محسن جاهد
دانشیار دانشگاه زنجان
[ 1 ] - نگاهی نقادانه به نظریۀ بخت اخلاقی برنارد ویلیامز
برنارد ویلیامز با جعل اصطلاح «بخت اخلاقی» در پی آن بود تا در تقابل با این ادعا که ارزش اخلاقی مستقل از اوضاع و احوال خارجی و از جمله بخت است، بر این ادعا و انگاره تاکید کند که ارزش‌ها و داوری‌های اخلاقی - تا حد زیادی - منوط و مبتنی بر بخت‌اند. در زندگی روزمرّه، چه‌بسا عاملان اخلاقی به سبب انجام اعمال و ارتکاب رفتارهایی نکوهش یا تحسین شوند که نسبت به آنها - دست‌کم به شکل کامل - کنترلی ن...
[ 2 ] - فضیلت و مسئله خطای بنیادین اسناد
با ظهور و بروز اخلاق فضیلت در سال‌های اخیر، بسیاری به نقاط قوت و ضعف آن پرداخته‌اند که یکی از مهم‌ترین اشکال‌های مبنایی بر این نظریه، تردید یا نفی اوصافِ درونی اخلاقی (فضایل و رذایل) است. برخی از فیلسوفان اخلاق بن‌مایه‌های این اشکال را از روان‌شناسی اجتماعی برگرفته‌اند و بر اساس آن اِسناد رفتار اخلاقی آدمی را به اوصاف درونی، از مقولۀ خطای بنیادین اِسناد دانسته‌اند. گیلبرت هارمن و جان دوریس با تکیه...
[ 3 ] - اعتبار شهودهای اخلاقی؛ نقد و بررسی دیدگاه پیتر سینگر
شهودها در فلسفه اخلاق نقش توجیهی دارند و بیشتر نظریه‌ها و داوری‌های اخلاقی بر اساس آنها شکل می‌گیرند. پژوهش‌های علمی و یافتههای متخصصان علوم شناختی در باب قضاوت‌های اخلاقی، وثاقت و اعتبار شهودهای اخلاقی را زیر سؤال برده و دیدگاه سینگر مبنی بر قائل‌نشدنِ جایگاه ویژه برای شهودها در اخلاق را تقویت کرده و روشنگری‌های جدیدی را در خصوص خاستگاه اخلاق ارائه کرده‌اند. سینگر معتقد است این یافته‌ها در کنا...
[ 4 ] - استدلال پیچیدگی تقلیلناپذیر: نقدی بر دیدگاه مایکل بیهی
اندیشهی پیچیدگی تقلیلناپذیر حیات را مایکل بیهی برای نقد نظریهی تکامل داروین با تکیه بر یافتههای بیوشیمی بکار برده است. وی آن را سازگانِ یکپارچهای تعریف میکند که اجزای آن لزوماً در عین متعامل و هدفمندبودن، کارکرد ویژه ای دارند. بیهی با تشریح دستهای از واکنشهای بیوشیمیایی که در طبیعت رخ میدهد، انتخاب طبیعی را نقضپذیر معرفی میکند. وی با استناد بر روششناسی علمی و همچنین پیشفرضهای موجو...
[ 5 ] - علم و دین از نگاه فرانسیسکو آیالا
پس از انقلاب علمی قرن هفدهم و قدرت‌گرفتن علوم تجربی، رقیبی قدرت‌مند برای ادیان در حل مشکلات بشر، و ارائة تبیینی روشن‌تر از جهان پا به عرصة وجود نهاد. رابطة علم و دین در کانون مباحث فلسفی قرار گرفت و آرای گوناگونی در این خصوص ارائه شد. نوشتار حاضر به نقد و بررسی دیدگاه فرانسیسکو آیالا[i]کشیش و ژنتیک‌دان برجستة معاصر میپردازد. وی بر این باور است که کتاب مقدس فقط در خصوص نجات و سعادت آدمی مصون از...
[ 6 ] - فایده‌گرایی‌اخلاقی و تبلیغات بازرگانی
پژوهش حاضر در حوزۀ اخلاق کاربردی، به تبلیغات بازرگانی در رسانهها از دیدگاه فایدهگرایی اخلاقی میپردازد. شرکتهای تولیدی برای اقناع مخاطبان و نیز برای پیشبرد اهداف خود، یعنی افزایش فروش محصولات تولیدی، از هر ابزار و روشی-گاه نادرست و غیر اخلاقی-استفاده میکنند که این موضوع خواسته یا ناخواسته اثرات نامطلوبی بر افراد میگذارد. تبلیغات بازرگانی با پیشرفت تکنولوژی و افزایش تولیدات مازاد بر مصرف، ر...
[ 7 ] - فراطبیعت‌باوریِ ترکیبی کاتینگهام و نقش آن در معناداری زندگی
نوشتار حاضر در صدد است تأثیر عوامل فراطبیعی در معناداری زندگی را بر اساس دیدگاه جان کاتینگهام تبیین نماید. در این راستا ابتدا رویکردهای سهگانهی «طبیعتگرایی، ناطبیعتگرایی، فراطبیعتگرایی» که ناظر به نظریههای معنای زندگی (هدف، ارزش، کارکرد) هستند تبیین شده و سپس به نقد و بررسی دیدگاه کاتینگهام در باب معنای زندگی پرداخته میشود. کاتینگهام خدا و جاودانگی روح را به عنوان دو عامل فراطبیعی در معن...
[ 8 ] - بررسی نقش جبرئیل در نزول لفظی وحی از منظر عرفان اسلامی
این مقاله پس از آنکه به‌اجمال دیدگاه‌های مطرح در حقیقت نزول وحی را بیان میکند، بر اساس اندیشه‌های عرفانی در تحلیل و بیان مراتب هستی و تجلّی حق در این مراتب، بیان میکند که قرآن کریم نیز ضرورتاً منفصل از مراتب پیشین هستی نیست و در هر مرتبه‌ای متناسب با آن مرتبه، حضور دارد؛ از‌این‌رو از مرتبه «عنداللهی» و «ام الکتابی» تا مرتبه مادی، متناسب با هر مرتبه‌ای، به صورت اجمال یا تفصیل حضور دارد. به‌طبع ا...
[ 9 ] - Analyzing Courtesy in Respect to Ideas of Ethics Philosophers in the Contemporary West
One of the important virtues in the field of ethics is “courtesy” and ethics philosophers have widely discussed the nature of courtesy and its components. The contemporary western philosophers’ viewpoints have been analyzed and explained in this paper. Their viewpoints could be classified into four groups: 1. the belief-oriented theory; 2. Ignorance-based theory; 3. Will-oriented theory; 4. Asy...
[ 10 ] - پدر- مادری: مساله مجوزدهی نقد و بررسی طرح هیو لافولیت
هیو لافولیت با پیشنهاد طرحی زیر عنوان« مجوزدهی برای پدر-مادری»، استدلال کرده است که از آن جا که « اقدام به پدر و مادر شدن می تواند مستلزم ضرر و زیان وسیع و عمیق به کودکان باشد»، لازم است دولت ها طرحی برای مجوزدهی به زوج‌های متقاضیِ فرزندآوری داشته باشند و آنها را ملزم کنند در آزمون‌هایی استاندارد شرکت کنند، چنانچه از این آزمون‌ها با موفقیت عبور کردند به آن ها مجوز فرزندآوری بدهند، امّا چنانچه بی...
[ 11 ] - رویکرد تمثیلی در معرفت شناسی تکاملی: نقد و بررسی دیدگاه مایکل روس
دو رویکرد اصلی در معرفت‌شناسی تکاملی وجود دارد: رویکرد تمثیلی یا اسپنسری، رویکرد تحت‌اللفظی یا داروینی. در رویکرد نخست تلاش برای نشان دادن این است که فرایند رشد فرهنگ و علم، شبیه به فرایند اصلی رشد جانداران در زیست‌شناسی و بر اساس انتخاب طبیعی است، در حالی که در رویکرد دوم تلاش برای نشان دادن این است که نه تنها رشد و تکامل فیزیکی حیوانات و انسانها، محصول و نتیجه انتخاب طبیعی است، بلکه رشد ساخت...
[ 12 ] - تبیین کارکرد تجرّد قوه خیال در معاد جسمانی از نگاه ملاصدرا
در مباحث نفس شناسی فلسفه اسلامی، قوه خیال به عنوان یکی از قوای باطنی انسان، حافظ و مدرِک صورت های خیالی بوده و کارکردهای معرفت شناختی، انسان شناختی و معاد شناختی دارد. ملاصدرا، برخلاف فلاسفه پیشین، با اثبات تجرد قوه خیال، آن را یکی از اصول بنیادین اثبات معاد جسمانی قرار می دهد. در این پژوهش با استخراج مبانی فلسفی اثبات تجرد قوه خیال، به بیان ادله آن و فروعاتی که نتیجه تجرد این قوه است، پرداخته ش...
[ 13 ] - Compensatory Efforts; A Critique of the Pros and Cons
Compensatory efforts, positive discrimination or reverse discrimination are the terms which nowadays are used in applied ethics for a set of efforts and privileges which are scheduled for compensation of the historical oppressions and discriminations imposed upon some groups and classes in the society. The mentioned oppressions and discriminations may be applied deliberately or inadvertently or...
[ 14 ] - Moral Motivation From the Viewpoint of Fakhr ol-Din Razi
Moral motivation is an important issue in meta-ethics. Its three basic issues include the nature of moral motivation, the nature of the relationship between moral judgment and moral motivation, and the relationship between moral motivation and the nature of moral attributes. Fakhr’s views are scholastic and theological, and from the point of view of contemporary moral philosophy, a modern readi...
Co-Authors