سعید زنگنه شهرکی
استاد دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران-
[ 1 ] - ارزیابی زمین های بایر به منظور توسعه میان افزا با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری تلفیقی وArcGIS( نمونه موردی: شهراهواز)
توسعه میان افزا یکی از رویکردهای اصلی در مقابله با پدیده پراکنش و رشد افقی شهرها می باشد.یکی از اصلی ترین حوزه هایی که در توسعه میان افزای شهر به آن توجه می شود زمین های بایر و بلا استفاده در محدوده شهر می باشد.توجه به ظرفیت بالای زمین های بایر در شهر می تواند راه ما را در رسیدن به شهری پایدار هموار کند. بنابراین در این پژوهش، هدف، ارزیابی زمین های بایر جهت توسعه میان افزا براساس متغیرهای تاثیر...
[ 2 ] - تحلیل فضایی کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های غیر رسمی منطقۀ کلانشهری تهران (مطالعۀ موردی: اسلامآباد، صالحآباد)
در سال‌های اخیر، مطالعۀ کیفیت زندگی در نواحی شهری مورد توجه گسترده بوده است. متأسفانه در بیشتر کلانشهرهای ایران، شاهد معضلی به نام سکونتگاه‌های غیر رسمی هستیم که دارای کیفیت زندگی چندان مناسبی نیستند. در این پژوهش، کیفیت زندگی در دو سکونتگاه غیر رسمی کلانشهر تهران (صالحآباد و اسلامآباد) با رویکرد ذهنی بررسی شده است. برای انجام پژوهش، دویست نمونه از بین ساکنان شهر اسلامآباد و صالحآباد بهصور...
[ 3 ] - تأثیر بلندمرتبهسازی بر میزان جرایم شهری(مطالعهی موردی: مناطق بیستودوگانهی تهران)
توجّه به مفهوم امنیّت و روشهای بالابردن آن، امروزه به یکی از اولویّتهای اساسی نظریهپردازان و برنامه‌ریزان شهری تبدیل شده است. با وجود نظریهها و تئوریهای زیادی که در زمینهی جرایم شهری وجود دارد، دیدگاههای مربوط به نقش توسعهی کالبدی و فیزیکی شهر بر کاهش جرایم شهری یا کاستن از وقوع جرم، موضوع مستقل و با اهمّیّتی است که در قالب تئوریهای نوین شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری بدان اشاره می‌شود. در مقال...
[ 4 ] - تحلیل سطح پایداری شهری در سکونتگاه‌های غیررسمی (مورد: شهر سنندج)
با مطرح شدن توسعه پایدار شهری و لزوم توجه به همة ابعاد وجودی شهر ـ اعم از زیست‌محیطی، اقتصادی و فرهنگی ـ به‌عنوان پایه‌های توسعه پایدار شهری، مشکل سکونتگاه‌های غیررسمی وارد فاز مطالعاتی جدیدی شده است و محققان علوم انسانی با دیدی کلی و نگاهی جغرافیایی، پدیدة اسکان غیررسمی در شهرها را مورد مطالعه قرار می‌دهند. این پدیده که در سال‌های گذشته و تا قبل از دهه 70 در ایران فقط از لحاظ توصیفی ـ تعریفی م...
[ 5 ] - چگونگی توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری ایران طی سال‌های 1335 تا 1385
نظام شهری عبارت است از مجموعه‌ای از شهرک‌ها و شهرهای وابسته به یکدیگر که ساختار نظام سکونتگاه‌های شهری را در یک منطقه یا کشور به‌وجود می‌آورند. یکی از مهمترین مباحث در نظام شهری، چگونگی توزیع فضایی جمعیت است. از آنجا که توزیع فضایی جمعیت در سطح نظام شهری، از یک طرف تحت تأثیر عوامل مختلف به‌وجود می‌آید و از طرف دیگر بر عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی تأثیر می‌گذارد، درخور بحث و بررسی دقی...
[ 6 ] - تحلیل نقش پیاده‌راه‌های شهری در ارتقای سرزندگی فضاهای شهری (مطالعۀ موردی: پیاده‌راه 17 شهریور، تهران)
در دهه‌های اخیر به‌دنبال گسترش بی‌رویة شهرها و اهمیت و نقش روزافزون اتومبیل در شهر، به‌تدریج نقش عابر پیاده در فضاهای شهری کم‌رنگ شده است. این امر موجب کاهش سرزندگی فضاهای عمومی و کاهش فضایی مناسب برای تعاملات اجتماعی در شهر شده است. به‌دنبال ایجاد سرزندگی بیشتر و تبدیل سکونتگاه‌های شهری به شهرهای انسان‌محور، بسیاری از شهرها فضاهای بدون وسیلة نقلیه‌ای به نام «پیاده‌راه» ساختند. پژوهش حاضر به دن...
[ 7 ] - ارزیابی و پیش‌بینی مسیر بهینۀ گسترش شهری سنندج با استفاده از سلول‌های خودکار- مارکوف
نیاز به برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب، برنامه‌ریزان شهری را به ترکیب اطلاعات زمانی و مکانی برای شناخت و یافتن الگوها و مدلهای رشد و پیش‌بینی شهری ترغیب کرده است. در این تحقیق به منظور شبیه‌سازی و پیش‌بینی گسترش شهر سنندج، از ترکیب مدل سلول‌های خودکار، زنجیره‌ای مارکوف و رگرسیون لجستیک، استفاده شده است. سپس با استفاده از دادههای سال‌های 1998 و 2006 و همچنین عکس‌های ماهواره‌ای، گسترش شهر سنندج برا...
[ 8 ] - تحلیل زمانی - مکانی گسترش کالبدی شهر مشهد و پایش تغییرات کاربری اراضی اطراف
بررسی و تحلیل گسترش شهر با استفاده از دادههای چندزمانه از جمله مباحثی است که در مطالعات شهری و برنامه‌ریزی برای آیندۀ شهر اهمیت زیادی دارد. هدف از این مطالعه، بررسی میزان گسترش کالبدی شهر مشهد، شناسایی ماهیت اراضی تغییریافته به کاربری شهری، تعیین جهات اصلی رشد و همچنین بررسی الگوی رشد این شهر در بازۀ زمانی 1366 تا 1392 است. بدین ترتیب، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست (1366، 1379 و 1392) ...
[ 9 ] - تأثیر مؤلفه‌های انسانی بر پراکنش افقی شهر سنندج با تأکید بر اسکان غیررسمی و روستاهای پیراشهری
پراکنش افقی یا همان رشد و گسترش کالبدی سریع شهرها در فضای پیرامون، پدیده‌ای است که امروزه بسیاری از شهرهای ایران آن را تجربه می‌کنند. مؤلفه‌ها و علل مختلفی در بروز این پدیده تأثیر دارند. در این پژوهش مهمترین عوامل تأثیرگذار بر گسترش افقی شهر سنندج، به‌ویژه نقش محله‌های حاشیه‌ای و روستاهای نزدیک این شهر به‌دلیل جمعیت‌پذیری زیاد مهاجرین، مطالعه شده است. هدف از این پژوهش نمایان‌کردن نقش تحولات اج...
[ 10 ] - فرایند تبدیل نقاط روستایی به شهر در مقیاس ملی و پیدایش پدیدة «خام‌شهرها»
بررسی سلسله‌مراتب شهری و مطالعة شهرهای دارای سطوح مختلف جمعیتی در سرشماری‌های رسمی کشور، ما را با پدیده‌ای جدید مواجه می‌سازد. این پدیده، تبدیل و ارتقای روستاهای کوچک به شهر به‌رغم داشتن جمعیتی کمتر از آستانة تعریف‌شده برای شهرشدن است. این سکونتگاه‌ها که امروزه بیش از یک‌سوم از شهرهای کشور را تشکیل می‌دهند، کمترین امکانات، خدمات، تأسیسات و تجهیزات شهری را در خود جای داده‌اند. مقالة حاضر با روش ...
[ 11 ] - بررسی تأثیر برنامه های دولت بر گسترش افقی شهر تهران
اگر توسعه پایدار شهری را کارآمدی اقتصادی، عدالت اجتماعی و حفظ محیط زیست بدانیم یکی از پیششرطهای مهم تحقق آن، بهینهسازی انواع بهرهگیری از زمین شهری است که در غیر این صورت شهرها دچار پدیده گسترش افقی و یا گسترش بیرویه میشوند. تاکنون مدلهای مختلفی برای شناخت شکل شهر و سنجش میزان پراکنش آن ارائه شده است. این تحقیق سعی بر آن دارد تا از طریق مدلهای مختلف مانند تحلیل زمانی تراکم شهری، روش توزی...
[ 12 ] - شناسایی ظرفیّت های بافت کالبدی به منظور توسعة میان افزا با استفاده از مدلهای تصمیم گیری ترکیبی و GIS (مطالعة موردی: شهر اهواز)
رشد کالبدی - فضایی شهرها سبب مشکلات فراوانی از جمله اتلاف انرژی، تخریب محیط‌زیست، افزایش هزینة زیرساخت‌ها و خدمات، تغییر کاربری زمین‌های مرغوب کشاورزی، آلودگی هوا و آلودگی خاک، عدم تأمین نیازهای ساکنان و... شده است. از رویکردهای مطرح شده در انتقاد به این مسائل می‌توان از رشد هوشمند، مدیریت رشد، نوشهرگرایی، شهر فشرده و توسعة میان‌افزای شهر نام برد. توسعة میانافزا به دنبال بهره‌برداری از زمین‌ها...
[ 13 ] - بررسی تاثیر بازار زمین و عملکرد اقتصادی مسکن بر احساس امنیت سکنه در شهرهای جدید، نمونه موردی شهر جدید صدرا
شهرهای جدید ایران با داشتن ضعف‌های زیاد در مراحل مختلف برنامه‌ریزی و اجرا، هرروزه سکنه‌ی خود را با چالش‌های بسیار روبرو می‌کنند؛ چالش‌هایی که در بیشتر موارد تبدیل به مشکل شده و زندگی را برای سکنه‌ی این شهرها دشوار کرده است. یکی از این مشکل‌ها پایین بودن احساس امنیت در بین سکنه‌ی این شهرها است. ازآن‌جهت که احساس امنیت بسترساز افزایش کیفیت زندگی است، نبود احساس امنیت نیز باعث کاهش کیفیت زندگی می...
[ 14 ] - ارزیابی تأثیرات اجتماعی پیاده‌راه‌ها بر شهروندان در بافت‌های قدیمی (مطالعۀ موردی: پیاده‌راه خیام جنوبی شهر ارومیه)
در دهه‌های اخیر در بسیاری از شهرهای جهان، تلاش‌هایی برای بهبود شرایط زندگی در بافت مرکزی صورت گرفته است. یکی از رویکردهای کارآمد در این زمینه، پیاده‌راه‌سازی است که به‌عنوان پروژه‌ای توسعه‌ای، نیازمند بررسی و تحلیل از ابعاد مختلف است؛ بنابراین، ارزیابی تأثیرات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی پیاده‌راه‌ها، یاری‌کنندة برنامه‌ریزان و مدیران شهری برای تهیه و اجرای منطقی و صحیح این پروژه‌هاست. هدف پژوهش ح...
[ 15 ] - شبیه سازی رشد و توسعه کالبدی شهرها با بکارگیری مدل سلول‌های خودکار فازی(FCA) مطالعه موردی: شهر اهواز
استفاده از مدلهای کمی برای شبیه‌سازی رشد و توسعه فیزیکی شهرها به واسطه وجود عوامل مختلف و پیچیدگی ذاتی محیط شهری همواره با چالش‌ها و عدم قطعیت‌هایی همراه است.پژوهش حاضر مدلی از توسعه شهری را بر مبنای اصول سلول‌های خودکار و رهیافت منطق فازی ارائه نموده است.دراین راستا ابتدا مهمترین شاخصهای مؤثر بر رشدشهری و ساختار شبکه‌ای شاخص‌ها باروش دیماتل بدست آمده،سپس باکمک ساختار تهیه شده وزن هر شاخص با ر...
[ 16 ] - تحلیل فضایی سرزندگی در فضاهای شهری (مطالعه موردی پیاده‌راه حد فاصل میدان امام حسین (ع) تا میدان شهدا)
تقویت و گسترش فضاهای عمومی شهری، فعال، پویا و سرزنده به‌عنوان یکی از اهداف راهبردی ارتقای کیفیت محیط مصنوع شهری موردتوجه برنامه ریزان شهری قرار گرفته است. سرزنده ساختن حیات شهری مستلزم انسانی کردن و بعد انسانی دادن به آن است. هدف این مقاله تحلیل وضعیت کالبدی- فضایی پیاده‌راه 17 شهریور تهران به منظور ایجاد محیطی سرزنده جهت جذب جمعیت و گذران اوقات فراغت است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. شاخص‌ها ...
[ 17 ] - شبیه سازی رشد و توسعه کالبدی شهرها با بکارگیری مدل سلول‌های خودکار فازی(FCA) مطالعه موردی: شهر اهواز
استفاده از مدلهای کمی برای شبیه‌سازی رشد و توسعه فیزیکی شهرها به واسطه وجود عوامل مختلف و پیچیدگی ذاتی محیط شهری همواره با چالش‌ها و عدم قطعیت‌هایی همراه است.پژوهش حاضر مدلی از توسعه شهری را بر مبنای اصول سلول‌های خودکار و رهیافت منطق فازی ارائه نموده است.دراین راستا ابتدا مهمترین شاخصهای مؤثر بر رشدشهری و ساختار شبکه‌ای شاخص‌ها باروش دیماتل بدست آمده،سپس باکمک ساختار تهیه شده وزن هر شاخص با ر...
[ 18 ] - تحلیل فضایی تغییرات اندازة شهر با میزان آسیب‌پذیری اجتماعی؛ مطالعة موردی: شهرهای با بیش از 10 هزار نفر جمعیت در ایران
طرح مسئله: امروزه بیشتر کشورهای جهان با گسترش پدیدة شهرنشینی مواجهاند. در هر سیستم شهری، شهرهایی با اندازه‌های مختلف و کارکردها و مشخصات متفاوت وجود و هریک از این شهرها میزانی از آسیب‌پذیری اجتماعی را دارند. آسیب‌پذیری آنها بسته به سیستم‌های اجتماعی و اقتصادی متفاوت است و هرگونه تغییر در این سیستم‌ها آسیب‌پذیری اجتماعی را کاهش یا افزایش می‌دهد. هدف: پژوهش...
[ 19 ] - ارزیابی طرح مدیریت ناحیه‌محوری مبتنی بر معیارهای شهرداری الکترونیک با مدل ویکور (مطالعۀ موردی: منطقۀ 6 و 15 شهرداری تهران)
در سال‌های اخیر، شهرداری تهران به تهیه و اجرای طرح‌هایی در ابعاد محله و ناحیه پرداخته است تا امکانات شهری راحت‌تر در اختیار شهروندان قرار بگیرد. یکی از مهمترین این طرح‌ها، طرح مدیریت ناحیه‌محوری شهرداری تهران است. زمانی که این طرح اجرا شد (1387)، استقرار شهرداری الکترونیک از اهداف آن بود. درواقع ناحیه‌محوری مهمترین طرح مدیریت پایین به بالا، تمرکززدا و مشارکتی است که برای رفع نابسامانی‌ها و مش...
[ 20 ] - Measuring spatial - temporal of Yazd urban form using spatial metrics
Abstract Urban form can be affected by diverse factors in different times. Socio- economic, political and physical factors are among the main contributors. So, one of the most important challenges of urban planners is measuring and identifying urban development pattern in order to direct and strengthen it to sustainable pattern and right direction. The case study of the present paper is the ...
[ 21 ] - طراحی اقلیمی و جهت‌گیری بهینه مساکن مطالعه موردی: شهر قائم‌شهر
در سال‌های اخیر مصرف زیاد سوخت‌های فسیلی و پیامدهای ناشی از آن شهرها را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده است. یکی از راهکارهایی که در این زمینه ارائه شده است، طراحی اقلیمی ساختمان‌ها است. اگر ساختمان‌ها مطابق با عوامل اقلیمی احداث شوند نیاز به مصرف سوخت‌های فسیلی به حداقل خواهد رسید. بنابراین ساختمان‌ها باید به‌گونه‌ای باشند که در دوره سرد بیشترین و در دوره گرم حداقل انرژی را دریافت دارند. تحقیق پ...
[ 22 ] - بررسی و تحلیل متغیرهای حق به سلامت شهری (مطالعۀ موردی: شهر بجنورد)
حق به سلامت یکی از اساسی‌ترین و مهمترین حقوق شهروندان در شهر است که بسیاری از گزارش‌ها، منشورها، قوانین، رویکردها و نظریه‌های جهانی بر آن تأکید دارند. در حق به سلامت شهری تأکید می‌شود هرکس با هر ویژگی، نگرش و پایگاه اقتصادی-اجتماعی و در هر مکانی از شهر که زندگی می‌کند، حق به سلامت کامل جسمی، روانی و اجتماعی و همچنین حق به عوامل تعیین‌کننده سلامت شهری اعم از امنیت و ایمنی، تغذیة مناسب، درآمد م...
[ 23 ] - تحلیل نابرابریهای توزیع فضایی و جمعیتی مددجویان در مشهد
بی‌تعادلی فضایی و نابرابریهای مکانی در سطوح مختلفی وجود دارند و تحقق عدالت‌های فضایی و اجتماعی در این سطوح منوط به ازبین‌بردن این بی‌تعادلی‌ها از رهگذر آمایش سرزمین است. سازمانهای خدماترسان به مددجویان و از همه مهمتر سازمان بهزیستی، ممکن است آمار و دادههای زیادی از افراد تحت پوشش خود داشته باشند، اما در بسیاری موارد، دادههای موجود، جنبة فضایی ندارند و صرفاً بهصورت توصیفی‌اند. هدف اصلی پژو...
[ 24 ] - ارزیابی و تحلیل عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری شهری جزیرۀ کیش
امروزه در ادبیات توسعه، بر مفهوم جدیدی از آن در برنامه‌ریزی شهری تکیه و تأکید می‌شود و آن مفهوم توسعة پایدار در سال‌های اخیر است. تحقق توسعة پایدار در گرو برنامه‌ریزی توسعه‌ای در همة ابعاد زندگی شهری است. برای رسیدن به توسعة شهری راهکارها و نظریه‌های مختلفی از قبیل پایداری، کیفیت زندگی، رشد هوشمند، نوشهرگرایی و زیست‌پذیری مطرح شده است. میزان زیست‌پذیری هر شهر رابطة مستقیمی با وجود خدمات شهری، ت...
[ 25 ] - چالش‌های انبوه‌سازی مسکن، ارزیابی نقاط ضعف مسکن مهر در مقیاس ملی
مقولة مسکن به‌عنوان یکی از مهمترین نیازهای زندگی انسان‌ها از ابتدای سکونت بشر مطرح بوده است؛ لذا با رشد شهرنشینی و تجمع افراد در شهرها مسائل و مشکلات مسکن بیشتر خودنمایی کرده است. این موضوع به‌خصوص در شهرهای جهان سوم در قالب کمبود مسکن و نیز پایین بودن کیفیت مساکن موجود نمایان شد. در همین جهت هرکدام از دولت‌ها با توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و... خود طرح‌هایی را درجهت رفع و یا...
[ 26 ] - به کارگیری مدل تحلیل مسیر برای ارزیابی طرح ناحیه محوری با معیارهای شهرداری الکترونیک (مطالعه موردی: منطقه 6 و 15 شهرداری تهران)
پس از رشد سرسامآور شهرنشینی و افزایش جمعیت شهری، شهرهای بزرگ ایران با مشکلات متعددی روبهرو هستند؛ تردد سنگین وسایل نقلیه، ترافیک، نابودی محیط زیست، آلودگی هوا و آلودگی صوتی، ازدحام جمعیت شهری، بحران کیفیت زندگی از جمله مشکلات است. یکی از راهحلهای رفع این معضلات مهیاسازی زمینههای تحقق شهر الکترونیک و شهرداری الکترونیک است. هدف اصلی از این مقاله بهکارگیری مدل تحلیل مسیر برای ارزیابی طرح نا...
[ 27 ] - بررسی نظری و تجربی شاخصهای عدالت در سلامت شهری (مطالعه موردی: شهر بجنورد)
برنامه ریزی سلامت شهری، فرآیندی آگاهانه برای تأمین سلامت و تندرستی کامل جسمی، روانی و اجتماعی همه ساکنین شهر از طریق تعیین سیاست‌های سلامت محور، نظام مناسب برنامه‌ریزی سلامت شهری، بهبود تعیین‌کننده‌های اجتماعی، اقتصادی و محیط فیزیکی شهر است. هدف اصلی برنامه‌ریزی سلامت شهری دستیابی عادلانه همه ساکنین به سلامت کامل جسمی، روانی و اجتماعی و همچنین دستیابی عادلانه به تعیین‌کننده‌های سلامت شهری می‌با...
[ 28 ] - Identify and investigate the drivers to use the compact city (Case study: Ahvaz city)
The compact city as a tool to limit energy consumption and urban sprawl is a key element in the sustainable city debate. The purpose of this research is Identify and investigate the drivers to use the compact city in Ahvaz city. The present research is applied in terms of purpose and in terms of descriptive-analytical method. The statistical population includes 10 city managers and researchers ...
Co-Authors