محسن ایزدی
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه قم
[ 1 ] - تأملاتی در آثار ملاصدرا درباره سعادت قصوی (با رویکرد قرآنی)
بسیاری از فلاسفه، تکامل عقل نظری و ارتقای آن به مرتبه عقل مستفاد را سعادت قصوای انسان دانستهاند. ملاصدرا نیز در برخی آثارش همین دیدگاه را ابراز کرده است. برخلاف فلسفههای پیشین که به دلیل فقدان برخی اصول فلسفی، توانایی به دست دادن تبیینی معقول و مستدل از وصول نفس به عقل مستفاد را ندارند، فلسفه وی بهخوبی از عهده چنین تبیینی برمیآید. وصول نفس به مقام فنای فی الله، که مرتبهای بالاتر از...
[ 2 ] - امکان استعدادی و نسبت آن با امکان ذاتی (از حکمت سینوی تا حکمت صدرایی)
ابنسینا با استفاده از قاعدهی «کل حادث زمانی مسبوق بقوة و مادة تحملها»، وجود ماده و قوه (امکان استعدادی) را اثبات کرده است. فیلسوفان و متکلمان بعد از ابن سینا به نقد و بررسی قاعدة مذکور، استدلال ابنسینا و رابطة امکان ذاتی با امکان استعدادی پرداختهاند. برخی از آنها امکان ذاتی و استعدادی را مشترک لفظی و لذا استدلال ابنسینا را مغالطی دانسته و برخی دیگر، با اثبات اشتراک معنوی این دو امکان، استد...
[ 3 ] - بررسی تطبیقی رویکردهای هرمنوتیک فلسفی در تفسیر قرآن
هرمنوتیک فلسفی به بررسی و تحلیل تفسیر متون میپردازد. خاستگاه این دانش، فلسفه غرب است و با نام فیلسوفانی مانند هیدگر و گادامر پیوند خورده است. در بین اندیشمندان مسلمان، بررسی فرایند تفسیر قرآن و تحلیل کم و کیف تأثیر پیشفهمها و گرایشهای مفسر در تفسیر او سابقهای دیرینه دارد. در عرصه دینپژوهی اسلامی معاصر نیز برخی نواندیشان با اقتباس از آموزههای هرمنوتیک فلسفی رائج در غرب و با رویکردی حداکثر...
[ 4 ] - ارزیابی خوب یا بد بودن سرشت و شاکله انسان براساس حکمت متعالیه
ارزیابی سرشت انسان و نیک یا بد بودن آن، از مسائل مهم و کهن در مکاتب مختلف دینی و فلسفی بوده است. برخی انسان را نیکسرشت، برخی او را بدسرشت و گروهی هم وی را فاقد سرشت مشترک دانستهاند. این مقاله در جستجوی پاسخهای دقیقی برای سه پرسش اساسی است: اولاً حقیقت سرشت انسان از نگاه هستیشناختی چیست؟ ثانیاً متعلَّق اصلی «خوبی و بدی» در بحث سرشت انسان چیست؟ ثالثاً منشأ افعال بد انسان چیست؟ براساس حکمت متعالیه،...
[ 5 ] - جایگاه عقل نظری و عملی در سعادت از دیدگاه ملاصدرا و ارزیابی قرآنی آن
اندیشمندانی که سعادتِ قصوای انسان را در کمال نهایی عقل نظری جستجو میکنند، راه وصول به آن را نیز تقویت همین قوه و فعلیت بخشیدن به مراتب مختلف آن میدانند. ملاصدرا در بسیاری از مباحث خود همین راه را طی میکند؛ اما در برخی موارد، گامی فراتر نهاده و سعادت نهایی انسان را قرب الهی معرفی مینماید. هدف این پژوهش بازخوانی آثار ایشان با رویکرد قرآنی است. بر اساس یافتههای این پژوهش تعاریفی که وی از عقل ن...
[ 6 ] - وجوه تمایز عارف و نبی در حکمت متعالیه؛ سنجش دیدگاه برخی نظریهپردازان معاصر
نوشتار پیش رو در صدد بررسی دیدگاه ملاصدرا در خصوص وجوه تمایز عارف از پیامبر و سنجش دیدگاه دکتر سروش و همفکران وی در مساله یکسان انگاری پیامبر و عارف است. از نظر سروش گوهر اساسی وحی و تجارب عرفانی امری مشترک است با این تفاوت که پیامبر بر خلاف عارف در پی تجربه دینی خویش مسئولیت جدیدی را احساس می نماید که همان مفهوم نبوت وی محسوب می شود. در حوزه تفکر حکمت متعالیه عارفان حقیقی، جایگاه رفیعی دارند؛ ...
Co-Authors