وجود توان بالای خود برای نفوذ به زیر پوست مناسبات قدرتِ تنیده شده در واقعیت اجتماعی، از مشکل بزرگی رنج می‌برد و آن، نداشتن این پارادایم از روشی...
Co-Authors