گونه‌شناسی نیروهای اجتماعی مؤثر در تأسیس حکومت علوی

نیروهای اجتماعی برگرفته از برخی تفاوت‌ها یا به‌اصطلاح «شکاف‌های اجتماعی»‌اند که به‌صورت تعمیق‌یافته در جامعه درآمده‌اند. اهمیت موضوع نیروهای اجتماعی از یک سو و اهمیت تجربة دوران حکومت امام علی (ع) از سوی دیگر، عامل اصلی نگارش این مقاله بوده است. پرسش اصلی مقالة پیش رو، این است که «نیروهای اجتماعی مؤثر و نقش‌آفرین در جریان شکل‌گیری و تأسیس حکومت علوی کدام بوده‌اند؟». در این مقاله سعی شده است ضمن بررسی انواع شکاف‌های اجتماعی در دوران تأسیس حکومت امام علی (ع) و بیان نوع رابطة این شکاف‌ها با هم (متقاطع، متراکم یا متوازی)، تعیین یک شکاف به‌مثابة شکاف پایه و مقدار فعالیت هریک از این شکاف‌ها در سه ساخت اجتماعی، آگاهی و سیاسی و صورت‌بندی نیروهای اجتماعی ناشی از این شکاف‌ها بیان شده، تأثیر هریک از این نیروهای اجتماعی تبیین شود. هشت نیروی اجتماعی مؤثر در تأسیس حکومت حضرت عبارت‌اند از: مصریان، کوفیان، بصریان، مهاجرین و انصار از اصحاب، ناکثین (جریان‌های موقعیتی)، شیعیان اعتقادی، بنی‌هاشم و طبقة قاریان (جریان‌های ایدئولوژیک). گفتنی است می‌توان تک‌تک این نیروهای اجتماعی را در زمرة جریان‌های رفتاری نیز دانست.