محمدعلی اسماعیلی

طلبه و پژوهشگر سطح چهار جامعة المصطفی العالمیة

[ 1 ] - بازخوانی تمایزات قاعدۀ فقهی و قاعدۀ اصولی در اصول امامیه و اهلِ‌سنت

اندیشوران امامیه و اهلِ‌سنت تمایزاتی میان قاعدۀ فقهی و قاعدۀ اصولی ارائه نموده‌اند. در نوشتار پیشِ‌رو، این تمایزات تا پانزده مورد برشمرده و با روش توصیفی ـ تحلیلی تبیین و ارزیابی شده‌اند. برایند این ارزیابی این است که وجود دو ویژگی در قواعد فقهی، آنها را از قواعد اصولی متمایز می‌کند: یکم. قواعد اصولی یا در طریق «استنباط» قرار می‌گیرند یا مجتهد پس از فحص و ناامیدی از دستیابی به دلیل و حجت بر حکم ش...

[ 2 ] - پژوهشی در حجیت ذاتی قطع در علم اصول

از میان معانی حجیت، سه معنا در مسئله «حجیت قطع» مطرح است: الف) قرارگرفتن حد وسط؛ ب) کاشفیت و طریقیت؛ ج) معذریت و منجزیت. در اندیشه شیخ انصاری، اتصاف قطع به‌معنای اول صحیح نیست. در مورد معنای دوم، چهار دیدگاه درمیان اصولیان مطرح است: مطابق دیدگاه اول، کاشفیت و طریقیت، ذاتی باب ایساغوجی وجزء مقوم برای قطع است، اما مطابق دیدگاه دوم، کاشفیت و طریقیت، مقوم حقیقت قطع است و تمام حقیقت قطع را تشکیل می‌...

[ 3 ] - بازخوانی تفسیر معرفت خدا با خدا در روایات اهل بیت (ع)

شناخت خدا با خدا، نه‌تنها مورد تأکید روایات فراوانی قرار گرفته، بلکه به عنوان تنها راه شناخت خدا معرفی شده است. در تفسیر این روایات، محدثان، متکلمان، فیلسوفان و عرفان‌پژوهان دیدگاه‌های متعددی عرضه کرده‌اند که نوشتار حاضر، به گردآوری، دسته‌بندی، تقریر و ارزیابی مهم‌ترین آن‌ها پرداخته است. از ره‌گذر این جستار، مشخص می‌شود که تفسیر این روایات به «شناخت خدا با قدرت الهی»، «شناخت خدا با بهره‌گیری از...

[ 4 ] - ارزیابی نظریه انقطاع عذاب جهنم در اندیشه دکتر صادقی تهرانی

مشهور اندیشه­‌وران مسلمان، جاودانگی عذاب جهنم را پذیرفته و برخی آن­ را اجماعی دانسته‌­اند. اما در این میان، برخی اندیشه‌­وران نظیر ابن­‌عربی، ابن‌­تیمیه، ابن‌­قیم جوزیه، رشیدرضا و دکتر صادقی تهرانی، نظریه انقطاع عذاب جهنم را برگزیده­‌اند که در این میان، دکتر صادقی تهرانی، اهتمام ویژه‌ای به بررسی این نظریه داشته، ضمن نقد نظریه جاودانگی عذاب جهنم، زوایای مختلف نظریه انقطاع عذاب را به‌­طور گسترده ...

[ 5 ] - الاهیات سلبی در حوزه هستی‌شناسی صفات الاهی در اندیشه افلوطین و قاضی سعید قمی

«الاهیات سلبی» نظریه‌ای مهم و پرطرفدار در حوزه «زبان دین» در میان الاهیدانان یهودی، مسیحی و مسلمان است. الاهیات سلبی در سه حوزه هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و معناشناسی صفات الاهی مطرح است که میان آن‌ها پیوند ناگسستنی برقرار است. افلوطین در حوزه الاهیات مسیحی و قاضی سعید در حوزه الاهیات اسلامی و میان اندیشوران امامیه از جایگاه ویژه‌ای در میان پیروان الاهیات سلبی برخوردارند. نوشتار حاضر با روش توصیفی...

[ 6 ] - الهیات سلبی در حوزة معرفت‌شناختی صفات الهی در اندیشة ابن میمون یهودی و دکتر صادقی تهرانی

هدف: هدف از انجام این پژوهش، تقریر، مقایسه و ارزیابی الهیات سلبی در حوزة معرفت‌شناختی صفات الهی در اندیشة موسى بن میمون(متولد 530 ق/ 1135 م)، ‌الهی‌دان برجستة یهودی و آیت‌الله دکتر محمد صادقی تهرانی(۱۳۰۵-۱۳۹۰ ش)، قرآن‌پژوه معاصر بود. روش: پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به تحلیل عقلانی این دو دیدگاه پرداخته است. یافته‌ها: به باور این دو شخصیت، نه تنها صفات ثبوتی ذاتی الهی، بلکه حتی وجود الهی ن...