علی رضا فخاری
دانشگاه علامه طباطبائی(ره)
[ 1 ] - معناشناسی لوحِ محفوظ در قرآن
یکی از واژگانی که در حوزة معنایی کتابت در قرآن قرار می‌گیرد، لوح محفوظ است. واژة «لوح محفوظ» یک مفهوم بنیادین بوده و به این شکل تنها یک بار در قرآن آمده و همین امر سبب به‌وجودآمدن اختلاف‌نظرها دربارة ماهیت این واژه از دیرباز میان قرآن‌پژوهان بوده است. واژه‌شناسان در بررسی معنای لوح از تورات، قرآن و منابع عصر نزول استفاده کرده و معانی الواح موسی، تختههای کشتی و هر چیزی را که بتوان بر روی آن نو...
[ 2 ] - رویکرد «درزمانی» به تعبیر «نظم أمرکم» در عبارتِ «أُوصِیکُمَا بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُمْ»
امام علی(ع) در نامة 47 نهج‌البلاغه به سه امر مهم، یعنی «تقوای الهی»، «نظم امر» و «اصلاح ذات‌البین» وصیت فرموده است. در سده‌های اخیر، عبارت «نَظمِ أَمرِکُم» به «نظم فردی»، یعنی «قرارگیری هر شیء در جایگاه خود» معنی شده است. امّا بر اساس قرائن موجود در متن نامه، از جمله شرایط حسّاس زمانی، مخاطبان نامه، معنای لغوی و کاربردی نظم در آن عصر و دیگر تعابیر امام(ع)، به نظر می‌رسد معنای دیگری اراده شده است. در ...
[ 3 ] - نقد آرای عالمان لغت ذیل مادّه «کتب» با استناد به کاربردهای قرآنی آن
ظرافتو حساسیت فهمِ متون مقدس بویژه در عصری که با زمان پیداییِ آنها فاصله زیادی وجوددارد، بر همگان روشن است. از آنجایی که معنای کلمات به نسبت نوع حضور آنها در متنرقم می‌خورد، توجه دقیق به معانی کاربردی واژه‌ها در زمان تولید متن، ضروری استتا احیاناً معانی رایج در عصر خواننده، به متن کهن تحمیل نگردد. این امر دربارهمتن و واژه‌های قرآن نیز صادق است. با توجه به فاصله زمانی حداقل صد و پنجاه سالهاولین ...
[ 4 ] - نقد آرای ذهبی ذیل روایت‌های مستدرک حاکم درباره فضایل اهل بیت(ع)
در منابع روایی اهل سنت، فضایلی بی‌شمار درباره اهل‌بیت عصمت و طهارت(ص) نقل شده و رجالیان و حدیث‌پژوهان این مکتب، دیدگاه‌هایی متفاوت درباره این نوع احادیث داشته‌اند.حاکم نیشابوری (م.405ق.) در بخشی از کتاب خود به نام مستدرک، برخی فضایل اهل‌بیت(ع) را ذکر کرده است؛ در مقابل، ذهبی(م.748ق.) در کتاب تلخیص‌المستدرک، روایت‌های نقل شده از حاکم را نقد کرده و در نهایت، دسته‌ای از آنها را تضعیف و ابطال کرده...
[ 5 ] - روش‌شناسی تفسیری امام رضا (ع)
روش‌شناسی تفسیری یکی از مهم‌ترین علوم در حوزة قرآن‌پژوهی است که می‌تواند به شیوه‌های مختلف فهم و تفسیر قرآن را از آن استخراج نمود. میزان آشنایی مفسّر با متن و مؤلّف نیز ارتباط مستقیم با این فهم دارد. این ویژگی در حضرات معصومین (علیهم‌السّلام) به سبب قرابت ایشان با متن قرآن و عالم وحی، مطالعة روایات تفسیری را از دو بُعد دارای اهمیّت مضاعف می‌کند. اوّل از حیث القای محتوا و دوم به جهت الگوگیری از شیوة ...
[ 6 ] - نسبیت معنایی در کاربرد قرآنی اُمّ‌الکتاب
اصطلاح «اُمّ‌الکتاب» سه‌بار در آیات قرآن به‌کار رفته است. نظرهای گوناگونی در این‌باره بیان شده است که باید گفت اتفاق‌نظر چشمگیری در میان آنها دیده نمی‌شود. برخی آن را در هر سه آیه یکی انگاشته و منطبق بر لوح محفوظ تلقّی کرده‌اند. عدّه‌ای دیگر نیز تفاوت‌هایی میان سه کاربرد قائل شده‌اند. به‌نظر می‌رسد که هر آیه را در عین عنایت به دیگر آیات - به‌ویژه دو کاربرد دیگر - نباید از نظر معنایی با هم خلط نمود ...
Co-Authors