علی صفری آق‌قلعه
پژوهشگر متون و نسخه‌شناس
[ 1 ] - واژه‌های فارسی در دستنویسی مشکول از تفسیر سورآبادی
فارسی‌زبانان در دورۀ اسلامی از خط عربی برای نگارش آثار خود استفاده کردند. برخی کاستی‌ها در این خط موجب شده است تا شماری از ضبط‌ها و ویژگی‌های زبانی، مخصوصاً در حوزۀ مصوّت‌ها و برخی صامت‌های خاص زبان فارسی، در آن خط منعکس نشود و بخشی از پژوهش‌های زبان‌شناختی مرتبط با زبان فارسی با کاستی‌هایی روبه‌رو شود. از سویی، آگاهی ما از ضبط بسیاری از واژه‌ها منحصر به شماری از لغتنامهها است که بیشترآن‌ها متأ...
[ 2 ] - اسماعیلیان ایران و دانش استیفا
دربارۀ دانش استیفا و افراد و گروه‌هایی که بدان پرداخته‌اند هنوز پژوهش چندانی صورت نگرفته است. بر اساس شواهد تاریخی، اسماعیلیان ایران از جمله گروه‌هایی بودند که به این دانش پرداخته‌اند. در مقالۀ حاضر به تنی چند از دانشمندان دورۀ اسلامی پرداخته شده که هر یک به گونه‌ای با اسماعیلیه ارتباط داشته‌اند و آثاری در زمینۀ این دانش نگاشته یا با دانش استیفا آشنایی داشته‌اند.
[ 3 ] - شرح فارسی منظومۀ خلافیات نسفی؛ نسخۀ مورّخ 665ق
یکی از متون کهن زبان فارسی دستنویسی از شرح منظومۀ خلافیات است که به شمارۀ 819 در مجموعۀ فیض‌الله افندی در کتابخانۀ ملّت (استانبول) نگهداری می‌شود. نسخه مورّخ 665ق و دارای 332 برگ است. اصل منظومۀ خلافیات از نجم‌الدّین ابوحفص عمر بن محمّد بن احمد نسفی (461 – 537ق) سرودۀ 504ق است و شرح فارسی این اثر را شخصی ناشناس در میانۀ سالهای 504ق تا 665ق به قلم آورده است. مطابق فهارس و کتاب‌شنا...
[ 4 ] - دو اثر فارسی در مجموعۀ 1511 کتابخانۀ ملی ملک مورخ 517- 519ق؛ با اشارتی به انتقال آثار شیعی و آموزش عربیت در نیشابور سدۀ پنجم و ششم هجری
نسخۀ 1511 کتابخانۀ ملی ملک مجموعه‌ای دارای آثاری مورخ میان سالهای 517 تا 519ق است. این مجموعه دارای متونی به زبانهای عربی و فارسی عمدتاً در زمینۀ آموزش عربیّت و ادبیات عربی و یک اثر در قراآت قرآنی و برخی مطالب پراکنده است. کاتبِ همۀ آثارِ مجموعه ابوجعفر محمدبن ابی‌الفضل الصایغی البیهقی است و از یادداشتهای وی دانسته می‌شود که نسخه را برای خودش کتابت کرده و عمدة آنها را بر استادان فن خوانده است. وجود...
[ 5 ] - فرهنگ کهن عربی به فارسی در مجموعۀ 6788 کتابخانۀ مجلس
بخشی از پژوهش‌های مرتبط با زبان فارسی و فرهنگ نویسی بر پایۀ لغتنامه‌های کهن دوزبانه و به‌ویژه لغتنامه‌های عربی به فارسی استوار است. بنابراین، شناسایی این لغتنامهها از بایسته‌های پژوهشی در این زمینه است. در نوشتۀ کنونی به بررسی یکی از این فرهنگ‌ها ــ مندرج مجموعۀ 6788 کتابخانۀ مجلس ــ پرداخته شده است. چون نسخۀ شناخته شده این فرهنگ از آغاز و پایان افتادگی دارد، اکنون از نام اثر و نویسندۀ آن...
[ 6 ] - که چو خوش بنگری ای سرو روان ...
این نوشته پاسخی است به نقدی با عنوان «گذری بر تحفةالعراقین خاقانی شروانی به کوشش علی صفری آق‌قلعه» به قلم آقای سعید مهدوی‌فر که در شمارۀ 49 آینۀ میراث منتشر شده بود. در نوشتۀ کنونی به اشتباهات منتقد و شیوۀ نادرستی که در نوشتۀ خود در پیش گرفته بود پرداخته شده است.
[ 7 ] - کتابُ الناصری فی ترجمةِ کتابِ القادری فی التّعبیر؛ ترجمۀ فارسی مورّخ 692ق (با نکاتی دربارۀ اصل عربی کتاب و مؤلّفِ آن)
یکی از کهن‌ترین متون عربی در زمینۀ تعبیر خواب التّعبیر القادری اثر نصر بن یعقوب دینوری نگاشتۀ سال 397ق است. ترجمۀ فارسی کهنی از این کتاب با نام کتابُ الناصری فی ترجمة کتاب القادری فی التّعبیر توسّط سراج‌الدّین عبدالعزیز الیزدی در سال ۶۹۲ق به انجام رسیده که از دیدگاه زبان فارسی اهمیّت دارد. نسخۀ منحصربه‌فرد این ترجمه در سالهای اخیر شناسایی شده و به همین دلیل در منابع تاریخ نگارش‌های...
Co-Authors