گفتمان سلفی صحوه؛ منازعه معنایی، تلفیق فقه سلفی و سیاست اخوانی

گفتمان سلفی وهابی پس از یک قرن منزلت هژمونیک، از دهه 1970 با چالش‌های درون گفتمانی مواجه شده است. گفتمان صحوه (بیداری) یکی از گفتمان‌هایی است که به دنبال بازاندیشی در بنیادهای فکر سیاسی گفتمان سلفی وهابی بوده است. این گفتمان ضمن نقد تجویز «تبعیت» و بی‌تفاوتی سیاسی در گفتمان سلفی وهابی از آموزه‌های سیاسی اخوان المسلمین بهره گرفت و با تأکید بر احیای نقش دین در جامعه و سیاست به دنبال واسازی گفتمان سلفی و هم‌زمان رقابت با گفتمان اسلام شیعی بود. دال مرکزی این گفتمان «تحکیم شریعت» و دال‌های دیگر آن «انکار علنی منکر»، «فقه واقع» و «ضدیت با سکولاریسم» است. هدف نهایی این خرده گفتمان شکستن انحصار گفتمان رسمی وهابی و پرداختن به سیاست و اسلامی کردن جامعه از رهگذر کنش سیاسی بوده است. این گفتمان توانست دال مرکزی سیاسی گفتمان سلفی وهابی را که «تبعیت» از حاکمان است، متزلزل کرده و ضربه‌های سختی به ساختار معنایی این گفتمان رسمی وارد کند. صحنه اگرچه در ساحت سیاست رسمی هژمون نشد و گفتمان‌های رقیب به‌صورت جدی به ساختارشکنی از دال‌های گفتمان صحوه پرداخته و با قدرت گفتمان و «قدرت پشت گفتمان» مانع از هژمون شدن آن شدند اما در زیست جهان فرهنگی و اجتماعی مسلمانان اهل سنت ازجمله گفتمان‌های واجد اعتبار و دسترسی است. هدف این مقاله بررسی شکل‌گیری و پیدایش گفتمان صحوه؛ منازعه آن با گفتمان رسمی سلفی وهابی و چرایی هژمونیک‌ نشدن صحوه است. روش مقاله تحلیل گفتمان لاکلاو و موفه است.