گزارش پیشرفت بیماری بلایت شمشاد جنگلی تا جنگل‌های استان گلستان (گزارش کوتاه علمی)

گونه شمشاد جنگلی با نام علمیBuxus sempervirens subsp. hyrcana از مهم‌ترین گونه‌های گیاهی همیشه سبز اختصاصی جنگل‌های حاشیه دریای خزر است. این گونه مختص ایران بوده و از اهمیت خاصی بین ذخایر جنگلی جهان برخوردار است. بیماری بلایت شمشاد از جنگل‌های گیلان و مازندران گزارش شده‌است (2, 3). عامل بیماری قارچ Calonectria pseudonaviculata می‌باشد که دارای چرخه‌های بیماری کوتاه و سریعی بوده و هر چرخه بیماری در شرایط مناسب کمتر از یک هفته تکمیل می‌شود (1). در نتیجه پیشرفت بیماری خیلی سریع بوده به طوری که در سال1391در سطح وسیع‌تری از سایر عرصه‌های شمشاد استان گیلان و جنگل‌های شمشاد مازندران مشاهده شد و انتشار بیماری به سرعت از غرب به شرق در حال توسعه و گسترش است و تا کنون میزان خشکیدگی به بیش از 15 هزار هکتار از رویشگاه‌های شمشاد رسیده است. در این تحقیق با توجه به پیشرفت سریع بیماری، مسیر حرکت و پراکنش بیماری پایش و عامل بیماری بازیابی شد. در این راستا در زمستان سال 1393 از ذخیره‌گاه شمشاد دو ناحیه چشمه بلبل و لیوان شرقی منطقه بندر گز که در مرز استان گلستان و مازندران واقع شده است و در سال‌های قبل علائم بیماری مشاهده نشده بود، نمونه برداری شد. نمونه‌های ساقه و برگ دارای علائم بیماری، پس از ضدعفونی سطحی توسط هیپوکلریت سدیم 5 درصد، روی محیط کشت سیب‌زمینی دکستروز آگار (potato dextrose agar) کشت شده و خالص سازی از پرگنه‌های قارچ به روش نوک ریسه انجام شد. رنگ پرگنه قارچ در محیط مذکور قهوه‌ای با هاله کرم در حاشیه آن مشاهده شد. با توجه به اینکه حداکثر دمای رشد برای این گونه، دمای 30 درجه سلسیوس است (1)، از این خصوصیت جهت تفکیک این گونه از سایر گونه‌های این جنس استفاده شد که نتایج عدم رشد جدایه‌ها در دمای 30 درجه سلسیوس را نشان داد. برای تولید اسپور جدایه‌های خالص شده به محیط کشت PCA (potato carrot agar) منتقل و تحت نور نزدیک فرا بنفش (near uv) رشد داده شد. پس از 15 روز کنیدیوم‌های سیلندری با انتهای گرد به فراوانی تولید شد. کنیدیوم‌ها واجد یک دیواره عرضی بوده و ابعاد آن‌ها (4/8) 4-6 × (47/3) 68-48 میکرومتر و استیپ ((Stipe بلند با جداره عرضی و به طول 90- 140 میکرومتر، در انتها دارای وزیکل بیضی شکل، در نوک دارای پاپیل و میانه آن دارای بیشترین عرض (µm10( بود. این گزارش از نظر انتشار این بیماری در تمامی گستره جنگل‌های هیرکانی ایران از منتهی علیه غرب (آستارا) تا شرق (استان گلستان) دارای اهمیت می‌باشد.