کنترل زیستی قارچ فوزاریوم اکسیسپوروم فرم اختصاصی لیکوپرسیسی و القای آنزیم دفاعی فنیل‌آلانین‌آمونیالیاز در گوجه‌فرنگی توسط برخی جدایه‌های آنتاگونیست تریکودرما و باسیلوس

سابقه و هدف: در اغلب کشورها از‌ جمله ایران، بیماری پژمردگی آوندی فوزاریومی از عوامل اصلی محدود‌کننده تولید گوجه‌ فرنگی است. با توجه به تأثیر سوء کاربرد ترکیبات‌ شیمیایی بر سلامت، مطالعه راهکارهای جایگزین برای کنترل بیماری حائز اهمیت است. این پژوهش با هدف ارزیابی قابلیت برخی جدایه‌های بومی قارچ تریکودرما و باکتری باسیلوس در کنترل‌ زیستی قارچ فوزاریوم اکسیسپوروم فرم اختصاصی لیکوپرسیسی انجام شد. مواد و روش‌ها: بازدارندگی از رشد میسلیوم‌های قارچ بیمارگر فوزاریوم توسط جدایه‌های تریکودرما و باسیلوس در محیط کشت سیب‌ زمینی دکستروز آگار مورد ارزیابی قرار گرفت. به‌علاوه قابلیت کلنیزاسیون این جدایه‌ها نیز بررسی شد. تأثیر کاربرد مجزا و توأم جدایه های آنتاگونیست بر شاخص شدت بیماری پژمردگی آوندی فوزاریومی و برخی فاکتورهای رشدی گوجه‌ فرنگی ارزیابی شد. همچنین پتانسیل جدایه‌های مذکور در القای آنزیم دفاعی فنیل‌ آلانین‌ آمونیالیاز در گیاهچه‌های آلوده به بیمارگر فوزاریوم سنجش شد. یافته‌ها: عوامل بیوکنترلی درجات مختلفی از بازدارندگی رشد فوزاریومنشان دادند. جدایه‌های تریکودرما با بازدارندگی قابل‌ توجه (72.06% و 69.16%)، در مهار بیمارگر موفق‌تر عمل کردند. این جدایه‌ها کلونیزه‌ کننده‌های قدرتمند بیمارگر نیز بودند. آنتاگونیست‌ها با سطوح متفاوت بر شاخص شدت بیماری تأثیرگذار بودند. تیمارهای مجزا و ترکیبی جدایه های تریکودرما در مقایسه با باسیلوس، در کاهش شدت بیماری و بهبود فاکتورهای رشدی مؤثرتر بودند. سطح فعالیت آنزیم فنیل‌ آلانین‌ آمونیالیاز نیز در تیمارهای تریکودرما در مقایسه با شاهد (فوزاریوم) افزایش یافت. کاربرد توأم این جدایه‌ها در مقایسه با تیمار مجزا در القای آنزیم موثرتر بود. نتیجه‌گیری: در این پژوهش جدایه های آنتاگونیست تریکودرما عملکرد موفقی در مهار بیمارگر داشتند، لذا کاربرد این جدایه‌ها به عنوان عواملی با تأثیرات چند جانبه می‌تواند در کنترل زیستی بیماری پژمردگی آوندی فوزاریومی گوجه‌فرنگی کارآمد باشد.