اسماعیل عبدی مکوند
عضو هیأت علمی سما، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز- ایران
[ 1 ] - «آتش» در شعر عطار با محوریت «تمثیل»
تمثیل در ادبیات عرفانی نقش بسزایی دارد. تمثیلهای عرفانی، تنها در گروهی از واژهها یا ترکیبات ظاهر نمی شوند بلکه گاهی تمثیل در یک واژه به کار میرود از قبیل آب، آتش، باد، خاک، دریا، کوه و غیره. در این حالت پیوند تمثیل و نماد، ناگسستنی است. استعارهها کارکرد تمثیلی مییابند. کنایات، مجازها و تشبیهات نیز از این آمیختگی، بیرون نیستند. ادبیات عرفانی به دلیل سر و کار داشتن با عموم مردم و به خاطر باف...
[ 2 ] - پیوند «تمثیل و نماد» با تکیه بر پیامبران در شعر فاضل نظری
«تمثیل و نماد» هر دو تصویرگر حقایق نامرئی و پنهاناند. این دو شیوهی بیان، میان جهان مرئی و نامرئی پیوند برقرار میکنند. بهره‌گیری از بیان کنایی و غیرمستقیم به جای بیان مستقیم، حضور تصاویر درخشان و کاربرد مناسب‌ترین واژگان، حتی وجود ایجاز، زمینه را برای حضور «تمثیل و نماد» در شعر فاضل نظری فراهم میآورد. این مقاله با تکیه بر حضور پیامبران در عرصهی شعر معاصر، به بررسی بعد تمثیلی – نمادین پیامب...
[ 3 ] - طنز تعلیمی بایزید و فضای کارناوال
نگرشی کوتاه به متون تعلیمی بیان میکند که حکایت‌های عرفانی بایزید مانند فضای کارناوال پر از تصاویری است که بیانگر براندازی و محو مرزبندی‌هاست. از ویژگی‌های کارناوالی، برهم زدن ارزشها و هنجارهای پذیرفته شده از سوی نهادهای برتری‌جو است. بدیهی است این هنجارشکنی، شامل نهادهای دینی، فرهنگی، اجتماعی میشود. نگارندگان برآنند تا با استفاده از این نظریه، چند حکایت بایزید را بررسی کنند و روش حکایت پردا...
[ 4 ] - عروسی ابد «بررسی مرگ اختیاری یا تولدی دیگر در شعر تعلیمی مولانا»*
مرگ و مرگ اختیاری از مبانی عمیق عرفان و ادب تعلیمی است. مولانا نگاهش به مرگ از نوع نگاه سنایی است. امّا ظرافت‌ها و باریک‌اندیشی‌های مولانا و اشاراتی از آیین بودایی و یونانی و ایران باستان، به نگاه مولانا لطافت و معنویتی خاص عطا فرموده است. این مقاله برآن است تا با روش تحلیلی ـ توصیفی نگرش مولانا را نسبت به مرگ به طوراعم، و به مرگ ارادی به طور اخص، باز نماید؛ و نشان دهد که مولانا چگونگی تجلّی از م...
[ 5 ] - آتش در آثار منظوم مولانا
آتش در شعر مولانا در قالب‌های تلمیح، تمثیل، استعاره، نماد، مجاز و غیره حضور یافته است. آتش گاهی «میسازد» و گاهی «میسوزاند»؛ انسان را «میآزماید و می‌گدازد و مینوازد». آتش را با دو بعد الهی و شیطانی آن در عرفان اسلامی میبینیم. آتش در اندیشههای مولانا در مصداق آتش حق و تجلیّات وی، آتش انبیا، آتش مشکلات سیر و سلوک، آتش عشق، آتش طبایع درون، آتش هواهای نفسانی، آتش جهان مادی و علایق آن، آتش جهنم،...
[ 6 ] - بررسی و تحلیل شخصیّت صوفی در مثنوی
واژۀ صوفی، یکی از واژههای کلیدی و قابل اهمّیّت در مثنوی است. مولانا در هر سخنی از دیدگاهِ صوفیانه برکنار نیست. گاهگاه عرفان را با تصوف درمیآمیزد. باید با ژرفنگری، گفتارِ نابِ عارفانۀ او را پیدا کرد. مولانا در مثنوی «روانشناسی صوفیانه» را طرح میکند امّا نه برحسب طرحهای نظاممند موجود در کتابهای درسی کلاسیک؛ از اینرو، پژوهندۀ آثارش، خود، باید چارچوبی فراهم آورد که در درون آن، این تعالیم را بتو...
[ 7 ] - واکاوی تمثیل در غزل معاصر ایران با تکیه بر فاضل نظری
تمثیل، علاوه بر شیوۀ بیان یکی از روشهای تحلیل اثر ادبی است. فاضل نظری با به کارگیری تمثیل تلاش نموده است که غزلیات را از شعبدهبازیها که باعث دوری شعر از حقیقت شده، دور نگه دارد. در تمثیلهای فاضل نظری روح دیانت و ایمان به صورتی لطیف جلوهگر است چنانچه این شاعر ارزشها و مفاهیم بنیادینی را که از رهگذر انقلاب در عرصۀ فرهنگ و زندگی اجتماعی تبلور یافته است، در قالب و با زبان و بیانی متناسب با ذ...
[ 8 ] - معرفی و شناخت سلیمان‌نامۀ (شاهنامة سلیمانی) عارف و بررسی رویکرد تمثیلی شاعر به تاریخ
دستنویس‌های متون کمترشناخته شدة فارسی در روشن کردن زمینههای مختلف تاریخی، فرهنگی، ادبی کشورهای دارای سابقه تمدنی کهن، اهمیت فراوان دارند. در ژانر حماسه‌های تاریخی فارسی، دستنویس‌های منتشرنشدة بسیاری وجود دارد که به منزلۀ گنجی گرانبها حاوی نکات بسیاری از میراث تاریخی ایران و میراث فرهنگی زبان فارسی هستند، امّا تاکنون شناسایی و معرفی نشدهاند. سلیمان‌نامه یا شاهنامه سلیمانی ی...
[ 9 ] - مقایسۀ تطبیقی تمثیل و اسلوب معادله در شعر فارسی
تمثیل و اسلوب معادله دو صورت خیال از بلاغت شعر فارسی به شمار میروند. پژوهشگران بلاغت، گروهی این دو را یک صنعت ولی با دو نام مختلف میدانند و گروهی بین آن دو تمایز برقرار میکنند. در تحوّلات شعر فارسی با دگرگونی و تحوّل این دو شگرد هنری روبهرو هستیم. در دورههای اولِ شعر فارسی تا سبک عراقی تمثیل دیده میشود و اگر اسلوب معادلهای هم به چشم بخورد ادیبان آن را تمثیل میدانند. در سبک هندی کاملاً تمث...