سعید زیباکلام
دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه تهران
[ 1 ] - افسانۀ ماهیت استدلال
در این مقاله تلاش شده سؤالات ذیل مورد بحث و تأمل قرار گیرد: آیا استدلال‌های اقامه‌شده و اقامه‌نشده دارای ماهیتی، جوهری، و یا ذاتی فراتاریخی و جهانشمول هستند و بر سر آن هم اجماع تام و تمامی همواره وجود داشته و خواهد داشت؟ چرا بسیاری از استدلال‌های تاریخ فلسفه که زمانی متقاعدکننده بودند قدرت خود را از دست داده‌اند؟ هنگامی که ما می‌گوییم «من با این استدلال شما قانع(یا متقاعد) شدم» آیا مراد ا...
[ 2 ] - نظریه‌سازی و معضلات و اهداف بومی
سؤال محوری این مقاله اینست: چگونه می‌توان و باید با تکیه بر آلام، آمال، و آرمان‌ها و بدون توسل به مقوله یا مفهوم پیشرفت، اعم از مدرنیستی −لیبرالیستی یا سوسیالیستی− یا اسلامی و یا ایرانی، پژوهش کرد و بر معضلات و مسائل بومی فائق آمد؟ برای پاسخ، سعی می‌کنیم در وهله اول به این سؤال پاسخ دهیم که عالمان چگونه کاوش‌های نظریه‌سازانه و تأملات نظریه‌پردازانۀ خود را انجام می‌دهند؟ و برای پاسخ بدین سؤال، س...
[ 3 ] - بازسازی روش‌شناسی کارل مارکس
با توجه به اهمیت روش‌شناسی در فلسفه علم و به‌ویژه در علوم اجتماعی، در این مقاله روش‌شناسی کارل مارکس یکی از موثرترین عالمان اجتماعی بررسی شده است. روش مارکسیستی امروزه به‌طورگسترده مورد استفاده پژوهشگران می‌باشد؛ درحالی‌که کمتر کسی به این مسئله واقف است. روش مارکس در مطالعه پدیدهها به این صورت است که از واقعیاتِ آفاقی پیچیده آغاز میکند و در سیری نزولی به سویِ مفاهیم هرچه بسیطتر پیش میرود. سپ...
[ 4 ] - امتزاج فقه و علوم اجتماعی
فقه سنتی هیچ ریط و نسبتی با علوم اجتماعی ندارد. همین فقه ربط و نسبت بسیار ناچیزی با معضلات و نیازهای متنوع جامعة امروز ما دارد. نیز، هم پدیدارهای اجتماعی و هم مفاهیم و نظریه‌های علوم اجتماعیِ مرسوم،خصلتی تاریخی و متحول دارند. همچنین، مفاهیم و نظریه‌های اجتماعی هم معطوف به مسائل و نیازها و آمال تاریخاًمتحولِ جوامعی است که خاستگاه آن علوم بوده است و هم نتیجتا اعتبار محلی و تاریخی دارند. د...
[ 5 ] - نجات قاعده ملازمه
در این مقاله تلاش می‌کنم ربط و نسبتی که قاعدۀ ملازمه میان عقل و شرع برقرار میکند را تحلیل کنم. برای این هدف، سه سؤال محوری طرح و به ترتیب تحلیل می‌شود: نخست، آیا «هر آن چه عقل بدان حکم کند، شرع نیز بدان حکم میکند»؟ دوم، چنانچه در موضوعی حکم شرع و حکم عقل متغایر یا متعارض از آب در آیند، چه باید کرد؟ سوم، چگونه تشخیص یا تمییز بد...
[ 6 ] - روش علمی نیوتن در قول و فعل
در این مقاله میخواهم سازگاری میان اقوال و اعمال روش‌شناختی نیوتن را مورد کاوش قرار دهم. اهمیت موضوع بدین علت است که ما علم‌شناسان هنوز نمی‌توانیم حدودا هم ادعا کنیم که روش علمی بزرگترین دانشمند همة اعصار را می‌شناسیم. این وضعیت ناگوار، برغم اینست که توجه به روش علمی هیچ دانشمندی باندازة عُشر توجهی که روش‌شناسان علم به روش علمی نیوتن بذل کرده‌اند نمی‌شود. بدلائل روشنی، هم نیوتن و هم اندیشه و بویژ...
Co-Authors