گونه‌ای کنایه آمیغی در غزل صائب

این جستار به تحلیل دوباره و تکمیلی صناعت «استعارة ایهامی کنایه» و انواع آن در غزل‌های صائب می‌پردازد. صناعات شعری از جمله عواملی هستند که برجستگی آن­ها در شعر هر شاعر، سبک منحصر و مختص به خود او را می‌سازد. یکی از انواع صناعات و شگردهای شعری، صنایع کنایه­محور یا کنایه‌های آمیغی است. این صورت‌های ادبی همان­طور که از نامشان پیداست، صناعاتی آمیغی­اند که در آن­ها کنایه به عنوان محور و مرکز با صناعاتی دیگر می­‌آمیزد و این آمیختگی، صناعات پیچیدة تازه­ای را فراهم می‌آورد. یکی از انواع این صنایع کنایه‌محور، کنایه‌ا­ی است که با استعاره و ایهام و گاه افزون بر این دو با تشبیه می‌آمیزد؛ سابقة این صناعت- که اخیراً نام «استعارۀ ایهامی کنایه» برای آن پیشنهاد شده‌ است ـ در ادب فارسی به حکیمِ باژ، باز می‌رود و در شعر حافظ، نمود بارزی دارد، ولی برجستگی چشم­گیر آن در سبک هندی است؛ به‌گونه‌ای که نادیده انگاشتن آن به‌ویژه در غزل صائب، انکار یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های سبکی آن است. این شگرد آمیغی از این طریق پدید می­آید که شاعر کنایه­ای را به پدیده‌ا­ی عاریت ‌دهد که در عالم واقع، صورتی همانند آن، ولی با مفهومی دیگر، در خود پدیده باشد. در این پژوهش دریافته خواهد شد که این صناعت، از مهم‌ترین ابزارهایی است که صائب را در آشکار کردن ویژگی ممتاز شاعرانة خود، یعنی توان بی‌نهایت‌وارِ خلق مضمون‌های رنگین، یاری کرده ‌است.