Mojtaba Zarvani
University of Tehran, Iran
[ 1 ] - Enlightenment and Islam in Iran: The Case of Mirza Fath Ali Akhundzadeh
Mirza Fath Ali Akhundzadeh is considered one of the most important and influential personalities in the religious-social life of contemporary Iran. He began his cultural activities writing dramas and criticizing the religious-social situation of the society he lived in. He said that this resembled Protestantism. In addition to this, he also dealt theoretically with the criticism of religion and...
[ 2 ] - Problem of Evil in Taoism
This paper attempts to present the Taoist understanding of evil. In the Taoist tradition, especially in Tao Te Ching, evil is divided into two categories: causal evil and consequential evil. Causal evils are those evils that are said to be the causes of other evils; consequential evils are those that are said to be the consequences of the causal evils. Causal evils originate from human will, an...
[ 3 ] - مقایسه آموزههای اخلاقی شاهنامه فردوسی و مهابهاراتا
شاهنامه فردوسی و مهابهاراتای هندی اگر چه در نگاه نخست منظومههایی حماسی به شمار میروند، برخلاف انتظار، گنجینههایی بیهمتا و آکنده از آموزههای اخلاقی و شایست و ناشایستها هستند و همچون آینهای صاف و درخشان، واقعیات، اوضاع و احوال و فرهنگ زمانه‌ی خویش را بازتاب میدهند. امور اخلاقی و گزارههای مطرح شده در این دو اثر، طیف گسترده‌ای را در بر میگیرد که هم شامل اخلاقیات کلی و عمومی که در مورد تک...
[ 4 ] - مسیح‌شناسی استعلایی کارل رانر
هر بخش از الهیات کارل رانر ارتباطی ناگسستنی با خوانش او از وضعیت انسان دارد؛ او معتقد است که خداوند سهمی از وجود خودش را با آدمی به اشتراک نهاده است. این عطیه‌ی خداوند منتظر پاسخ مثبت از سوی انسان است. چنین مولفه‌ی وجودیی در حیات عینی و ملموس آدمی آثاری دارد و تحقق راستین و غایی خود را خواستار است. این نگرش به انسان، راه به مسیح‌شناسی استعلایی می‌برد. مسیح پاسخ قطعی به این پیشنهاد وجودی خداوند ...
[ 5 ] - بررسی تحول آموزه ی رنج از بودا تا ذن
دوکه یا رنج، به عنوان مهمترین آموزه‌ی آیین بودا، در طی تاریخ و در مکاتب مختلف آن، از حیث واقعیت رنج، و راه نجات از آن روندی متفاوت را پیموده است. بدین‌گونه که رنج در آموزههای نخستین بودا در قالب چهار حقیقت شریف، بسیار پررنگ و مؤکد است و با محوریت آن، نظام فلسفی و عقیدتی خاصی را بعدها، به خصوص در سنت تراواده، شکل می‌دهد. اما در سنت مهایانه، این آموزه مانند بسیاری از باورها چون کرمه، سمساره، ن...
[ 6 ] - مدلول جاودانگی نفس در بهگودگیتا
مسأله‌ی مرگ و میل جاودانگی از دل مشغولی‌های وجودشناختی انسان است. هندوئیسم همچون ادیان دیگر همواره در پیِ رفع یا تسکین این دل‌مشغولی بوده است. وداها و اوپانیشادها اصالت بُعد روحانی و جاودانگی آن را به گونه‌های مختلف مورد اهتمام و پذیرش قرار داده‌اند. بهگودگیتا نیز جاودانگی نفس را صراحتاً در دفتر دوّم و تلویحاً با شاهدهایی در دفترهای دیگر تأیید می‌کند. گیتا با تصوّر انسان به مثابه روح جاودانه، مرگ را...
[ 7 ] - رسالات شبانی: نقد جایگاه آن در میان مسیحیان
سه رسالۀ اول و دوم تیموتائوس و تیتوس در عهد جدید، منسوب به پولس، معروف به رسالات شبانی هستند. وثاقت این رسالات تا قرون‌وسطی موردپذیرش بود اما با شروع جریان نقد تاریخی کتاب مقدس همچون دیگر نوشته های کتاب مقدس، سندیت و محتوای این رسائل موردبررسی جدید قرار گرفتند. این مقاله درپی پاسخ به دو سؤال دربارۀ این رسالات است؛ نخست بررسی انتساب این رسالات به پولس و دوم تأثیر آموزه‌ها و الهیات این رسالات بعد...
[ 8 ] - بررسی و نقد آرای گابریل رینولدز درباب کفالت حضرت مریم در قرآن
خاورشناسانِ قائل به تأثیرات مسیحی در اسلامِ آغازین را می‌توان به گروه‌های مختلفی تقسیم کرد. برخی از ایشان قائل به تأثیرات اناجیل غیررسمی و به طور مشخص اناجیل کودکی در اسلام آغازین بوده‌اند.گابریل رینولدز با طرح این نظر که قرآن را باید با نظر به نوشته‌های عهدینی فهم کرد، آیات 35-44 سورۀ آل‌عمران در باب تولد و کودکی و کفالت حضرت مریم را در پرتو یکی از اناجیل کودکی به نام «پیشا انجیل یعقوب» تبیین ک...
[ 9 ] - دنیاگرایی از منظر قرآن و عهد عتیق
منظور از حیات دنیوی در قرآن و عهد عتیق، زندگی این جهانی و خاکی است. هدف تحقیق حاضر، پاسخگویی به این دو مسئله است که رابطهٔ دنیا و آخرت در این دو متن چگونه ترسیم شده و نیز رویکرد این دو، نسبت به حیات دنیوی و نحوهٔ تمتع از آن چیست؟ در قرآن، آخرت، باطن و حقیقت دنیاست و رابطهٔ آنها را میان اعمال اختیاری انسان در دنیا و سعادت و شقاوت او در آخرت می‌داند. در عهد عتیق، شواهد صریحی دال بر اثبات جهان ماو...
[ 10 ] - وجودشناسی عرفانی به روایت شیخ احمد سرهندی (مجدد الف ثانی)
در میان صوفیانی که به نقد و بازتعریف مبانی و مفاهیم تصوف پرداختهاند، شیخ احمد سرهندی (971- 1034) از جایگاه ویژهای برخوردار است. او بیآنکه به طعن و رد صوفیان بپردازد، بر این باور بود که ایشان نتوانستهاند مقامات سلوک را تا به انتها سپری کنند و لذا از متوسطان هستند و نه منتهیان. شیخ احمد به مدد علوم کشفی منحصر به فرد خود، که به ادعای وی ورای علوم علما و معارف اولیا بود، تعریفهایی جدی...
[ 11 ] - کارل بارت و مسئلۀ نجات امت‌های غیرمسیحی
کارل بارت متأله نوارتدوکسی مسیحی، یکی از تأثیرگذارترین الهی‌دانان مسیحی سدۀ بیستم میلادی است. رهیافت الهیاتی بارت یکی از سه سنت حوزۀ الهیات جدید مسیحی و معیاری برای آن به‌شمار می‌آید. وی را در مسیحیت انحصارگرا دانسته‌اند و الهیات او را میانۀ سنت پلورالیستی جان هیک و شمول‌گرایی کارل رانر قرار داده‌اند. از مباحث الهیات مسیحی، در بحث نجات‌شناسی بر انحصارگرایی بارت تأکید شده است. مقالۀ حاضر با روش ...
[ 12 ] - پدیدارشناسی دین از نگاه ژوکو بلیکر و نقد مبانی شکل‌گیری آن
داعیۀ پدیدارشناسی دین به‌عنوان یک رشتۀ دانشگاهی از اوایل سدۀ بیستم مطرح شد. بنابراین، یک رشتۀ جدید است و محققان تصور یکسانی از آن ندارند. به اعتقاد بلیکر، پدیدارشناسی دین به سه معنا استعمال می‌شود: 1) تنظیم و نظام‌مندسازی پدیدارهای دینی. 2) گونه‌شناسی انواع مختلف ادیان. 3) پژوهش در ساختارهای ماهوی و معانی پدیدارهای دینی. به اعتقاد او، معنای سوم به نحو دقیق‌تری از ماهیت پدیدارشناسی دین پرده برمی...
[ 13 ] - الیاده و نقد کلامی شخصیت انسان مدرن
This article has no abstract.
[ 14 ] - مقایسۀ مسألۀ «نجات» در دو مکتب بودایی مادیَمیکه و شین‌‌شو جودو
یکی از مهمترین آموزههای دین بودا، مسأله رنج در زندگی انسان است. بودیزم اساساً به‌‌دنبال نجات انسان از رنج است. تعالیم اولیۀ بودا راه رهایی از رنج را آگاهی صرف از وجود رنج می‌‌دانست؛ اما با گسترش بودیزم در میان فرهنگ‌‌های مختلف و بسط اجتماعی آن، مکاتب مختلفی از بودیزم شکل گرفت که مسأله رنج و راه رهایی از آن را به‌‌گونۀ دیگری نسبت‌‌به تعالیم اولیۀ بودا تبیین می‌‌کردند. این مقاله در پی پاسخ به ...
[ 15 ] - والنتینیه و آموزۀ مونیستی
گنوستیسیزم مشربی باطنی است که غالب پژوهشگران، اعتقاد به ثنویت را یکی از مهمترین ویژگی‌های آن می‌دانند، چرا که تضاد میان خیر و شر (نور و ظلمت) و شکاف میان آفرینندگان این دو قلمرو، تا بدانجا پیش می‌رود که غالب گنوسی‌ها معتقد بودند که نه تنها خدای متعال جهان را خلق نکرده، بلکه از آن بی‌خبر است. اما جنبش والنتینیه به عنوان بزرگترین و تأثیرگذارترین جریان گنوسی، از تفکر ثنوی به دور بوده و تصویری مون...
[ 16 ] - بررسی نظریۀ یولیوس ولهاوزن دربارۀ تطور دین اسرائیلیان باستان
یولیوس ولهاوزن با تکیه بر یافته‌های پژوهشگران پیشین فرضیۀ اسناد، نخست به بازشناسی و تفکیک اسناد تشکیل‌دهندۀ اسفار سته در قالب یک فرایند پویا پرداخت، سپس بر پایۀ نتایج این رویکرد انتقادی مدعی شد تاریخ اسرائیل بیانگر تطور دین اسرائیلیان است. به باور او، دین اسرائیل در دوران پادشاهی شمال (مرحلۀ اول) ماهیت طبیعی داشت، از دل زندگی روزانۀ مردم سر بر آورد و پیوندی استوار با آن داشت. با فروپاشی پادشاهی...
[ 17 ] - Iranian Zoroastrians’ occupations and walks of life in Qajarid period
Religious minorities of Iran have mainly participated in constituting Iranian historical communal lifeworld and cultural enrichment. Their endeavors to retain their identity and existence among an other-religion majority have occasionally been reflected in occupational and professional domains. In the present article, the main and prominent occupations and walks of life of Qajarid Iranian Zoroa...
[ 18 ] - منازعۀ غزالی و ابن‌رشد در مواجهۀ دین و عقل از منظر تاریخی
کشمکش میان عقل و دین در تاریخ میانۀ ایران، جریانی دامنه‌دار و متأثر از انباشته‌های علمی و فکری مسلمانان در قرون نخستین اسلامی است. عقل و دین صرف‌نظر از اشتراکاتشان، عمدتاً دو نیروی متخالف شناخته می‌شوند؛ به‌طوری‌که استقرار و تداوم یکی از آنها معمولاً اسباب ضعف و رکود دیگری را رقم می‌زند. علوم عقلی و علوم دینی، هرکدام تحت شرایط تاریخی خاصّ خود رو به رشد یا ضعف بوده‌اند. از نقطۀ آغازین اسلام و است...
[ 19 ] - مبانی عرفانی اخلاق در آراء پولس
اهمیت و نقش پولس رسول درتاریخ مسیحیت امری مسلم است. زیستِ مسیحیِ پولس با مکاشفۀ روحانی او از عیسی مسیح آغاز شد؛ این رخدادِ ایمانی، آراء الاهیاتی و اخلاقیِ پولس را به بار نشاند، به‌طوری‌که قلب آموزههای پولس را «عرفانِ مسیح» او تلقی کرده‌اند. بر این مبنا، آموزههای الاهیاتی و اخلاقیِ او با هم مرتبط‌اند. عنصر اصلی اخلاقیات پولس، عشق به عنوان موهبت«روح»، در تناظر با ایمان (ثمرۀ فیض)، عنصر اصلیِ الاهیات ا...
[ 20 ] - a
a
[ 21 ] - الهیات سیاسی یوهانس پابتیست متز؛ گامی به‌سوی الهیات یادآوری
الهیات سیاسی یوهانس باپتیست متز، کشیش و الهی‌دان کاتولیک آلمانی، واکنشی الهیاتی در مخالفت با فردگرایی فرهنگ غربی، خصوصی‌سازیِ دین و مبادله‌ای‌شدن ارزش‌ها از دوران روشنگری تا امروز است. او در آثار خود، با محورقراردادن مسئلۀ رنج، تفسیری از زندگی و آموزههای عیسی مسیح به دست می‌دهد که بنیاد و پایۀ دین، کلیسا و ایمانِ مسیحی را در یادآوریِ پرمخاطرۀ عیسی مسیح می‌داند. به باور وی، این یادبود پرمخاطره به...
[ 22 ] - تبارشناسی کیش گنوسی (مطالعه موردی: یهودیت)
گنوستیسیزم جریان فکری برجسته‌ای است که در سده دوم میلادی وارد جهان فکری یهودی- مسیحی شد و چالش‌های فکری مهمی را در حوزۀ الهیات یهودی- مسیحی پدید آورد. این چالش‌ها منجر به بررسی خاستگاه و ریشۀ اندیشه‌های گنوسی شد و نظریه‌های مختلفی را به دنبال داشت. یکی از این نظریه‌ها خاستگاه کیش گنوسی را یهودیت می‌داند. از یک سو استفادۀ گنوسی‌ها از مضامین و حتی واژگان و اصطلاحات عهد عتیق، نشان از عناصر یهودی د...
Co-Authors