محمد حسین بیات
دانشگاه علامه طباطبایی
[ 1 ] - اجل معلّق و اجل مسمّی از منظر آیات و تجلّی آن در روایات
موضوع اجل معلّق (قضای مشروط) و اجل مسمّی (قضای محتوم) در ارتباط با زمان مردن آدمیان، از دیرزمان مورد بحث مفسّران اسلامی بوده است. بعضی از آیات قرآن کریم، در اجل معلّق ظهور دارند؛ مثل آیة Pأَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ وَ أَطیعُونِ * یغْفِرْ لَکمْ مِنْ ذُنُوبِکمْ وَ یؤَخِّرْکمْ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی..: اینکه خدا را عبادت نمایید و تقوا پیشه کنید و از دعوت من اطاعت نمایید تا خداوند گناهانتان را بیامرزد و مرگتان را تا وقتِ نامیده‌شده (در ع...
[ 2 ] - سریان علم در موجودات از منظر قرآن مجید و تجلّی آن در اندیشة ملاّصدرا
آنچه انسان‌ها با حواسّ خود درمی‌یابند، این است که جمادات فاقد شعورند، امّا خداوند در قرآن همة موجودات عالم را از انسان و حیوان گرفته تا گیاه و جماد، دارای شعور و آگاهی معرّفی می‌فرماید و اموری مانند تسبیح، سجده، خشوع و ..... را به آنها نسبت می‌دهد. اعتقاد به سریان کمالات وجودی از قبیل علم، حیات و اراده در جمیع موجودات از اصول مسلّم و پذیرفته در حکمت متعالیه است. ملاّصدرا با براهین عقلی سریان علم را ...
[ 3 ] - تقیّه در اسلام و فلسفة تقیّة امام رضا(ع) با تکیه بر آیات و روایات
آیین مقدّس اسلام یک آیین فطری است. مسألة أخذ میثاق که بارها در قرآن مجید (از جمله الحدید/8)1وارد آمده، به همین نکته اشارت دارد. شایان ذکر آنکه، جمیع احکام شرع مقدّس اسلام، اعمّ از احکام تکلیفی که بر اساس اقتضاء و تخییر جعل شده‌اند و احکام وضعی که قراردادهای الهی در زندگی عادی بشر می‌باشند، معالیل مصالح و مفاسد می‌باشند؛ یعنی اگر کسی واجبی از واجبات دینی را امتثال نماید، به مصلحتی عاجل یا آجل دست ی...
[ 4 ] - قاعده نفی عسر و حرج با تکیه بر آیات و روایات
شریعت مقدس اسلام که آخرین دین در سلسله آیین های آسمانی است، شریعتی دور از افراط و تفریط است؛ شریعتی است که حتی در قصاص و انتقام آن، روح حیات وجود دارد. ایستادگی و استقامت را در برابر دشمنان معاند زورگو به پیروان خود دستور داده است و نسبت به محرومان و ستمدیدگان، حد اعلای فروتنی را بدانان یاد داده است. خداوند متعال در قرآن مجید خطاب به پیروان این آیین پاک می فرماید: کذالک جعلناکم امه وسطا لتکونوا...
[ 5 ] - هرمنوتیک و تأویل آیات قرآن کریم
هرمنوتیک به معنی فنّ فهم و تأویل متن، از زمان سقراط و افلاطون و به قولی پیشتر از آنان، دست‌مایه‌ی دانشمندان و فرزانگان بوده است. در کُل، در آثار یونانی، کُتُب و رساله‌هایی از بزرگانی چون افلاطون و ارسطو در این زمینه موجود است. هرمنوتیک به معنی فنّ فهم و تأویل متون مقدّس دینی از زمان قدّیس آگوستین (سده‌ی پنجم میلادی) تا زمان شلایر ماخر (سده‌ی هجدهم میلادی) به واسطه‌ی عالمان دینی آیین مسیح در راستای فهم...
[ 6 ] - بررسی و نقد دیدگاه ابن‌عربی در باب خلافت و امامت
دیدگاه ابن‌عربی در باب خلافت و امامت بعد از رحلت رسول اکرم (ص) از ویژگی خاصّی برخوردار است. وی نخست به‌گونه‌ای سخن می‌گوید که خواننده می‌پندارد مقصود وی، امامت و خلافت عرفانی می‌باشد و ربطی به دیدگاه‌های کلامی شیعی و سنّی در این باره ندارد، لیکن بعد از بررسی و دقّت نظر معلوم می‌شود که وی با شیوه‌ی خاصّ خود، در نهایت دیدگاه کلامی اهل سنّت را به زبان آورده و به‌گونه‌ای شگفت‌انگیز، خلافت را با تمسّک به ...
[ 7 ] - برهان صدّیقین و وجوب و امکان در اثبات واجب تعالی از منظر فلاسفه‌ی بزرگ با تکیه بر قرآن و حدیث
در این جستار، اولاً به اختصار دیدگاه فلاسفه‌ی مشّاء و آخرین یافته‌های ایشان در اثبات وجود خدا با تکیه بر براهین وجوب و امکان و صدّیقین بررسی می‌شود. ثانیاً دیدگاه ویژه‌ی ملّاصدرا در باب برهان صدیقین بیان خواهد شد. نکته‌ی مهم آنکه نویسنده‌ی مقاله ریشه‌های فکری ملّاصدرا را بررسی کرده و نشان داده است که وی تحت‌تاثیر چه عواملی بدین دیدگاه دست یافته است.
[ 8 ] - بررسی و نقد سخنان شبهه‌سازان در حقّانیت قرآن
در این مقاله نخست سخنان قرآن مجید با برخی از احادیث معتبر درباره‌ی معرّفی قرآن کریم و پیامبر اکرم(ص) نقل شده است. در این بخش با استناد به آیات و احادیث، عصمت قرآن کریم و پیامبر اکرم(ص) از هر نوع خطا به اثبات رسیده است. سپس همه‌ی شبهه‌های شبهه‌سازان در هشت عنوان کلّی نقل و بررسی شده و سرانجام به یک‌یک آنها در حدِّ یک مقاله به‌گونه‌ای مستدل پاسخ داده شده است.
Co-Authors