کیفیت حسابرسی داخلی در ایران: چالش‌ها و موانع

به‌منظور تقویت و توسعه حاکمیت شرکتی در ایران، در دهه اخیر بر اساس رهنمودها و الزامات مقامات نظارتی به‌ویژه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و سازمان بورس و اوراق بهادار، حسابرسی داخلی نوین در ایران در کانون توجه قرارگرفته است. جوان بودن این حرفه ارزش‌آفرین، چالش‌های فراوانی برای اجرای آن به همراه داشته است و از طرفی بسیاری از جنبه‌های آن ازجمله کیفیت حسابرسی داخلی و چالش‌های پیاده‌سازی و اجرای آن در ایران، تبیین نگردیده است. پژوهش‌های گذشته نیز جنبه‌های محدودی از چالش‌ها و موانع توسعه حسابرسی داخلی را مدنظر قرار داده بودند؛ بنابراین برای تبیین و توصیف جامع از جنبه‌های گوناگون چالش‌های حسابرسی داخلی در ایران و راهبردهای ارتقای آن، برای بار نخست، با بهره‌گیری از رهیافت کیفی و به کمک روش نظریه زمینه‌ای و استفاده از مصاحبه‌های عمیق، ذینفعان اصلی حسابرسی داخلی موردپژوهش قرار گرفتند. برای این منظور با 33 نفر از ذینفعان اصلی (استفاده‌کنندگان و ارائه‌کنندگان) حسابرسی داخلی مصاحبه صورت گرفت. بعلاوه از داده‌های متنی مندرج در 30 مقاله، یادداشت و میزگرد منتشرشده در مجله‌ها و نشریه‌های حرفه‌ای پیرامون حسابرسی داخلی که عمدتاً ارائه‌کننده دیدگاه ذینفعان پیرامون کیفیت حسابرسی داخلی و چالش‌های آن بود، نیز استفاده شد. داده‌های پژوهش به کمک روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی که ویژه رویکرد نظریه زمینه‌ای است، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت و مقوله‌های کلان، مقوله‌های اصلی و خرد مقوله‌ها (مفاهیم) استخراج گردید. بر اساس آن، چالش‌های پیاده‌سازی و اجرای حسابرسی به‌صورت چندوجهی و پیرامون عناصر مدل سیستمی یعنی پیرامون ورودی‌ها، اجرای کار، خروجی‌ها و عوامل زمینه‌ای مؤثر بر کیفیت و اثربخشی حسابرسی داخلی به‌عنوان نظریه و الگویی ظهور یافته ارائه گردید. یافته‌ها بیانگر چالش‌های فراوانی در ابعاد مختلف جهت پیاده‌سازی و اجرای حسابرسی داخلی باکیفیت در ایران است. با عنایت به چالش‌های پدیدار شده از داده‌های پژوهش، گزیده‌ای از راهبردهای رفع موانع و چالش‌ها در ابعاد گوناگون حسابرسی داخلی (کار حسابرسی، سازمان، حرفه، ناظر و جامعه) نیز در پایان ارائه گردید.