محمد دبیرمقدم
استاد گروه زبانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی، ایران
[ 1 ] - همشکلی مسیرنماها در برخی از زبانهای ایرانی: رویکردی ریزنحو بنیان
مقالة حاضر به بررسی همشکلی مسیرنماها در سه زبان فارسی، کردی کرمانشاهی و لری (گویش مینجایی) میپردازد. این بررسی براساس رویکرد نوین ریزنحو صورت پذیرفته است. از این رو در بخش مقدمه به تفصیل به معرفی این رویکرد و نیز آثار پیشین پرداخته شدهاست. در بخش دوم، علاوه بر تحلیل مسیرنمایی، پدیدة همشکلی در سه زبان مذکور مورد بررسی قرار گرفته است. دادههای مربوط به این زبانها از گویشوران بومی جمعآوری ...
[ 2 ] - بررسی ویژگیهای سبکی تکرار کامل در رمان سووشون و بوف کور
تکرار پدیدهای زبانی است که پیرامون آن بررسی هایی در زبانهای گوناگون و در چارچوب نظریه های مختلف صورت گرفته‌است. تکرار در دو نوع کامل و ناقص از سوی زبانشناسان بررسی شدهاست که از آن میان در پژوهش حاضر به ویژگیهای سبکی تکرار کامل در سووشون (سیمین دانشور) و بوف کور (صادق هدایت) میپردازیم. پرسش این است که فرایند تکرار تا چه میزان میتواند ملاکی برای تشخیص سبک ادبی نویسنده تلقی شود؟ برای دست...
[ 3 ] - شواهد روان‌شناختی برای تعیین جایگاه فاعل در زبان فارسی برپایۀ نحو کمینه‌گرا
در پاسخ به این پرسش که آیا در ساخت جملات زبان فارسی، فاعل در جایگاه نقش معنایی خود در گروه فعلی باقی می‌ماند یا به مشخص‌گرِ گروه زمان حرکت می‌کند، بحث‌های نظری و شواهد زبانیِ موجود اطلاعات کافی برای تعیین جایگاه اصلی فاعل ارائه نمی‌کنند. در همین راستا، به‌رغم اینکه زبان فارسی دارای توالی واژگانی منعطف در جملات است، یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد جابه‌جایی عناصر جمله در این زبان از سوی فارسی‌زبا...
[ 4 ] - نظریۀ گام و کوتاه‌ترین فاصلۀ میان دو نقطه
هدف اصلی شرط نفوذناپذیری گام، و در کل نظریۀ گام، مشخص کردن مسیر حرکت سازه‌های زبانی است. در این مقاله، نگارندگان ابتدا مسیر حرکت درون‌بندی فاعل محمول‌های نامفعولی را بررسی می‌کنند و استدلال می‌کنند که فاعل از لبۀ گروه فعلی کوچک حرکت می‌کند و سپس به مشخص‌گر گروه زمان می‌رود. برخلاف حرکت فاعل، در حرکت مفعول رایی و غیررایی و جزء غیرفعلی فعل مرکب نشانه‌ای نمی‌توان یافت تا براساس آن حرکت از لبۀ گروه...
[ 5 ] - ملاحظاتی در ترتیب خطی ساخت فعل فارسی از دیدگاه پادتقارنی
این نوشتار می‌کوشد نشان دهد که تبیین ترتیب خطی در ساخت فعل فارسی از منظری پاد تقارنی و بدون توسل به پارامترهای متناقض جهت‌هسته امکان پذیر است. چارچوب نظری این بحث اصولاً مفهوم پارامترِ جهت هسته را در زبانهای طبیعی رد می‌کند و در عوض، تمام ترتیب‌ها را مشتق از ترتیب پایه مشخص‌گر- هسته - متمم می‌داند. هر ترتیب دیگری جز این لاجرم مشتق است و از حرکت سازه‌های نحوی به دست می‌آید. فارسی هم ویژگیهای ترت...
[ 6 ] - تحلیل نحوی حالت دهی کنائی در منتخبی از زبانهای ایرانی: رویکردی کمینه گرا
بررسی حاضر به صورت بندی حالت دهی کنائی در زبانهای تاتی، تالشی و وفسی در چارچوبی کمینه گرا می پردازد. انطباق در زبانهای مذکور دوگانه است، به این مفهوم که در بندهای لازم و بند متعدی زمان حال، فاعل در حالت مستقیم است و فعل با فاعل مطابقه می کند. اما در بندهای متعدی زمان گذشته فاعل در حالت غیر فاعلی است و فعل با فاعل مطابقه وندی ندارد و در عوض واژه بست کار ارجاع به فاعل متعدی را بر عهده دارد. در ای...
[ 7 ] - تأثیر استفاده از مؤلفه‌های رده شناسی ترتیب واژه زبان فارسی و عربی بر یادگیری فارسی آموزان عرب زبان
یادگیری دستور زبان دوم یکی از مشکلات اصلی زبانآموزان است. در این پژوهش تلاش شد با استفاده از دستاوردهای ردهشناسی زبان، یادگیری دستور زبان فارسی برای فارسیآموزان عربزبان تسهیل شود. بدین منظور، بر پایهی مولفههای ردهشناسی ترتیبِ واژه، شباهتها و تفاوتهای ردهشناسی زبان فارسی و زبان عربیِ معیار، مشخص گردید. تحلیل دادهها نشان داد که از میان 24 مؤلفهی مشترک زبان فارسی و عربیِ معیار، در...
[ 8 ] - ردهشناسی ترتیب واژه‌ها در گویش بابلی
در ردهشناسی ترتیب واژه‌ها، زبانهای گوناگون از لحاظ ترتیب و توالی سازه‌ها بررسی می‌شوند و سپس مقایسه و طبقه‌بندی زبانها بر اساس ترتیب واژه‌های بهدستآمده صورت می‌گیرد. مقالۀ حاضر در چارچوب مقالۀ (1992) درایر، ترتیب واژه‌ها در گویش بابلی را بررسی می‌نماید. روش گردآوری دادهها از طریق ضبط پاسخ‌های 10 گویشور بابلی، 5 گویشور شهرنشین و 5 گویشور روستانشین به پرسشنامه‌ای که جهت انجام این پژوهش تهیه...
Co-Authors