کمّی‌سازی برگشت‌پذیری زیرساخت‌های شهری و کاربرد آن در انتخاب راهکارهای مقاوم‌سازی لرزه‌ای (مطالعه موردی: ایستگاه 15 خرداد متروی شیراز)

ارزیابی برگشت‌پذیری در برابر سوانح به‌عنوان یک ابزار تصمیم‌گیری می­تواند توسط مدیران بحران مورد توجه قرار گیرد. وارد کردن زمان احیا در روند تصمیم­گیری­های فاز آمادگی، باعث تفاوت رویکرد برگشت‌پذیری از دیگر رویکردهای تخمین خسارت و اثرهای وابسته به زمان آن‌ها می‏شود. فرایند احیا بعد از وقوع سوانح می‌تواند توسط توابع احیای ساده ‌شده یا مدل­های اجتماعی- سازمانی پیچیده تخمین زده شود. نکته بارز، استفاده از رویکرد برگشت‌پذیری آن است که می­تواند به مدیران بحران دورنمایی از روند احیای شریان­های حیاتی بعد از سوانح، با توجه به عامل تعیین‌کننده زمان، بدهد تا امکانات موجود را بر اساس معیار برگشت‌پذیری تخصیص دهند. در حال حاضر، راهکارهای مقاوم­سازی شریان­های حیاتی، به‌خصوص ایستگاه‌های مترو، به‌وسیله معیارهای اقتصادی و فنی و با توجه به شرایط پروژه تعیین می‏شوند. در این تحلیل­ها، روند احیا و بازیابی عملکرد پس از سوانح در نظر گرفته نمی‏شود. در این مقاله، ابتدا مفهوم برگشت‌پذیری شریان­های حیاتی بعد از سوانح، ابعاد و روش­های تحلیل آن از یک‌سو و روش­های مقاوم­سازی ایستگاه‌ها و تونل­های مترو از سوی دیگر، بررسی‌ شده است. در مرحله بعد، با توجه به الگوریتم پیشنهادی برای دستیابی به مقدار کمّی برگشت­پذیری، ابتدا ایستگاه زیرزمینی 15 خرداد واقع در متروی شیراز مدل‏سازی شده و جابجایی سازه در اثر بار زلزله در 10 نقطه کنترل و برای 11 زلزله با PGA های مختلف تحلیل شده است. سپس، با توجه به مقادیر به‌دست آمده، احتمال گسسته و تجمعی شکست سازه با توجه به پارامتر جابجایی، در مقایسه با معیار آستانه خرابی، به‌دست آمده است. از روی مقادیر احتمال شکست به‌دست‌آمده و نیز با در نظر داشتن تابع احیا می­توان عملکرد سیستم را ارزیابی کرد. در نهایت، با استفاده از روابط مربوط به ارزیابی کمّی برگشت­پذیری ارائه شده، برگشت‌پذیری راهکارهای مختلف مقاوم­سازی محاسبه ‌شده است و بر اساس آن اولویت‌بندی شده‌اند. روش پیشنهادی قابلیت تعمیم به کلیه شریان­های حیاتی را دارد.