شمس الحاجیه اردلانی
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
[ 1 ] - تحلیل محتوایی مثل‌ها در «گلستان» سعدی و «یکی بود و یکی نبود» جمال زاده
مثل در ادب فارسی از جمله گنجینه‌های ارزشمند است و از دیرباز در آثار شعرا و نویسندگان نمود داشته و موجب غنای این آثار گشته است. در این پژوهش با مقایسه محتوایی مثل‌ها در دو اثر منثور دو نویسندۀ سرآمد در قرن هفتم و معاصر، (گلستان و یکی بود یکی نبود) تلاش شده نگرش و دیدگاه این دو نویسنده در کاربرد مثل سنجیده و تحلیل شود؛ گلستان و یکی بود و یکی نبود، اثر قابل تأملی در دو مقطع زمانی متفاوت بر ادبیات ...
[ 2 ] - مطالعة دعا و نیایش در شاهنامه فردوسی
فلسفۀ آفرینشِ انسان، بندگی، عبادت و عبودیت است و شرط اجابت دعا، شناخت نسبی خداوند و توجه نسبی به دعا است؛ هر توجهی به سوی خدا، هرارتباط قلبی بادستگاه الوهیت دعا و عبادت است. قویترین نحوۀ برقراری ارتباط انسان با خالق در دعا نمودار میگردد نیایش به معنای مناجات نزد فردوسی شاید بیش از سایر شاعران کاربرد داشته باشد، اشخاص شاهنامه در تنگنا پس از تطهیر، در خلوت پیشانی بر درگاه باری تعالی سائیده، با ت...
[ 3 ] - هفت پیکر نظامی، ردیه‌ای بر افکار صابئین
بخش عظیمى از هفت پیکر، به انعکاس دانشهاى کهن، به ویژه دانش نجوم وفرهنگ صابئین، اختصاص دارد و فهم این منظومه بدون آشنایى با اصطلاحات نجوم احکامى وفرهنگ صابئین دشواراست، ستارگان و صفات منسوب به آن‌ها در هفت پیکر کار برد ویژه‌ای دارد، به نظر می‌رسد نظامى با اندیشه‌های صابئه در تضاد است، و درپی اثبات خرافه‌ای بودن کنش‌های عقیدتی آنان و بی‌پایه نشان دادن با‌ورها‌ی دینی آن‌ها ابتنای، داستانهاى هف...
[ 4 ] - بررسی و تحلیل نمود های عاشقانه در رمان های دهه ی 1370 (با تکیه بر چهار رمانِ خانه ی ادریسی ها، سالِ بلوا، جزیره ی سرگردانی و منِ او)
چکیده «عشق» یکی از برجسته‌ترین مضامینی است که شاعران و نویسندگان در طول تاریخ ادبیات فارسی، همواره به آن توجه‌ای ویژه داشته‌اند. متون نظم و نظر پارسی از دیرباز تاکنون، عرصه‌ی نمایش دو گونه‌ی عشق مجازی و عشق حقیقی بوده است. در آثار منثور کهن، عالیترین جلوههای عشق را میتوان در آثاری همچون مناجات‌نامه‌ی خواجه عبدالله انصاری و سوانح العشاقِ غزالی به تماشا نشست. رمان در سده‌ی اخیر، به ع...
[ 5 ] - سازه‌‌‌ها در مجموعه «حنجرة زخمی تغزل» حسین منزوی
تکرار و دوران از محورهای اصلی شکلگیری عناصر موسیقایی است. این الگو در نظام موسیقیایی شعر معاصر نیز تشخص دارد و سه حوزۀ موسیقی درونی، بیرونی و کناری را در بر میگیرد. منزوی با تکیه بر این الگوها موسیقی اشعار خود را آفریده است. این پژوهش در صدد بررسی آرایههای موسیقیآفرین در غزلهای مجموعۀ «حنجره زخمی تغزل» جهت نشان دادن روش به کارگیری این عناصر و کارکردشان در اشعار منزوی است. یافته‌های این پ...
[ 6 ] - کارکرد اسطوره‌ها در اشعار سهراب سپهری
مطالعه و بررسی اسطوره‌ها یکی از راههای شناخت فرهنگ، اندیشه، باورها و اعتقادات، و تاریخ تمدن ملّتها است؛ علاوه بر این، این بررسیها دسترسی به ریشة برخی از آداب و الگوهایی را که هنوز در زندگی بشر کارکرد دارند، امکانپذیر میسازد. برخی از نویسندگان و شاعران در دورۀ معاصر نیز اسطوره‌ها را به منظور القای پیام، دستمایۀ کار خود قرار دادهاند؛ چراکه این کار موجبِ نفوذ، غنا و هویت اثر خواهدگشت. در این ...
[ 7 ] - زمان روایی در رمان جزیره سرگردانی
روایت‌شناسی، شیوههای گوناگون نگارش و تحلیل ادبیات روایی را مورد مطالعه قرار میدهد. با توجه به اطلاعات عمیق سیمین دانشور در زمینۀ روایت، نمایاندن ابعاد روایت‌گری وی، هدف این پژوهش بوده است، لذا برای آشنایی و فهمیدن لایههای زیرین این رمان، با استناد، به شواهد استخراج شده، زمان، در رمان جزیره سرگردانی، به شیوۀ توصیفی تحلیلی مورد سنجش قرار گرفته، درمیان شاکلههای مبحث روایی، عامل زمان در "جزیرة ...
[ 8 ] - جلوههای آیرونی در شعر حافظ
آیرونی موجد چندوجهی‌شدن معنا و گسترش تضاد معنایی در درون متن است. این پژوهش، ضمن طرح چهارچوب نظری آیرونی در سطح بلاغی، کوششی است در جهت تنویر مؤلفه‌های آیرونی، استخراج ویژگی مشترک آیرونی و صنایع معنوی ادبیات فارسی، واکاوی ترفندها و کرانه‌‌ها و گونه‌‌های کارآمد آیرونی، بررسی و تحلیل گونه‌‌های آن در شعر حافظ. روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی از نوع کیفی و کتابخانه‌‌ای است و داده‌‌ها با مطالعۀ کتاب‌‌ها ...
[ 9 ] - بررسی مسایل زنان از منظر اسطوره، در رمان طوبی و معنای شب
رمان طوبی و معنای شب، بازخوانی چند دهه از تاریخ ایران است، که پیچیده شده در فضایی وهمآلود و اسطورهای با قهرمانی به نام طوبی دارد. او که نامش نیز نمادین است، در جوار پدری دانشمند بهنام ادیب پرورش مییابد. این رمان شاخصترین اثر داستانی شهرنوش پارسیپور است که در اوج انقلاب مشروطه و حوادث پس از آن تا رسیدن به دورۀ پهلوی است. نویسنده در این رمان، زندگی زنی را به تصویر میکشد که علیرغم وجود ت...
[ 10 ] - بررسی و تحلیل نمود های عاشقانه در رمان های دهه ی 1370 (با تکیه بر چهار رمانِ خانه ی ادریسی ها، سالِ بلوا، جزیره ی سرگردانی و منِ او)
چکیده «عشق» یکی از برجسته‌ترین مضامینی است که شاعران و نویسندگان در طول تاریخ ادبیات فارسی، همواره به آن توجه‌ای ویژه داشته‌اند. متون نظم و نظر پارسی از دیرباز تاکنون، عرصه‌ی نمایش دو گونه‌ی عشق مجازی و عشق حقیقی بوده است. در آثار منثور کهن، عالیترین جلوههای عشق را میتوان در آثاری همچون مناجات‌نامه‌ی خواجه عبدالله انصاری و سوانح العشاقِ غزالی به تماشا نشست. رمان در سده‌ی اخیر، به ع...
[ 11 ] - کارکرد عنصر تکرار در جاویدنامۀ اقبال لاهوری
شاعران همواره تلاش کرده‌اند تا با به‌کارگیری عناصر ادبی، مفهوم موردنظر خود را به شکلی آراسته و مؤثر به مخاطب منتقل کنند. یکی از عناصری که همواره در شعر -چه سنتی و چه نو- مورد‌توجه شاعران بوده، عنصر تکرار است. در این جستار سعی شده‌است کارکرد عنصر تکرار، که محور اساسی موسیقی درونی است، در شعر جاویدنامۀ اقبال لاهوری بررسی شود. این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال است که شاعر به چه شیوه از این صنعت است...
[ 12 ] - ماهیت و کارکرد تصویر نمادین در شعر نیما
تصویر از اساسی‌ترین اصطلاحات نقد ادبی و از مباحث بنیادی بلاغت امروز است. این مقاله بر آن است که ویژگی و کارکرد تصویر نمادین شعر نیما را بررسی نماید. بنابراین نماد و همچنین شاخصه‌های ایماژ نمادین در شعر نیما با بحث از: گنگی ذاتی، تأویل‌پذیری و چند معنایی، وحدت ایده و تصویر و ساختار ارگانیک تبیین شده، و به نظم افکار و احساسات و القای احساس و عاطفه، دو نقش و کارکرد مهم ساختار تصویر در شعر نیما پرد...
[ 13 ] - بررسی نقش موسیقیایی قافیه در اشعار جاویدنامه اقبال لاهوری
توجه به عناصر موسیقیساز شعر( مانند: وزن، قافیه، ردیف) به خواننده کمک می‌‌کند تا معانی و حس شاعر را بهتر درک نماید. بهویژه در خصوص قافیه که مهمترین جلوه‌گاه موسیقی کناری در شعر بوده و نقش مهمی در انتقال معانی ایفا می‌‌نماید. که با بررسی آن علاوه بر فهم بهتر مفهوم مورد نظر، میزان توانمندی شاعر در سرودن شعر نیز سنجیده میگردد. اقبال لاهوری شاعر نام آشنایی است. وی با پیروی از شاعران بزرگ ف...
[ 14 ] - تحلیل عناصر مدرنیته در رمان کلیدر محمود دولت آبادی
ادبیات داستانی که خود محصول مدرنیسم است در بازتاب تجربه تقابل سنت و مدرنیته نقش داشته است. واکاوی مفاهیمی از مدرنیته که در کلیدر منعکس شده محور این پژوهش است. میتوان گفت کلیدر، اگر چه داستانی بومی است در فضایی روستایی اما به اقتضای داستان و ماجراهایش و به ویژه متأثر از رخدادهای اجتماعی و سیاسی سالهای 1325 تا 1327 هجری شمسی و فضای ملتهب سیاسی ایران پس از جنگ جهانی دوم و از طرفی تحت تأثیر فضای ...
[ 15 ] - شیوۀ تأویل عاشقانة مولانا از آیات قران و بررسی آن در قصه‌های قرآنی
مولوی از بزرگ‌ترین عارفان داستان‌پرداز ادب فارسی است که به‌قصد بیان نکات اخلاقی و عرفانی به داستان‌سرایی خصوصاً قصص قرآن روی آورده است. یکی از ارکان مهم داستان‌های قرآن‌که در مثنوی مورد استفادة مولوی قرار گرفته است، شخصیت‌ها و چهره‌های قرآنی خصوصاً پیامبران می‌باشند. مولانا در مثنوی از بسیاری آیات قرآن بهره گرفته است و یکی از شگردهای مهم مولانا در برخورد با آیات قرآن کریم تأویل و تفسیر ذوقی و عاش...