حسین بیاتلو
پژوهشگر تاریخ اسلام
[ 1 ] - مقاومت محلی بربرهای شمال‌آفریقا و تأثیر آن بر سیر فتوحات مسلمانان در مغرب؛ مطالعه موردی مقاومت کاهنه اوراس73-81 ه.ق/692-700م
گسترش فتوحات اسلامی و حضور سپاهیان مسلمان در قلمروهای جدید همواره با موانعی جدی روبرو بود. شکل‌گیری مقاومت‌های محلی ساکنان بومی سرزمین‌های تازه‌فتح‌شده را می‌توان از مهم‌ترین این موانع به شمار آورد. وجود این دست مقاومت‌ها درسرزمین مغرب یکی از اصلی‌ترین مشکلات پیش‌روی فاتحان این سرزمین بود. از جمله آن مقاومت پایداری "کاهنة" منطقة اوراس در برابر فاتحان مسلمان است. این مقاله برآن است تا پس از برر...
[ 2 ] - بررسی انتقادی تحولات کاربرد منجنیق در جنگ‌های دورة اسلامی
مَنجنیق، به‌منزلة سنگین‌ترین سلاح جنگی، در قرون میانة اسلامی از اهمیت بسیاری برخوردار بود. از این سلاح برای کوبیدن دیوارهای دفاعی و نفوذ به داخل شهرها استفاده می‌شد. در نخستین فتوحات اسلامی، منجنیق شکل ساده‌ای داشت؛ اما با گذشت زمان و به موازات تکامل و افزایش استحکام حصارهای دفاعی شهرها، منجنیق‌ها نیز روزبه‌روز تغییر کردند و تکامل یافتند؛ تا آن‌جا که در دورة اموی منجنیق‌های نفت‌انداز و آتشین سا...
[ 3 ] - لوطیان و ناآرامی‌های شهری در دورۀ ناصری
لوطی‌گری به‌عنوان میراث زوال یافتۀ عیاری و جوانمردی، در دورۀ قاجاریه اهمیت و جایگاه بالایی یافت و لوطیان در حیات اجتماعی و سیاسی این دوره نقش مهم و اساسی ایفا کردند. این گروه در آشوب‌های دورۀ مشروطه سهم چشمگیری داشتند. به علاوه در عرصۀ اجتماعی و به‌ویژه در ارتباط با ناآرامی‌ها و سرقت‌های شهری، عاملی تعیین‌کننده و مؤثر بودند. وضع نابسامان سیاسی و اجتماعی دورۀ قاجاریه و ناصری، مناسبات لوطیان با ک...
[ 4 ] - تاریخ اجتماعی در مینیاتورهای سورنامه‌های عثمانی: سورنامه وهبی و همایون
در سده‌هاى میانه اسلامى جشن‌هاى بسیارى به مناسبت‌هاى مختلف برگزار مى‌شد. امپراتورى عثمانى در برگزارى جشن‌ها در میان حکومت‌هاى اسلامى جایگاه ویژه‌اى داشته و تعدد و تنوع این جشن‌ها مایه ظهور گونه‌اى نوشتارها با عنوان سورنامه شده است. سورنامه‌ها علاوه بر وصف جشن‌ها، حاوى مینیاتورهایى است که گزارش‌هاى مصورى از چگونگى برپایى جشن‌ها، حضور سلطان و نمایش‌ها عرضه مى‌کنند. افزون بر ارزش هنرى سورنامه‌ها...
[ 5 ] - آیین‌های نمایشی در جشن‌های دربار عثمانی: نمایش اورتا‌اویون و قره‌گوز
درباره برپایی جشن‌های متعدد در دربار عثمانی با اهداف گوناگون و از جمله برای نشان دادن قدرت و عظمت امپراتوری، اسناد، مدارک و گزارش‌های بسیاری برجای مانده است. این جشن‌ها که با مراسم و تشریفات بسیار و به مناسبت‌های مختلف مانند ختنه‌سوران، تولد شاهزاده، ازدواج‌های درباری و جز آنها برگزار می‌شد معمولا چندین روز به طول می‌انجامید و سلطان و صاحب‌منصبان در کنار انبوهی از مردم عادی در این جشن‌ها حضور م...
[ 6 ] - نقش ادوات پرتابی در جنگ‌های قلعه‌ای در سرزمین‌های اسلامی پیش از ابداع توپ
در قرون میانه اسلامی، محاصره یکی از معمول‌ترین صورت‌های جنگ به شمار می‌آمد. قوای مهاجم برای درهم‌شکستن مقاومت قلعه‌ها و ورود به شهرهایی که حصارهای مستحکم داشتند، از ترفندها، شیوه‌ها، ابزارها و ادوات گوناگونی بهره می‌گرفتند؛ در این میان، استفاده از ادوات پرتابی، به‌ویژه منجنیق‌ها، بسیار کارآمد و تعین‌کننده بود. در این مقاله، ضمن به‌دست‌دادن وصفی مستند از کارکردهای مختلف هجومی- دفاعی جنگ‌افزارهای...
[ 7 ] - تنوع و تکامل پرتابه های جنگی در دوره اسلامی
شیوه های متفاوت نبرد در طول تاریخ اسلام، استفاده از جنگ افزارهای مختلف را ایجاب می کرد. درسده های میانه اسلامی بیشتر شهرها دارای دیوارهای دفاعی به دور خود بودند؛ ازاین رو، نبردهایمحاصره ای شیوه رایج جنگها به حساب می آمد. در اینگونه نبردها، سلاح های سنگین پرتابی به ویژهمنجنیق کارایی بسیار داشت؛ اما افزون بر سلاح، نوع پرتابه های جنگ افزارها نیز در دستیابی به موفقیتتأثیری بسزا می گذاشت. پرتابه های...
[ 8 ] - نوکران و پدیدۀ سرقت در دورۀ ناصری
سرقت به‌عنوان متداول‌ترین و فراگیرترین ناهنجاری اجتماعی هم تاثیرات منفی آشکاری در امنیت اجتماعی داشت و هم همۀ قشرهای جامعه را درگیر می‌گرفت. به دیگر سخن تقریبا در میان اکثر قشرهای اجتماع سارق وجود داشت و هر کدام با انگیزه‌ها و نیت‌های مختلفی دست به اعمال سارقانه می‌زدند. در عهد ناصری نیز مردم طبقات مختلف اجتماع درگیر این ناهنجاری اجتماعی بودند. از میان این قشرها می‌توان به لوطیان، سربازها و نوک...
[ 9 ] - معضلات اجتماعی عهد ناصری در رساله قانون قزوینی با تأکید برشاخص سرقت
از اواسط دوره ناصری و در پی مواجهههای فکری و سیاسی بیشتر ایران با کشورهای اروپایی، اندیشه اصلاح و نوگرایی در میان متفکران و نواندیشان این دوره شتاب بیشتری گرفت. در این دوران رسالهها و متون انتقادی فراوانی در واکنش به اوضاع آشفته سیاسی و اجتماعی ایران به نگارش درآمد. در نگارش این رسالهها علاوه بر روشنفکران این دوره، برخی از مردم عادی و پیشهوران و بازاریان نیز مشارکت داشته و دست به تألیفاتی ...
Co-Authors